8 października 2013 r. w Senacie odbyło się pierwsze wysłuchanie publiczne poświęcone projektowi ustawy o petycjach, podczas którego przedstawiciele organizacji pozarządowych i samorządu terytorialnego odnieśli się do proponowanych w projekcie zapisów. Jak oceniano, stanowi on interesującą inicjatywę i zmierza we właściwym kierunku. Uczestnicy wysłuchania podkreślali, że jest to bardzo potrzebna ustawa, i wyrażali nadzieję, że wkrótce stanie się ona obowiązującym prawem. Zastrzeżenia dotyczyły m.in. definicji petycji oraz formy ich publikacji w Internecie. Postulowano skrócenie czasu rozpatrywania petycji, dopuszczenie do ich składania osób wykonujących zawodową działalność lobbingową, a także precyzyjne określenie przedmiotu petycji.
Wysłuchanie zorganizowały 2 senackie komisje: Praw Człowieka, Praworządności i Petycji oraz Ustawodawcza. Jak poinformował prowadzący wysłuchanie przewodniczący Komisji Ustawodawczej senator Piotr Zientarski, za 30 dni na senackiej stronie internetowej ukaże się informacja, w jaki sposób komisje odniosły się do zgłoszonych wniosków i postulatów.
Senator Mieczysław Augustyn, wiceprzewodniczący Parlamentarnego Zespołu ds. Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi, w którym zainicjowano prace nad projektem, podkreślił, że gwarantuje on obywatelom bezpośredni wpływ na sprawy publiczne. „Petycja jest najbardziej dostępną formą obywatelskiej inicjatywy w zakresie ustawodawstwa. Mamy prawo do referendum, ale trzeba zebrać 500 tys. podpisów, mamy prawo do obywatelskiej inicjatywy ustawodawczej, ale trzeba zebrać 100 tys. podpisów. I mamy prawo do petycji, którą może złożyć nawet pojedynczy obywatel” – przekonywał senator. Podkreślił, że celem projektu jest m.in. skłonienie obywateli do większej aktywności społecznej, ponieważ poziom ich zaangażowania w życie publiczne jest bardzo niski. „Obywatele, pytani, dlaczego nie angażują się w życie publiczne, odpowiadają, że nie wierzą w skuteczność tych działań” – mówił. W ocenie senatora Mieczysława Augustyna, projekt wypełnia lukę w wykonaniu dyspozycji zawartej w konstytucji, która gwarantuje prawo do petycji, ale w żadnej odrębnej ustawie nie zapisano do tej pory trybu jej rozpatrywania. Dlatego, mając na uwadze znaczenie projektowanej ustawy, komisje zorganizowały wysłuchanie publiczne, by poddać ją ocenie społecznej.
Grażyna Kopińska z Fundacji im. Stefana Batorego zaznaczyła, że fundacja od początku uczestniczy w pracach nad tym projektem i ma bardzo pozytywne zdanie na jego temat. „Uważamy, że jest to krok w dobrym kierunku” – powiedziała. W trosce o większą transparentność procesu składania petycji zaproponowała natomiast, by na stronie internetowej urzędu czy instytucji, do których kierowana jest petycja, publikowana była jej kopia zamiast przewidzianego w projekcie krótkiego opisu petycji, tak by uniknąć ewentualnych zastrzeżeń co do jego treści.
Fundacja zgłosiła także zastrzeżenia do katalogu podmiotów uprawnionych do składania petycji. Zdaniem Grzegorza Makowskiego, nie powinny być wyłączone z niego osoby wykonujące zawodowo działalność lobbingową w naszym kraju. Jak wskazywano, konstytucja umożliwia każdemu obywatelowi składanie petycji, więc wykluczając zarejestrowanych lobbystów, można się narazić na zarzut niekonstytucyjności proponowanych rozwiązań. W opinii Witolda Zakrzewskiego z Fundacji OPOR, zapis dotyczący ograniczenia prawa do petycji podmiotom prowadzącym zawodową działalność lobbingową byłby niekonstytucyjny.
Prof. Ireneusz Kamiński z Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, wyrażając pozytywną opinię o projekcie, zaznaczył jednocześnie, że przewidziany trzymiesięczny termin na odpowiedź na petycję jest zbyt długi w porównaniu z terminami administracyjnymi. Jak ocenił, warto byłoby także rozważyć – jako regułę – ujawnianie danych podmiotu składającego petycję; rezygnacja z ujawniania tych danych powinna być wyjątkiem.
O niewystarczającym zdefiniowaniu terminu „petycja” mówiła Hanna Franciszkiewicz z Urzędu Miasta Poznania. Jej zdaniem, nieostre i nieprecyzyjne sformułowania nie pozwolą na właściwe zakwalifikowanie wniesionej sprawy i jednoznaczne uznanie, że chodzi o petycję a nie np. o wniosek. Podkreśliła jednak, że przedstawiony projekt jest celowy i oczekiwany.
„Cenną inicjatywą” nazwał projekt Jerzy Płókarz z Krajowego Sztabu Ratownictwa Społecznej Sieci Ratunkowej. Jego zastrzeżenia wzbudził jednak zapis stanowiący, że petycja może pozostać nierozpatrzona, jeśli sprawa, której dotyczy, była już wcześniej rozpatrywana. Według niego, taka sytuacja mogłaby mieć miejsce pod warunkiem, że w kolejnej petycji nie powołano się na nowe fakty, okoliczności lub dowody nierozpatrywane wcześniej.
Uznanie dla projektu wyraziła też Zofia Komorowska z Pracowni Badań i Innowacji Społecznych Stocznia. Jej zdaniem, projekt powinien przewidywać m.in. możliwość popierania złożonej już petycji bez potrzeby składania jej ponownie.
Projekt ustawy o petycjach reguluje zasady ich składania i rozpatrywania, sposób postępowania, określa właściwość organów w sprawach dotyczących petycji, a także formę, w jakiej może być złożona petycja i elementy, jakie powinna zawierać. Zgodnie z projektem, przedmiotem petycji mogą być sprawy dotyczące życia zbiorowego lub wartości wymagających szczególnej ochrony w imię dobra wspólnego, mieszczące się w zakresie zadań i kompetencji organu władzy publicznej będącego jej adresatem albo w zakresie wykonywanych przez organizację lub instytucję społeczną zadań zleconych z zakresu administracji publicznej. Do składania petycji uprawnione są osoby fizyczne, społeczne podmioty zbiorowe, niezależnie od posiadanej osobowości prawnej, m.in. związki zawodowe, związki pracodawców, organizacje społeczno-zawodowe rolników, stowarzyszenia, samorządy społeczne i zawodowe, fundacje i inne organizacje. Adresatami petycji są organy władzy publicznej (zarówno państwowej, jak i samorządu terytorialnego bez względu na terytorialny zasięg ich działania i charakter ich funkcji) oraz organizacje i instytucje społeczne wykonujące zadania zlecone z zakresu administracji publicznej.
Przeprowadzenie wysłuchania publicznego umożliwiła zmiana Regulaminu Senatu. Zgodnie z art. 80 ust. 1b, komisje rozpatrujące projekt senackiej inicjatywy ustawodawczej mogą obecnie podjąć uchwałę o przeprowadzeniu wysłuchania publicznego dotyczącego tego projektu, wskazując dzień i godzinę jego przeprowadzenia. Prawo wzięcia udziału w wysłuchaniu publicznym ma każdy, kto zgłosi komisjom taką chęć co najmniej 7 dni przed dniem wysłuchania, wskazując między innymi interes, którego w odniesieniu do danej regulacji zamierza chronić, lub rozwiązanie prawne, o którego uwzględnienie będzie zabiegać.