Wydarzenia

18 września 2014 r. w Senacie odbyła się, zorganizowana przez Komisję Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej oraz Fundację Rozwoju Demokracji Lokalnej, konferencja „25 lat odrodzonego samorządu w Polsce – osiągnięcia, porażki i zadania na przyszłość”, przygotowana w 25. rocznicę powołania tej fundacji, odrodzenia Senatu i jego pierwszej inicjatywy ustawodawczej – reformy samorządowej.

Wprowadzenie samorządu to jedna z fundamentalnych reform po 1989 r. Prace nad reformą samorządową zainicjowane zostały w Senacie, pierwszej izbie wybranej w wolnych wyborach. Pracami kierował ówczesny senator OKP Jerzy Regulski, później także pełnomocnik rządu Tadeusza Mazowieckiego ds. wprowadzenia reformy samorządowej. Prace nad reformą zakończyły się uchwaleniem przez Sejm kontraktowy 8 marca 1990 r. pakietu ustaw samorządowych, umożliwiających utworzenie pierwszego w Polsce autentycznego samorządu – rad gmin. Pierwsze wybory do rad gmin odbyły się 27 maja 1990 r. i były to pierwsze w pełni wolne wybory w powojennej Polsce.

„Reforma samorządowa zmieniła Polskę podobnie jak pierwsze częściowo wolne wybory parlamentarne – powiedział podczas konferencji marszałek Bogdan Borusewicz. „Ta reforma była robiona tutaj, w Senacie, wcześniej dyskutowana w gronie specjalistów. Szybko weszła w życie. To był czas przyspieszenia działań w Polsce” – mówił. „Jak zafunkcjonowała, wskazują ci wszyscy nasi sąsiedzi, którzy chcą brać z Polski wzory, to Ukraina, to także daleki Kazachstan” –  dodał. Według marszałka Senatu „reforma samorządowa zmieniła ustrój w Polsce, podobnie jak pierwsze wolne wybory, demokratycznie wybrany Senat, częściowo demokratycznie wybrany Sejm”. Jak podkreślił marszałek, reforma samorządowa zmieniła Polskę i sposób rządzenia nią.

Wcześniej marszałek Senatu, w imieniu prezydenta Bronisława Komorowskiego, odznaczył 30 działaczy zasłużonych dla rozwoju demokracji lokalnej w Polsce. „Zasłużyli państwo na te odznaczenia, podobnie jak twórcy reformy samorządowej zasłużyli na wdzięczność wszystkich Polaków” – zaznaczył marszałek. W imieniu prezydenta Bronisława Komorowskiego odznaczonym pogratulował szef jego kancelarii Jacek Michałowski. Przypomniał też hasło prezydenta: „nie ma wolności bez samorządności”. Wyraził nadzieję, że rok 2015 będzie obchodzony jako rok polskiej samorządności.

Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski odznaczeni zostali Przemysław Fenrych i współzałożycielka Fundacji Rozwoju Demokracji Lokalnej prof. Joanna Regulska. Krzyże Oficerskie odebrali: Włodzimierz Janeczek, Witold Ludwik Monkiewicz, Irena Peszko i Ewa Maria Pytasz.

O wielkich zmianach, jakie dokonały się po reformie samorządowej w kraju, mówił jej współtwórca, prof. Jerzy Regulski. Jak podkreślił, myśl o tym, że trzeba ją przeprowadzić, „kiełkowała w wielu środowiskach”, gdy on sam i przyszli członkowie jego zespołu zajmowali się planowaniem przestrzennym. „Jednak było to nieskuteczne, choć plany wisiały na ścianach. Okazało się bowiem, że nie było ich komu realizować, że na szczeblu lokalnym nie istniała żadna jednostka zdolna do samodzielnego prowadzenia polityki rozwoju danej miejscowości. Trzeba było je stworzyć po to, by ludzie mogli wziąć sprawy w swoje ręce, po to, by obywatele mogli zmienić w końcu ustrój” – wspominał prof. Jerzy Regulski. Jak podkreślił, nie dało się tego zrobić dzięki samym hasłom, potrzebna była determinacja i wiedza, co i jak zmieniać. „Stąd powstał nieformalny zespół, który opracowywał założenia reformy. „Dzięki temu, gdy przyszedł rok przełomu, 1989 r., bardzo dokładnie wiedzieliśmy, co chcemy zrobić” – zaznaczył. Jak zauważył, podczas obrad Okrągłego Stołu był to jedyny zespół, który miał opracowany protokół rozbieżności i nie dał się ówczesnej stronie rządowej „skusić na cukierki”, czyli propozycje pseudoreform.

Współtwórca reformy samorządowej zwrócił uwagę, że chodziło nie tylko o możliwość przeprowadzenia wyborów samorządowych, ale także o fundamentalne zmiany we wszystkich dziedzinach życia – od współpracy międzynarodowej między euroregionami po rekrutację żołnierzy. „Nagle 100 tys. ludzi zmieniło swoje miejsce pracy, z urzędników państwowych zmienili się w komunalnych. Przeprowadzono komunalizację mienia, a gminy przejęły kilka milionów nieruchomości i 1500 przedsiębiorstw państwowych” – powiedział. Ocenił, że ludzie potrzebowali wtedy partnera do realizacji swoich przedsięwzięć i nie mogły być tym partnerem instytucje państwa. „Dlatego stworzyliśmy Fundację Demokracji Lokalnej” – zaznaczył prof. Jerzy Regulski.

Zwrócił uwagę, że do dziś nie zrealizowano wszystkich postulatów ówczesnego zespołu samorządowego, a reforma nadal wymaga pogłębienia i usprawnienia. Według niego samorządy wciąż nie mogą określać sposobu wykonywania zadań własnych. „Prawo im na to nie pozwala, to trzeba zmienić” – podkreślił.