Wydarzenia

20 grudnia 2022 r. w Senacie odbyła się debata „Jedna Polska, dwa narody?”, zorganizowana z inicjatywy senatora Marcina Bosackiego w 100. rocznicę zabójstwa prezydenta Gabriela Narutowicza.

Otwierając debatę, Marszałek Senatu RP prof. Tomasz Grodzki powiedział, że debata będzie poświęcona niełatwemu tematowi wciąż istniejących podziałów w naszym społeczeństwie. Przypomniał, że odbywa się kilka dni po 100. rocznicy zabójstwa dokonanego 16 grudnia 1922 r. przez malarza Eligiusza Niewiadomskiego na pierwszym prezydencie Rzeczypospolitej Gabrielu Narutowiczu. „To mroczna karta naszej historii. Ten mord był finałem kampanii nienawiści i oszczerstw skierowanych przeciwko prezydentowi” – podkreślił marszałek Senatu. Przypomniał, że Narutowicz był wybitnym naukowcem, cenionym inżynierem-konstruktorem, pionierem elektryfikacji Szwajcarii. Jak mówił marszałek Tomasz Grodzki, niestety, jego zwycięstwo spowodowało jeszcze brutalniejszą nagonkę środowisk uważających się za patriotyczne. Jeszcze mocniej zderzyły się ze sobą dwie odmienne wizje Rzeczypospolitej – państwa wielu narodów i wielu religii, tolerancyjnego i otwartego oraz Polski wyłącznie dla Polaków, zamkniętej i ksenofobicznej, widzącej zagrożenie w różnorodności. Ta zbrodnia zaważyła na życiu politycznym w okresie międzywojennym i podzieliła nasze społeczeństwo na długie lata. „Zamordowanie pierwszego prezydenta Polski to mroczny rozdział naszej historii. To nasze, polskie demony, które odciskają swe piętno do dziś” – stwierdził marszałek Tomasz Grodzki. Jak ocenił, o tym, jak działają mechanizmy doprowadzające do nienawiści i przemocy, przekonaliśmy się już bowiem boleśnie, gdy doszło do zabójstwa prezydenta Gdańska Pawła Adamowicza niespełna 4 lata temu. Marszałek zaznaczył, że w społeczeństwie demokratycznym w sposób naturalny ścierają się odmienne zdania na różne tematy, odmienne opcje polityczne, poglądy i systemy wartości. „Trzeba jednak wyrugować wszelkie przejawy nienawistnego języka i próby dyskredytowania czy poniżania przeciwników politycznych” – zaapelował. Zwracając się do uczestniczących w debacie uczniów i studentów poznańskich szkół średnich i wyższych, zauważył, że to będzie także ich zadanie, kiedy w sztafecie pokoleń przejmą pałeczkę władzy.

Na tę samą kwestię zwróciła uwagę wicemarszałkini Gabriela Morawska-Stanecka, która podkreśliła, że różnorodność Rzeczypospolitej to zawsze było ogromne dobro, zawsze też jest w niej jakaś część wspólna, która jednoczy. „Trzeba nauczyć się zasypywać rowy nieporozumień i budować mosty ponad podziałami” – apelowała.

Prof. Waldemar Łazuga, historyk z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, przybliżył okoliczności i atmosferę towarzyszącą wyborom prezydenckim w 1922 r. 9 grudnia 1922 r. Gabriel Narutowicz został wybrany na prezydenta RP przez Zgromadzenie Narodowe dopiero w piątej turze. „Nikt nie chciał być pierwszym prezydentem” – podkreślił historyk. Po odzyskaniu niepodległości obywatele Rzeczypospolitej z powodu dziedzictwa zaborów bardzo się między sobą różnili, istniały głębokie podziały. Inwektywy wobec prezydenta i jego rodziny nie ustały po wyborach, doprowadziło to do tragicznego końca. Prof. Waldemar Łazuga podkreślił ponadto, że już w 1919 r. m.in. Maria Dąbrowska notowała: „Rzeczpospolita składa się z dwóch narodów, które język usta mają wspólny, ale nie język ducha” i „Mamy dwie Rzeczpospolite. Nie jest pewne, czy kiedykolwiek się zejdą”. Zatem podział na dwa narody był w Polsce widoczny już na początku istnienia II RP.

Próbę nakreślenia obrazu obecnego podziału wśród Polaków III RP podjął prof. Krzysztof Podemski, socjolog z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Zwrócił uwagę na widoczną teraz polaryzację polityczną. Jak mówił, jest jedna Polska i dwa narody. Mówimy tym samym wspólnym językiem, ale jesteśmy głęboko podzieleni. Polityczny mainstream dzieli się na dwie skrajne kategorie, następuje polaryzacja polityczna, podział na kategorie tych dobrych i tych złych. Każda ze stron uważa się za tę dobrą, a adwersarzy – za tę złą. Polaryzacja polityczna ma 3 poziomy: dyskurs publiczny elit symbolicznych, elektoraty i opinie polityków. W Polsce po transformacji ujawniły się dwa typy polityków: światły obywatel i ojciec narodu. Obecnie wykrystalizowały się dwa rodzaje: surowy ojciec i dobry opiekun. „Z badań CBOS wynika, że większość Polaków uważa, iż demokracja to najlepszy ustrój, nie widać tu polaryzacji poglądów. Pojawia się ona w ocenie, czy warunki demokratycznego ustroju są spełnione” – podkreślił prof. Krzysztof Podemski.

W opinii senatora Marcina Bosackiego choć podziały istniały już w II RP, to obecnie widocznie wyraźne jest to, że jedna strona sceny politycznej odebrała drugiej moralne prawo do zabierania głosu w dyskusji. Senator Jan Filip Libicki ocenił z kolei, że Polacy jako naród bardzo dobrze sobie radzą w ekstremalnie trudnych sytuacjach, jednoczą się. Gorzej jest w „normalnych” czasach. W opinii senatora polaryzacja polityczna będzie zawsze obecna, ale jej pewne formy są przejściowe. Wyraził nadzieję, że należy do nich ta obecna,

Podczas dyskusji zarówno młodzież, jak i politycy wskazywali na potrzebę większej obecności debaty w życiu publicznym. Senator Magdalena Kochan zaapelowała, aby zwrócić się do szkół z propozycją organizowania warsztatów uczących prowadzenia debaty. Mówiono również o tym, że ogromny wpływ na obniżenie poziomu tej debaty mają social media, zabierający w nich głos czują się bezkarni i nierzadko sprowadzają dyskusję do wymiany agresywnych opinii, często pisanych nawet wulgarnym językiem.