Wydarzenia

„Poziom kultury debaty publicznej i sposób jej prowadzenia warunkują poczucie komfortu bądź dyskomfortu, zadowolenia lub niezadowolenia obywateli z ustroju i kraju, w którym funkcjonują” – podkreślił Wicemarszałek Senatu RP Michał Kamiński, inaugurując pierwszą z cyklu debat w ramach projektu edukacyjnego pt. „Kultura debaty publicznej kluczem do społeczeństwa obywatelskiego. Senat blisko obywatela”, która odbyła się 30 stycznia br. na Politechnice Koszalińskiej.

W debacie wzięli udział także przewodniczący senackiej Komisji Nadzwyczajnej ds. Klimatu Stanisław Gawłowski, prezydent RP w latach 2010–2015 Bronisław Komorowski, wiceprzewodnicząca senackiej Komisji Rodziny, Polityki Senioralnej i Społecznej Magdalena Kochan, senator Janusz Gromek, redaktor naczelny „Gazety Wyborczej” Adam Michnik oraz Tomasz Dostatni OP. Otwarte dla publiczności spotkanie poprowadziła redaktor Magdalena Czyż – koordynatorka cyklu cyklu kilkunastu debat obywatelskich w różnych miastach Polski, służących wspólnemu namysłowi i pogłębionemu dialogowi w sprawie problemów społecznych w kraju.

W przekonaniu wicemarszałka Kamińskiego „Senat RP ze swej natury jest miejscem publicznej i politycznej debaty”, już w ramach obrad Okrągłego Stołu został pomyślany jako miejsce pogłębionej debaty i otwartego dialogu społecznego. Wicemarszałek podkreślił, że w ciągu ostatnich czterech lat Senat, niejako przymuszony okolicznościami, musiał się stać w jeszcze większym stopniu niż wcześniej miejscem publicznej debaty. „Wielokrotnie mówiłem z senackiej trybuny, że wszędzie tam, gdzie zabrakło czasu na debatę w Sejmie, musieliśmy stworzyć w Senacie możliwość wypowiedzenia się różnego rodzaju środowiskom społecznym, żebyśmy podczas podejmowania decyzji [ustawodawczych] mogli wziąć pod uwagę opinie każdego, kto w danej sprawie miał coś do powiedzenia” – podkreślił wicemarszałek. Jego zdaniem to jest pewien ideał, do którego należy dążyć, choć w stu procentach w żadnej demokracji nie da się go wypełnić, ale trzeba do tego dążyć. Przypomniał, że Senat obecnej kadencji wielokrotnie był miejscem debaty publicznej w sprawie każdej kontrowersyjnej inicjatywy legislacyjnej, procedowanej w Sejmie bardzo szybko i bez realnego dialogu społecznego. Tak było choćby w przypadku inicjatywy dotyczącej tzw. wyborów kopertowych, piątki dla zwierząt  czy ustaw związanych z praworządnością i relacjami z Unią Europejską. „Senat musi wypełniać misję bycia głosem społeczeństwa obywatelskiego, głosem tych, którzy czują się poszkodowani i pomijanie w debacie publicznej, bo takie założenie legło u podstaw powołania Senatu, który jest i będzie miejscem wyrażania opinii” –podsumował wicemarszałek Michał Kamiński.

Przewodniczący senackiej Komisji Nadzwyczajnej ds. Klimatu, senator Stanisław Gawłowski powiedział, że jako wieloletni parlamentarzysta obserwuje upadek debaty parlamentarnej: „ona w jakiejś mierze odradza się teraz w Senacie, ale w poprzedniej kadencji miałem wrażenie, że mamy do czynienia z jakimś taśmociągiem legislacyjnym – projekt wrzucany jest przez grupę posłów, w ciągu 2-3 dni odbywają się czytania w Sejmie, potem trafia do Senatu a dwa dni później ustawa ląduje na biurku prezydenta i w zasadzie nie ma żadnej dyskusji o żadnym z zapisów ustawowych, które przecież dotyczą każdego z obywateli”. Senator Gawłowski skonstatował, że ponieważ w Sejmie debata w ogóle się nie odbywa, opinie wszystkich ważnych środowisk społecznych i ngo w Polsce prezentowane są dopiero na etapie legislacyjnych prac w Senacie. „I to kończy dyskusje o tym, czy Senat jest potrzebny” – zauważył senator.

Prezydent RP w latach 2010–2015 Bronisław Komorowski pogratulował Senatowi, że w setną rocznicę swego odrodzenia podjął inicjatywę zmierzającą do odbudowania kultury debaty politycznej  i dialogu społecznego w naszym kraju. „To niewątpliwie wpisuje się w tradycje Senatu, szczególnie wtedy, gdy polski parlamentaryzm pokazuje swoją nie najprzyjemniejszą i nie najbardziej kulturalną twarz” – zauważył. Jego zdaniem Senat odgrywał i w przyszłości nadal będzie odgrywać istotną rolę jako miejsce, w którym debata publiczna toczy się według innych zasad niż w Sejmie czy na polskiej scenie politycznej w ogóle. Zdaniem prezydenta  „obniżenie poziomu i sprowadzenie debaty politycznej do połajanek, agresji i upokarzania konkurentów to zjawisko, które urosło do poziomu niesłychanie niebezpiecznego dla demokracji”, odstręczającego dla obywateli i zniechęcającego ich do udziału w dialogu publicznym w kraju. W opinii Bronisława Komorowskiego Senatowi przypada rola inicjowania procesu poszukiwania kompromisu w merytorycznym dialogu, a nawet sporze, w którym ucierają się różne społecznie ważne racje.

Dominikanin ks. Tomasz Dostatni ze smutkiem zauważył, że w ostatnich latach Kościół w Polsce przestał pełnić funkcję instytucji, która dąży do jedności społecznej, ponieważ bardzo mocno opowiedział się po stronie jednej wizji polskości – tej narodowej. Przypomniał, że gdy w 1918 roku Tomasz Masaryk został prezydentem świeżo powstałej Czechosłowacji, oparł swoje rządy na triadzie wartości: nie bać się, nie kraść i nie kłamać. „Nie bać się, to znaczy być twórczym i mieć odwagę w budowaniu nowego państwa; nie kraść, to znaczy być uczciwym we wszystkich wymiarach; nie kłamać, ro znaczy budować na prawdzie”. Ojciec Dostatni przypomniał, że dialog to umiejętność spojrzenia na drugiego człowieka jego własnymi oczyma, bo nie ma prawdziwej rozmowy bez woli wejścia w buty rozmówcy. Przypomniał też, wskazując na ich aktualność, słowa Jana Pawła II wypowiedziane w 1997 r. do prezydentów Europy Środkowej, że po upadku Muru Berlińskiego budujemy w swoich sercach nowe mury: nietolerancji, nienawiści, agresji. To zjawisko obserwowane jest obecnie wszędzie na świecie. Jako trzeci fundament dialogu publicznego ks. Dostatni wymienił różnorodność i pluralizm pozostające w opozycji do ciasnoty i zamknięcia na innych. W jego przekonaniu to są wartości głęboko zakorzenione w naszej cywilizacji, więc mamy się do czego odwołać.

Redaktor Adam Michnik podkreślił, że obserwujemy obecnie barbaryzację debaty publicznej i mamy do czynienia z bardzo niebezpiecznym zjawiskiem uskrajniania się w poglądach rozmaitych grup społecznych. Tymczasem „dialog oznacza przyznanie, że nie wszystkie orły pochodzą z naszego gniazda, że po stronie naszych antagonistów może być coś wartościowego, co warto wziąć pod uwagę i zapamiętać”. Jego zdaniem obecnie w debacie sejmowej jest to  absolutnie niemożliwe, czego dowodem jest to, że absolutnie żadne inicjatywy ustawodawcze ani poprawki senackie w ogóle nie są brane pod uwagę. „Ja słucham wypowiedzi marszałek Sejmu i marszałka Senatu, to mam wrażenie, że to są parlamenty dwóch różnych krajów. Prof. Grodzki [całą swoją postawą] pokazuje, jaki może być przewodniczący parlamentu, a marszałek Sejmu pokazuje, że ten typ parlamentaryzmu nadaje się tylko do reasumpcji” – ocenił redaktor.

Zdaniem wiceprzewodniczącej senackiej Komisji Rodziny, Polityki Senioralnej i Społecznej Magdalena Kochan „najtrudniejsze w demokracji jest przyznanie prawa drugiemu człowiekowi do posiadania odmiennych poglądów i poszanowanie dla nich”, tymczasem porozumienie możliwe jest tylko wtedy, kiedy obie strony mają dobrą wolę, a ni gdy okopują się w swoich przekonaniach. Senator Kochan przypomniała, że w obecnej kadencji w Senacie regularnie odbywają się tzw. Gadki Senackie – spotkania młodzieży z różnych środowisk poświęcone różnym istotnym dla młodych sprawom. „Jedna z nich dotyczyła jakości polskiej debaty publicznej i doszliśmy do wniosku, że Senat powinien wystąpić do wszystkich szkół z propozycją organizacji debat oksfordzkich, bo zdaliśmy sobie sprawę, że zachwyceni cudem odzyskania wolności, kompletnie zapomnieliśmy o nauce demokracji”.

W trakcie debato zastanawiano się nad rolą i miejscem mediów w polskiej debacie publiczne, nad stanem debaty o zmianach klimatycznych i ochronie środowiska, jak odróżnić demagogię od rzetelnej debaty i co właściwie zniszczyło debatę publiczną w Polsce.

Debata zapoczątkowała projekt, którego celem jest popularyzacja wiedzy o roli Senatu RP w procesie legislacyjnym oraz jego dorobku ustawodawczym po odrodzeniu izby po 1989 roku, przybliżenie obywatelom inicjatyw ustawodawczych Senatu RP mających realny wpływ na ich życie oraz wskazanie roli Senatu RP w budowie dialogu społecznego, a także możliwości i rozwiązań zmierzających do zwiększenia roli obywateli w jego naprawie. W ramach projektu cyklicznie odbywać się będą otwarte dla obywateli spotkania w różnych miastach Polski.