Posiedzenia Senatu

Na 65. posiedzeniu Izba rozpatrzyła 8 ustaw, do 4 wprowadziła poprawki. Senatorowie zapoznali się także z informacją przewodniczącego Komisji Nadzoru Finansowego temat sytuacji spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych.

Poprawki do ustawy o zmianie ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia

Nowela została uchwalona przez Sejm na 78. posiedzeniu, 23 października 2014 r., na podstawie projektu poselskiego. Do ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia dodano dział IIa o żywności i żywieniu w przedszkolach, innych formach wychowania przedszkolnego, w szkołach, z wyłączeniem szkół dla dorosłych, oraz w placówkach systemu oświaty. Nowe przepisy mają wzmocnić ochronę zdrowia dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym poprzez ograniczenie dostępu na terenie placówek oświatowych do tzw. śmieciowego jedzenia.

Nowela przewiduje wydanie przez ministra zdrowia rozporządzenia, w którym zostaną określone produkty spożywcze, jakie będzie można sprzedawać, reklamować i promować w placówkach oświatowych, a także wymagania wobec jedzenia podawanego w przedszkolach czy szkolnych stołówkach. Wydając rozporządzenie, minister zdrowia będzie miał obowiązek uwzględnić wartości odżywcze i zdrowotne środków spożywczych oraz normy żywienia dzieci i młodzieży. Ponadto dyrektor lub kierownik placówki oświatowej w porozumieniu z radą rodziców będzie mógł ustalić szczegółową listę produktów dopuszczonych do sprzedaży lub podawania do spożycia.

W wypadku nieprzestrzegania przepisów dotyczących sprzedaży lub podawania produktów spożywczych dyrektor lub kierownik placówki będzie mógł rozwiązać umowę z firmą cateringową lub właścicielem sklepiku bez zachowania terminu wypowiedzenia i odszkodowania. W takim wypadku przewidziane są także kary pieniężne od 1 tys. do 5 tys. zł.

Ustawa ma wejść w życie 1 września 2015 r.

Komisja Zdrowia, Komisja Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej oraz Komisji Nauki, Edukacji i Sportu zaproponowały wprowadzenie do niej 6 poprawek, głównie doprecyzowujących przepisy. Komisje wniosły też o skreślenie przepisu przejściowego, umożliwiającego podmiotom prowadzącym działalność w zakresie żywienia dzieci i młodzieży w jednostkach systemu oświaty niestosowanie przez 3 miesiące od dnia wejścia w życie nowelizacji wprowadzonych przez nią nakazów i zakazów. W trakcie debaty senatorowie Andżelika Możdżanowska i Józef Zając zaproponowali, aby nakazy i zakazy w zakresie żywienia dzieci i młodzieży dotyczyły również zespołów szkół lub zespołów szkół i placówek, w których skład wchodzi szkoła dla dorosłych, chyba że zespół tworzą wyłącznie szkoły dla dorosłych. Ostatecznie Izba 78 głosami, przy 6 wstrzymujących się, przyjęła ustawę wraz z poprawkami komisji.

Teraz senackie poprawki rozpatrzy Sejm.

Ustawa o zmianie ustawy o referendum lokalnym – przyjęta bez poprawek

Ustawa, uchwalona na 78. posiedzeniu Sejmu, 23 października 2014 r., na podstawie projektu komisyjnego, umożliwia tworzenie odrębnych obwodów głosowania na podstawie kodeksu wyborczego w wypadku referendów lokalnych. Chodzi o obwody w zakładach opieki zdrowotnej, zakładach pomocy społecznej, zakładach karnych i aresztach śledczych oraz oddziałach tych zakładów i aresztów. Nie będzie obowiązku tworzenia odrębnych obwodów głosowania w domach studenckich i ich zespołach.

Na konieczność wprowadzenia takiego rozwiązania wskazywali rzecznik praw obywatelskich i Państwowa Komisja Wyborcza.

Senat jednomyślnie, 84 głosami, poparł wniosek Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej o przyjęcie ustawy bez poprawek.

Nowela zostanie teraz skierowana do podpisu prezydenta.

Ustawa o zmianie ustawy o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności – przyjęta z poprawkami

Nowelizacja, uchwalona przez Sejm na 78. posiedzeniu, 23 października 2014 r., z inicjatywy Senatu, ma na celu dostosowanie systemu prawa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 3 grudnia 2013 r. (sygn. akt P 40/12). Trybunał uznał za niezgodny z konstytucją przepis ustawy, który przewiduje, że w wypadku małżonków i podmiotów będących współposiadaczami gospodarstwa rolnego nadaje się 1 numer identyfikacyjny– dotyczy on gospodarstwa, a nie osób. Nawet jeżeli przed zawarciem związku małżeńskiego małżonkowie mieli np. 2 gospodarstwa, położone w znacznej odległości, uniemożliwiającej ich wspólne użytkowanie, to i tak nadawany był 1 numer. Otrzymywał go ten z małżonków lub współposiadaczy, co do którego współmałżonek lub współposiadacz wyrazili pisemną zgodę. Nawet jeśli między małżonkami istniała rozdzielność majątkowa i posiadali oni odrębne gospodarstwa rolne, nie mogli mieć osobnych numerów.

Dla producentów rolnych ubiegających się o płatności z funduszy w ramach wspólnej polityki rolnej Unii Europejskiej wprowadzono krajowy system ewidencji, związany z ochroną interesów finansowych UE. Umożliwia on identyfikację każdego producenta, gospodarstwa rolnego, działki rolnej i wniosku o przyznanie płatności, co ma zapobiec pobieraniu nienależnych płatności. W praktyce tylko jedno z małżonków mogło się więc ubiegać o płatności dla swojego gospodarstwa. Jak zauważył TK, inne osoby prowadzące gospodarstwa rolne nie mają takiego ograniczenia.

Nowelizacja przewiduje, że w ramach krajowego systemu ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności 1 numer identyfikacyjny będzie nadawany tylko tym małżonkom, którzy są współposiadaczami gospodarstwa rolnego. W pozostałych wypadkach każdy z małżonków będzie miał prawo do osobnego numeru identyfikacyjnego, co umożliwi im ubieganie się o płatności z funduszy w ramach wspólnej polityki rolnej UE na prowadzone przez nich osobno gospodarstwa rolne.

Ponadto całość będzie przebiegać w ramach procedury administracyjnej. Dotychczas wpis był dokonywany w drodze postępowania rejestrowego, a odmowa wpisu następowała w formie decyzji i dopiero wówczas uruchamiano postępowanie administracyjne.

W wyniku głosowania Izba poparła 2 poprawki Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Jedna z nich przywróciła stosowanie zasad ogólnych procedury administracyjnej w postępowaniu rejestracyjnym, druga zaś skreśliła przepis powtarzający treść innych przepisów. Za ich wprowadzeniem głosowało 58 senatorów, a 24 wstrzymało się od głosu.

Ustawa z poprawkami trafi ponownie do Sejmu.

Poprawki Senatu do ustawy o uchyleniu ustawy o ustanowieniu programu wieloletniego „Program dla Odry – 2006”

Sejm uchwalił ustawę z inicjatywy rządu na 79. posiedzeniu, 7 listopada 2014 r. Jako członek Unii Europejskiej Polska jest zobowiązana do wdrożenia jednolitego sposobu gospodarowania wodami i ochrony przeciwpowodziowej oraz rezygnacji z sektorowych i regionalnych planów w tym zakresie. W lipcu 2013 r. Rada Ministrów przyjęła „Plan działania w zakresie planowania strategicznego w gospodarce wodnej”, który m.in. zobowiązał ministra administracji i cyfryzacji do rezygnacji z „Programu dla Odry – 2006” z chwilą zatwierdzenia przez rząd przejściowych dokumentów strategicznych (tzw. master plany, czyli spis zadań w obrębie zlewni wód wraz z oceną środowiskową). W sierpniu 2014 r. m.in. dla obszaru dorzecza Odry rząd przyjął plany uwzględniające priorytety strategiczne polityki wodnej UE. Zgodnie z ustawą „Program dla Odry – 2006” nie będzie realizowany od 1 stycznia 2015 r. Od 2016 r. muszą być gotowe i obowiązywać plany gospodarowania w dorzeczach. Przepisy przejściowe umożliwią kontynuację wykonywania niezakończonych zadań programu do końca 2015 r. Ustawa zapewnia też m.in. środki na ich realizację.

W wyniku głosowań senatorowie poparli 4 poprawki zgłoszone przez Komisję Budżetu i Finansów Publicznych oraz Komisję Środowiska, a także 1 spośród 12 zaproponowanych przez senator Dorotę Czudowską. Za wprowadzeniem 5 poprawek do ustawy opowiedziało się 59 senatorów, 22 było przeciw, a 1 wstrzymał się od głosu. Pierwsza zmiana miała na celu doprecyzowanie, wykluczające interpretację, że po wejściu w życie ustawy pracownicy wykonujący zadania związane z programem dla Odry byliby jednocześnie zatrudnieni w urzędzie wojewódzkim i w regionalnym zarządzie gospodarki wodnej. Z kolejnej wynika jasno, że Dolnośląski Urząd Wojewódzki nie może przekazać regionalnemu zarządowi gospodarki wodnej własności ruchomości służących realizacji zadań wynikających z programów, a jedynie zarządzanie tymi ruchomościami. Senatorowie jednoznacznie wskazali też, że nakłady na kontynuację wykonywania zadań programu dotyczą roku 2015. Wprowadzili również zmianę legislacyjną.

Do uchwalonych poprawek ustosunkuje się teraz Sejm.

Ustawa o zmianie ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym – przyjęta bez poprawek

Ustawa została uchwalona przez Sejm na 79. posiedzeniu, 7 listopada 2014 r., na podstawie przedłożenia poselskiego. Wydłuża ona z 1 stycznia 2015 r. do 1 stycznia 2018 r. termin rozpoczęcia szkolenia specjalizacyjnego dla lekarzy mających doświadczenie w wymiarze 3 tys. godzin w wykonywaniu zawodu lekarza na szpitalnym oddziale ratunkowym, w zespole ratownictwa medycznego, lotniczym zespole ratownictwa medycznego lub izbie przyjęć szpitala.

Komisja Zdrowia rekomendowała Izbie przyjęcie noweli bez poprawek. Za takim stanowiskiem głosowało 59 senatorów, 1 był przeciw, a 21 wstrzymało się od głosu.

Ustawa zostanie teraz skierowana do podpisu prezydenta.

Poprawki Senatu do ustawy o zmianie ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym oraz niektórych innych ustaw

Cele ustawy, uchwalonej przez Sejm na podstawie projektu poselskiego podczas 79. posiedzenia, 7 listopada 2014 r., to poprawa efektywności postępowań służących dopełnieniu przez podmiot obowiązków rejestrowych (postępowania przymuszające), wzmocnienie funkcji kontrolnej sądu rejestrowego w zakresie prawdziwości danych umieszczonych w Krajowym Rejestrze Sądowym, wprowadzenie regulacji umożliwiającej rozwiązanie i wykreślenie z rejestru tzw. martwych podmiotów oraz uregulowanie sytuacji prawnej podmiotów, które nie dopełniły obowiązku przerejestrowania do KRS w ustawowym terminie.

Ustawa wprowadza zmiany w postępowaniu przymuszającym, umożliwiając rezygnację sądu rejestrowego z prowadzenia tego postępowania lub jego umorzenie, jeśli jego prowadzenie byłoby nieefektywne z powodu wysokiego ryzyka niewykonania przez podmiot obowiązku rejestrowego nałożonego ustawą.

Nowelizacja wzmacnia też funkcję kontrolną sądu rejestrowego – będzie miał większe możliwości działania z urzędu przy aktualizacji wpisów. W wypadkach uzasadnionych bezpieczeństwem obrotu sąd rejestrowy będzie mógł wykreślić lub wpisać dane niezgodne z rzeczywistym stanem rzeczy, jeżeli odpowiednie dokumenty znajdują się w aktach rejestrowych i dane te są istotne.

Ponadto w ustawie uregulowano sytuację prawną podmiotów, które nie dopełniły obowiązku przerejestrowania do KRS. Jeśli nie złożą wniosku o wpis do KRS do 31 grudnia 2015 r., zostaną wykreślone z rejestru, a więc utracą podmiotowość prawną 1 stycznia 2016 r. Ustawa przewiduje, że majątek takiego podmiotu będzie nieodpłatnie przechodził na Skarb Państwa.

Komisja Praw Człowieka, Praworządności i Petycji wniosła o wprowadzenie do ustawy 9 poprawek doprecyzowujących. Jedna z nich przesądza, że sąd rejestrowy będzie miał obowiązek, a nie możliwość wszczęcia postępowania o rozwiązanie podmiotu wpisanego do KRS, jeśli nie dopełni on obowiązków rejestrowych w ciągu 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy. Za przyjęciem ustawy wraz z poprawkami głosowało 81 senatorów.

Nowela ponownie trafi teraz do Sejmu.

Ustawa o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw – przyjęta bez poprawek

Ustawa została uchwalona przez Sejm na 78. posiedzeniu, 23 października 2014 r., na podstawie projektu rządowego. Zgodnie z nowymi przepisami od umów-zleceń będą pobierane składki emerytalne i rentowe, odprowadzane od kwoty równej co najmniej pensji minimalnej. W 2014 r. wynosi ona 1680 zł. Nowelizacja przewiduje również, że obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu podlegać będą członkowie rad nadzorczych.

Ustawa rozszerza krąg podmiotów obowiązkowo podlegających ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu o osoby będące członkami rad nadzorczych. Obecnie płacili oni jedynie składkę na ubezpieczenie zdrowotne. Składki na ubezpieczenie społeczne mają być opłacane niezależnie od tego, czy członkowie rad nadzorczych podlegają ubezpieczeniu z innych tytułów i czy pobierają emerytury lub renty. Podstawę wymiaru składek ma stanowić przychód z tytułu zasiadania w radzie nadzorczej, a płatnikiem będzie podmiot, w którym działa rada.

Nowela przewiduje, że składka emerytalna i rentowa od umów-zleceń ma być płacona od kwoty co najmniej minimalnego wynagrodzenia, jeśli ubezpieczony osiąga taki przychód. Ponadto umożliwia podwójne ubezpieczenie rolnikom i domownikom, którzy jednocześnie z prowadzeniem działalności rolniczej podejmą dodatkową pracę w ramach umowy-zlecenia. Takie osoby, jako zleceniobiorcy, będą musiały obowiązkowo ubezpieczyć się w ZUS, a jako rolnicy – dobrowolnie w KRUS.

Przepisy dotyczące oskładkowania dochodów członków rad nadzorczych mają obowiązywać od 1 stycznia 2015 r., dotyczące umów-zleceń zaś wejdą w życie 1 stycznia 2016 r.

Izba, zgodnie z rekomendacją Komisji Rodziny, Polityki Senioralnej i Społecznej, przyjęła ustawę bez poprawek. Stanowisko takie poparło 82 senatorów.

Nowela zostanie skierowana teraz do podpisu prezydenta.

Ustawa o ratyfikacji Protokołu między Rzecząpospolitą Polską a Królestwem Belgii zmieniającego Konwencję między Rzecząpospolitą Polską a Królestwem Belgii w sprawie unikania podwójnego opodatkowania oraz zapobiegania oszustwom podatkowym i uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i majątku, podpisaną w Warszawie dnia 20 sierpnia 2001 r., podpisanego w Luksemburgu dnia 14 kwietnia 2014 r. – przyjęta bez poprawek

Senat jednomyślnie, głosami 84 senatorów,poparł wniosek Komisji Spraw Zagranicznych oraz Komisji Budżetu i Finansów Publicznych o przyjęcie bez poprawek ustawy, którą Sejm uchwalił na 78. posiedzeniu, 23 października 2014 r., z inicjatywy rządu. Wyraża ona zgodę na ratyfikację protokołu zmieniającego polsko-belgijską konwencję podatkową z 2001 r. w sprawie unikania podwójnego opodatkowania oraz zapobiegania oszustwom podatkowym i uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i majątku. Protokół zmienia dotychczas obowiązującą metodę opodatkowania dochodów osiąganych przez rezydentów polskich w Belgii z metody proporcjonalnego zaliczenia na metodę wyłączenia z progresją. Wprowadza też m.in. 10-procentową (dotychczas 5% albo 15%) stawkę opodatkowania dywidend u źródła i znosi wymóg rezydencji w zakresie opodatkowania emerytur lub innych podobnych świadczeń. Umożliwia również wymianę informacji bankowych.

Protokół może teraz ratyfikować prezydent.

Informacja przewodniczącego Komisji Nadzoru Finansowego na temat sytuacji spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych po wejściu w życie ustawy z 10 października 2012 r. o zmianie ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych, ze szczególnym uwzględnieniem gwarancji bezpieczeństwa środków gromadzonych przez ich członków

Informację przedstawił Izbie przewodniczący Komisji Nadzoru Finansowego Andrzej Jakubiak, który przypomniał, że 27 października 2012 r. weszła w życie ustawa o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych. Działalność SKOK, po przeprowadzeniu ustawowego audytu kas na początku 2013 r., została objęta publicznym nadzorem Komisji Nadzoru Finansowego. Wcześniej przez blisko 20 lat nadzór nad sektorem miał charakter wewnętrzny, sprawowała go Kasa Krajowa SKOK.

Po uchwaleniu ustawy nastąpił gwałtowny wzrost aktywów SKOK, w tym zwłaszcza kredytów finansowanych równie dynamicznym przyrostem kwoty depozytów. W okresie 2009–2012 wysokość aktywów wzrosła o 5 mld 300 mln zł, z 11,6 mld zł do prawie 17 mld zł. Kwoty depozytów, zwłaszcza osób fizycznych, zwiększyły się o 4 mld 700 mln zł, z 11 mld zł do 15,7 mld zł. Oznacza to, że aktywa sektora SKOK wzrosły o 45%, depozyty o prawie 43%, a kredyty – o 37%. Wzrost ten był półtorakrotnie większy niż wzrost analogicznych pozycji bilansowych dla całego sektora bankowego. „Tak dynamicznemu zwiększeniu kwoty aktywów nie towarzyszył adekwatny rzeczywisty wzrost funduszy własnych, stanowiących o bezpieczeństwie finansowym zarówno poszczególnych kas, jak i systemu jako całości” – ocenił przewodniczący KNF.

Jak poinformował, w okresie poprzedzającym wejście w życie ustawy można było zaobserwować pogarszanie się sytuacji kas. W 2009 r. sektor SKOK odnotował stratę netto 19 mln 200 tys. zł w odniesieniu do wszystkich kas. Zwłaszcza w roku 2011 i 2012 niektóre kasy dokonały wydzielenia ze swoich struktur zorganizowanych części, zawierających działy operacyjne związane z wprowadzeniem przez kasy podstawowej działalności i wniesienia ich jako aport do powołanych w tym celu spółek. Dokonano także wyceny i sprzedaży nieujętych dotąd w księgach rachunkowych znaków firmowych identyfikujących poszczególne kasy do spółek zewnętrznych oraz sprzedaży składników majątku trwałego, również w zamian za akcje i udziały w podmiotach zewnętrznych. Działania te spowodowały wytworzenie sztucznych przychodów, które istotnie wpłynęły na wyniki kas. Łączny dodatkowy przychód uzyskany z tego typu transakcji przekroczył w kasach 1 mld 200 mln zł. W wyniku przeprowadzenia tych transakcji powstały 34 nowe podmioty, których głównym właścicielem są poszczególne kasy. „Za przychodem bilansowym nie szedł jednak przepływ pieniężny” – zaznaczył przewodniczący. W wyniku tych transakcji kasy otrzymały wyłącznie papiery wartościowe, w praktyce niezbywalne, a ich wycena została zawyżona. Miało to tylko efekt sprawozdawczy.

W 2012 r., po wejściu w życie nowych przepisów, kasy dokonały masowej sprzedaży portfela kredytów przeterminowanych w zamian za warunkowe papiery wartościowe. Nabyte papiery nie uprawniają do żądania od ich emitenta jakiejkolwiek zapłaty i są umarzane po 10 latach. Gdy wierzytelności są spłacane przez kredytobiorców, kasa otrzymuje część spłat dopiero po potrąceniu prowizji emitenta. W razie braku płatności kasa nie jest uprawniona do otrzymywania jakichkolwiek pożytków z tytułu posiadanych papierów. Pierwsze tego typu transakcje miały miejsce w marcu 2012 r. i były intensywnie prowadzone przez cały rok 2012 i początek 2013 r. Papiery te nie są notowane na żadnym rynku, a kasa nie ma możliwości ich sprzedaży czy zamiany. Wartość dokonanej sprzedaży wierzytelności wyniosła ponad 2 mld 100 mln zł. W większości dokonano transferu kredytów przeterminowanych, których okres opóźnienia w spłacie wynosił ponad 12 miesięcy. Wartość netto sprzedanych wierzytelności, po uwzględnieniu odpisów aktualizujących na utratę wartości, wyniosła 1 mld 300 mln zł. Wierzytelności te zostały sprzedane w większości utworzonej w 2012 r. wewnątrz systemu SKOK, zarejestrowanej w Luksemburgu, spółki AESK Invest s.a.r.l.

Działania przygotowawcze przed wejściem w życie ustawy intensywnie prowadziła także Kasa Krajowa i jej ówczesny zarząd. W 2010 r. została zlikwidowana Fundacja na rzecz Polskich Związków Kredytowych, która w świetle jeszcze nieobowiązujących przepisów już nie mogła być członkiem Kasy Krajowej. Majątek fundacji, wynoszący kilkadziesiąt milionów złotych, wolą fundatora został przekazany na rzecz podmiotu stanowiącego własność 3 osób fizycznych. Obecnie podmiot ten czerpie zyski z systemu SKOK, m.in. wynajmując nieruchomości, w tym Kasie Krajowej, korzystając z zysków jako udziałowiec kilku kluczowych podmiotów systemu SKOK, np. SKOK Holding czy Towarzystwa Ubezpieczeń Wzajemnych SKOK.

Kasa Krajowa intensywnie rozwijała także strukturę spółek zależnych. W 2007 r. utworzono w Luksemburgu spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością – SKOK Holding, do której zostały przekazane w kolejnych latach udziały w spółkach zależnych od Kasy Krajowej. SKOK Holding zajmuje się zarządzaniem papierami wartościowymi będącymi w jej posiadaniu, działa na zasadach prawa luksemburskiego, czyli ma mniej obowiązków sprawozdawczych, a jej główne cele to utrzymywanie udziałów w innych spółkach i zapewnianie finansowania wewnątrzgrupowego. Wniesione do spółki akcje i udziały innych podmiotów są podzielone na klasy akcji, połączone z poszczególnymi udziałowcami spółki. Odkupienie całej klasy akcji powoduje natychmiastowe umorzenie oraz redukcję kapitału spółki i jest traktowane jako częściowa likwidacja z punktu widzenia prawa luksemburskiego. Od tego typu transakcji nie jest pobierany podatek dochodowy. Obecnie cała sieć systemu SKOK to kilkadziesiąt podmiotów.

Jak podkreślił przewodniczący KNF, „mitem jest to, że przed objęciem SKOK nadzorem KNF kasy miały się świetnie, a straty zaczęły przynosić wraz z objęciem ich kontrolą Komisji Nadzoru Finansowego”. Tzw. bilans otwarcia wykazał bardzo trudną sytuację sektora SKOK. W 31 kasach na 55 działających stwierdzono straty. W 14 z nich biegli wskazali na zagrożenie kontynuacji działalności, w kolejnych 6 sytuację ocenili jako bardzo trudną. Zwrócili uwagę m.in. na: nieprawidłowy sposób wyceny papierów wartościowych nabywanych przez kasy w zamian za sprzedane wierzytelności (26 kas); brak przestrzegania zasady współmierności kosztów i dochodów, czyli właściwego rozliczania opłat i prowizji w czasie (prawie wszystkie kasy); nieprawidłowości w ujmowaniu w księgach kas wpłat wniesionych do Kasy Krajowej na fundusz stabilizacyjny (prawie wszystkie kasy). Późniejsze analizy inspekcji dowiodły, że sytuacja SKOK jest znacznie trudniejsza niż ta wykazana w audycie. Na koniec 2012 r., zgodnie ze stwierdzeniami audytorów, liczba kas prowadzących działalność ze stratą wzrosła do 34, a niedobór funduszy własnych w sektorze szacowany był na 365 mln zł. Na koniec czerwca 2013 r., po półroczu wykonywania nadzoru przez KNF, straty bieżące wykazywało 35 kas, a niedobór funduszy własnych szacowano już na 513 mln zł. Spowodowało to wzrost liczby kas objętych postępowaniami naprawczymi z 23 w 2012 r. do 44 na koniec czerwca 2013 r.

Zasadnicze problemy w działalności kas oszczędnościowo-kredytowych to brak funduszy własnych adekwatnych do skali prowadzonej działalności (niedobór kapitału w sektorze SKOK do poziomu określonego ustawą po uwzględnieniu wyników inspekcji to około 1,5 mld zł, poziom funduszy własnych sektora według stanu na 30 września 2013 r. po uwzględnieniu korekt inspekcji to –731 mln zł, współczynnik wypłacalności na koniec września 2014 r. to –0,85%, ponad 56% kas ze współczynnikiem wypłacalności poniżej wymogu ustawowego, a 1/5 z ujemnym); wysoki poziom ryzyka kredytowego (brak właściwych procedur zarządzania ryzykiem kredytowym, niska jakość portfela kredytowego, ponad 30-procentowy udział w nim pożyczek wysokokwotowych, powyżej 100 tys. zł, a ponad 15-procentowy – kredytów powyżej 1 mld zł, duży udział kredytów restrukturyzowanych oraz wadliwa wycena posiadanych jako zabezpieczenia nieruchomości, na koniec września 2014 r. wartość kredytów przeterminowanych to 5,4 mld zł, z czego prawie 3 mld zł to kredyty i pożyczki o okresie przeterminowania 12 miesięcy); duża skala outsourcingu, czyli przekazania podmiotom zewnętrznym wybranych obszarów działalności kas (liczne powiązania organizacyjne i personalne, powodujące, że wąska grupa osób odnosi korzyści kosztem całego sektora SKOK, główna rola podmiotów z Luksemburga w grupie spółek utworzonych przez Kasę Krajową , utrzymywanie poza Polską znaczących środków finansowych); brak równego dostępu pojedynczych SKOK do środków pomocowych z Kasy Krajowej oraz jednolitych i przejrzystych zasad udzielania tej pomocy; iluzoryczna, o czysto formalnym charakterze więź członkowska – najlepsza sytuacja finansowa małych konserwatywnie zarządzanych kas, w których zachowano rzeczywiste więzi pomiędzy członkami; kopiowanie przez niektóre kasy, zwłaszcza te największe, rozwiązań rynku bankowego, w tym ryzykownych, nieadekwatnych do charakteru, rodzaju i rozmiaru prowadzonej działalności; polityka wynagradzania zarządu (średnie miesięczne wynagrodzenie członka zarządu w 4 największych kasach, o aktywach powyżej 500 mln zł, to 69 tys. 500 zł brutto miesięcznie, a w 20 dobrze zarządzanych najmniejszych kasach, o aktywach do 50 mln zł, to 3 tys. 850 zł brutto.).

Jak poinformował przewodniczący KNF, od 1 stycznia 2013 r. do 30 września 2014 r. KNF przeprowadziła 25 kontroli w kasach, jeśli nie liczyć inspekcji w Kasie Krajowej, w tym 10 w zakresie przeciwdziałania praniu brudnych pieniędzy. Zbadano ryzyko kredytowe, ryzyko płynności, ryzyko stopy procentowej, ryzyko operacyjne oraz proces zarządzania. Największe nieprawidłowości stwierdzono w procesie zarządzania kasą, w tym głównie w organizacji, podziale obowiązków, planowaniu, regulacjach wewnętrznych, kontroli wewnętrznej i przestrzeganiu przepisów prawa, oraz w obszarze zarządzania ryzykiem kredytowym.

Obecnie KNF prowadzi 7 postępowań administracyjnych w przedmiocie zaliczenia do funduszy własnych kas dodatkowej odpowiedzialności jej członków. W związku ze stwierdzeniem nieprawidłowości w czasie badań sprawozdań finansowych za 2013 r. przeprowadzonych na zlecenie kas w 6 wypadkach – w tym kas największych – KNF zleciła zbadanie prawidłowości i rzetelności sprawozdań za 2013 r. oraz kontrolę ksiąg rachunkowych i analizę portfela kredytowego według stanu na 31 grudnia 2013 r. Mimo iż zgodnie z ustawą niewykonanie obowiązku poddania się badaniu zleconemu przez KNF jest zagrożone karą finansową, niektóre ze wspomnianych kas wstrzymują się z przekazaniem biegłemu danych niezbędnych do przeprowadzenia analizy. „Działanie takie stanowi przeszkodę w weryfikacji rzeczywistej ich sytuacji, co musi budzić zaniepokojenie” – podkreślił przewodniczący KNF.

Zgodnie ustawą kasy zobowiązane były wystąpić do KNF z wnioskami o zatwierdzenie statutów dostosowanych do przepisów ustawy w ciągu 9 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy, a więc do 27 lipca 2013 r. KNF wydała decyzje w sprawie statutów wszystkich 55 kas, przy czym w 20 wypadkach były to odmowy zatwierdzenia statutu. KNF odmówiła również zatwierdzenia statutu Kasy Krajowej. Głównymi przyczynami odmów zatwierdzenia statutów były: uregulowanie więzi członkowskiej w sposób niezgodny z ustawą o SKOK, przewidywanie przez statut możliwości udzielania przez kasę kredytu, pożyczki członkowi bez zdolności kredytowej i bez ustanowienia szczególnego sposobu zabezpieczenia spłaty kredytu, uwzględnianie w przedmiocie działalności czynności polegającej na emisji obligacji, ujmowanie funduszu z emisji obligacji jako funduszu własnego kasy. Zgodnie z ustawą kasy zobowiązane były wystąpić do KNF z wnioskami o zatwierdzenie prezesów zarządów. W przewidywanym ustawą terminie do KNF wpłynęły 52 wnioski o zatwierdzenie prezesa. Na podstawie informacji zgromadzonych w czasie sprawowania nadzoru KNF złożyła do prokuratury 5 zawiadomień o uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstwa przez członków władz SKOK w zakresie nieprawidłowego prowadzenia ksiąg rachunkowych, a także w charakterze pokrzywdzonego przystąpiła do postępowania karnego z zawiadomień zarządcy komisarycznego. Niezależnie od tego ustanowieni przez KNF zarządcy komisaryczni złożyli 13 zawiadomień do prokuratury.

Omawiając sytuację Kasy Krajowej przewodniczący Komisji Nadzoru Finansowego poinformował o 3 kontrolach (kompleksowa, ocena realizacji zaleceń, przeciwdziałanie praniu pieniędzy). W ocenie KNF Kasa Krajowa nie wywiązywała się w sposób należyty z powierzonych jej funkcji, czyli zapewnienia stabilności finansowej kas ze środków funduszu stabilizacyjnego oraz sprawowania skutecznej kontroli nad kasami, a także udzielania im pomocy.

Przewodniczący poinformował, że KNF przyjęła założenia rekomendacji dla sektora SKOK dotyczących dobrych praktyk w zakresie zarządzania ryzykiem ekspozycji kredytowych i ładu korporacyjnego. Rekomendacje będą się wpisywać w standardy Światowej Rady Unii Kredytowych. KNF prowadzi wobec SKOK również działania edukacyjne, które ma zamiar kontynuować.

Jak stwierdził przewodniczący Andrzej Jakubiak,sytuacja w sektorze SKOK jest trudna, trzeba wykorzystać wszystkie przewidziane przepisami prawa środki, aby uniknąć upadłości. „KNF wspiera procesy łączeniowe dobrowolne w ramach samego sektora, jeśli trwale wzmacniają one kasy, a nie prowadzą do kumulacji ryzyka i strat, i w konsekwencji do niewypłacalności kas przejmujących” – zaznaczył.

Podkreślił, że w ocenie KNF spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe, podobnie jak banki spółdzielcze, są w Polsce potrzebne „jako naturalna konkurencja dla banków komercyjnych i firm pożyczkowych, jako uzupełnienie oferty produktów finansowych, zwłaszcza dla osób mniej zamożnych”. Mogą odegrać też istotną rolę w walce z wykluczeniem finansowym, w tym w edukacji ekonomicznej swoich członków. Do tego jest jednak potrzebne nie tylko uzdrowienie sytuacji finansowej SKOK, ale także powrót do źródeł.

Oświadczenia:

Po wyczerpaniu porządku 65. posiedzenia oświadczenia wygłosili lub złożyli senatorowie: Przemysław Błaszczyk, Alicja Chybicka, Robert Dowhan, Stanisław Gogacz, Jan Maria Jackowski, Kazimierz Jaworski, Wiesław Kilian, Maciej Klima, Ryszard Knosala, Maria Koc, Tadeusz Kopeć, Jarosław Lasecki, Robert Mamątow, Marek Martynowski, Andżelika Możdżanowska, Rafał Muchacki, Jarosław Obremski, Andrzej Owczarek, Andrzej Person, Zdzisław Pupa, Wojciech Skurkiewicz, Grzegorz Wojciechowski i Alicja Zając.