Posiedzenia Senatu

10 maja 2023 r. zakończył się pierwszy dzień 62. posiedzenia Senatu. Izba podjęła uchwałę w 150. rocznicę urodzin Wojciecha Korfantego, rozpatrzyła 9 ustaw i przeprowadziła drugie czytania: projektu nowelizacji ustawy – Kodeks wyborczy oraz uchwał: w sprawie członkostwa Ukrainy w NATO oraz w sprawie wkładu Papieża Jana Pawła II w dzieje Polski, Europy i świata – w 103. rocznicę Jego urodzin.

Izba podjęła uchwałę w 150. rocznicę urodzin Wojciecha Korfantego (inicjatywa grupy senatorów), w którym oddaje cześć temu synowi Ziemi Śląskiej, wielkiemu Polakowi i Europejczykowi. W projekcie przypomniano działalność Wojciecha Korfantego, dzięki której zaliczany jest on do ojców niepodległości odrodzonego państwa polskiego. W 1903 r. zdobył mandat do Reichstagu, w którym wstąpił do Koła Polskiego i odważnie głosił polskie hasła. 25 października 1918 r. w ostatnim swoim przemówieniu wygłoszonym na forum Reichstagu zażądał przyłączenia do Polski Górnego Śląska. W latach 1920–21 jako przywódca propolsko nastawionych Górnoślązaków pełnił obowiązki polskiego komisarza plebiscytowego, koordynując prace przed plebiscytem z 20 marca 1921 r. Stał też na czele III powstania śląskiego. W czasach II RP był m.in. wicepremierem, posłem, senatorem III kadencji, współtwórcą Chrześcijańskiej Demokracji. Z powodu swojej działalności więziony był w twierdzy Brzeskiej i na Pawiaku. Zmarł po uwolnieniu z więzienia 17 sierpnia 1939 r. w warszawskim szpitalu.

Senatorowie rozpatrzyli następujące ustawy:

Ustawa o zmianie ustawy – Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw (projekt rządowy) służy zwiększeniu bezpieczeństwa pasażerów korzystających z przewozów przez tzw. taksówki na aplikację. Przedsiębiorcy pośredniczący w przewozach drogowych będą zobowiązani m.in. do weryfikacji kierowców przed rozpoczęciem współpracy i zleceniem pierwszego przewozu, w tym ich tożsamości (utrwalenie wizerunku), posiadanych uprawnień (prawo jazdy) i niekaralności, do weryfikacji dokumentów uprawniających do kierowania pojazdem i do sprawdzenia autentyczności polskich dokumentów. Nowe przepisy zaostrzają również kary za naruszenie obowiązków zarówno dla przedsiębiorców, którzy pośredniczą w przewozach, jak i kierowców. Przedsiębiorcy będą zobowiązani – nie rzadziej niż raz na 100 przewozów – do weryfikacji, czy kierowca jest osobą, której zlecono przewóz. Informacje o otrzymanej liczbie punktów, zgromadzone w centralnej ewidencji, mają być usuwane po roku, a kierowcy maksymalnie raz na pół roku będą mogli wziąć udział w odpłatnym szkoleniu, które pozwoli zredukować 6 punktów karnych. Wyjątek to nowi kierowcy w ciągu roku od wydania prawa jazdy po raz pierwszy. Zatrzymane prawo jazdy będzie automatycznie zwracane, bez konieczności składania wniosku, po okresie, na który zostało zatrzymane.

Ustawa o przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie elektrowni szczytowo-pompowych oraz inwestycji towarzyszących (projekt rządowy) ma usprawnić realizację i rozbudowę takich elektrowni, aby wykorzystywać je jako magazyny energii. Zakłada, że budowa, przebudowa i utrzymanie elektrowni szczytowo-pompowej (ESP) oraz inwestycji towarzyszącej będzie inwestycją celu publicznego. Zapewni to szybszą ich realizację, a tym samym poprawę bezpieczeństwa energetycznego dzięki zwiększeniu możliwości magazynowania energii elektrycznej w polskim systemie elektroenergetycznym. Dla inwestycji w zakresie ESP wydawana będzie tzw. decyzja zintegrowana, łącząca w sobie aspekty decyzji lokalizacyjnej, podziałowej i wywłaszczeniowej. Przepisy ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym nie będą miały zastosowania do przygotowywania projektów realizacji ESP; decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji będzie wiązać właściwe organy przy sporządzaniu studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, a także przy wydawaniu decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu oraz pozwolenia na budowę; ostateczna decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji będzie stanowić podstawę do dokonywania wpisów w księdze wieczystej i w katastrze nieruchomości; zostanie znacznie ułatwiony proces pozyskiwania gruntów na potrzeby realizacji inwestycji. Z dniem, w którym decyzja ta stanie się ostateczna, nieruchomości w niej określone przejdą na własność Skarbu Państwa za odszkodowaniem, a następnie będą oddawane w użytkowanie wieczyste inwestorowi. Decyzję o ustaleniu lokalizacji inwestycji ESP będzie wydawał wojewoda w ciągu miesiąca od złożenia wniosku przez inwestora. Oprócz szczegółowych informacji i danych wniosek ma zawierać załączone opinie, m.in. na temat granic terenu objętego wnioskiem. Inwestorami budującymi ESP będą mogły być wyłącznie spółki Skarbu Państwa, spółki z ich grup kapitałowych, spółki samorządowe lub „Wody Polskie”. Ustawa zawiera także przepisy, które wyłączają obowiązek przekazywania odpisów na Fundusz Wypłaty Różnicy Ceny przez wytwórców energii elektrycznej w instalacjach OZE będących własnością, w zarządzie lub w użytkowaniu państwowej osoby prawnej.

Ustawa o pomocy państwa w oszczędzaniu na cele mieszkaniowe (projekt rządowy) wprowadza bezpieczny kredyt z dopłatą państwa do rat i konto mieszkaniowe z dodatkową premią mieszkaniową z budżetu państwa. Umożliwia też waloryzację dopłat do czynszów w ramach programu „Mieszkanie na start”, ogranicza cesje umów rezerwacyjnych i deweloperskich, a także zwiększa tegoroczny limit wydatków na budownictwo społeczne i komunalne. Bezpieczny kredyt z okresowo stałą stopą procentową będzie mogła zaciągnąć osoba do 45. roku życia, w wypadku kredytu dla obu osób prowadzących gospodarstwo domowe ten warunek musi spełnić przynajmniej jedna z nich. Kredyt może być udzielony tylko na pierwsze mieszkanie, dlatego osoby wchodzące w skład gospodarstwa domowego kredytobiorcy nie będą mogły mieć w dniu udzielenia kredytu ani w przeszłości mieszkania, domu ani spółdzielczego prawa do lokalu lub domu. Kredyt będzie jednak przysługiwał tym, którzy odziedziczyli mieszkania i zbyli je przed osiągnięciem pełnoletności. Bezpieczny kredyt nie będzie mógł być wyższy niż 500 tys. zł albo – jeśli kredytobiorca prowadzi gospodarstwo domowe wspólnie z małżonkiem lub ma co najmniej jedno dziecko – 600 tys. zł. Wkład własny nie będzie mógł przekroczyć 200 tys. zł, w razie braku jego całości lub części będzie można skorzystać z gwarancji Banku Gospodarstwa Krajowego. Dopłata do rat będzie przysługiwała przez 10 lat, a kredyt będzie spłacany w formule stałych rat kapitałowych (malejące raty kapitałowo-odsetkowe). W okresie stosowania dopłat oprocentowanie kredytu dla kredytobiorcy wyniesie 2%, powiększone o marżę, prowizję i inne opłaty bankowe, jeśli będą pobierane. Ustawa wprowadza specjalne konto oszczędnościowe. Systematyczne wpłaty: co najmniej 11 wpłat rocznie co najmniej po 500 zł będą gwarantować dodatkową premię mieszkaniową z budżetu państwa. Premia będzie równa rocznemu wskaźnikowi inflacji albo wskaźnikowi zmiany wartości ceny 1 m² powierzchni użytkowej budynku mieszkalnego. W każdym roku wybierany będzie wskaźnik korzystniejszy dla oszczędzającego. Oszczędności będą dodatkowo oprocentowane zgodnie z ofertą banku. Ustawa przewiduje też waloryzację dopłat do czynszów w ramach programu „Mieszkanie na start”, realizowanych z Funduszu Dopłat BGK za pośrednictwem gmin, które przystąpiły do programu. Przepisy mają też zlikwidować możliwość handlu cesjami umów rezerwacyjnych, deweloperskich i innych umów zobowiązujących do przeniesienia na nabywcę praw do lokalu mieszkalnego albo domu jednorodzinnego. Do ustawy dodano ponadto zapisy o rekompensatach dla przedsiębiorców z budżetu państwa w wypadku czasowego zawieszenia ruchu na przejściu granicznym. Będą one przysługiwać osobom prowadzącym działalność gospodarczą na obszarze gminy, w której położone jest zamknięte przejście graniczne, w zakresie: gastronomii, wymiany walut, sprzedaży detalicznej oraz – także w wypadku rolników – świadczenia usług hotelarskich. Warunkiem uzyskania rekompensaty będą brak zaległych płatności podatkowych i na ubezpieczenia społeczne, spadek przychodów w miesiącu, w którym obowiązywało czasowe zawieszenie ruchu na przejściu granicznym, co najmniej o 50% w stosunku do przychodu uzyskanego w jednym z 2 poprzedzających miesięcy albo w analogicznym miesiącu ubiegłego roku. Wysokość rekompensaty, wypłacanej na wniosek przedsiębiorcy lub rolnika składany do wojewody, ma odpowiadać kwocie minimalnego wynagrodzenia za każdego ubezpieczonego zgłoszonego do ZUS lub KRUS. Wsparcie będzie można otrzymać maksymalnie 3 razy w roku kalendarzowym.

Ustawa o konsumenckiej pożyczce lombardowej (projekt rządowy) reguluje działalność lombardową, m.in. określa, na czym ona polega. Przedsiębiorcy prowadzący taką działalność będą musieli to robić w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub akcyjnej o wyznaczonym minimalnym kapitale i dokonać wpisu do rejestru, prowadzonego przez Komisję Nadzoru Finansowego. Maksymalna wysokość odsetek pobieranych przez lombardy ma być określona w kodeksie cywilnym, a wysokość opłat pozaodsetkowych będzie zależeć od długości umowy, ale nie może przekroczyć 45%. Okres trwania aukcji, na których mogą być sprzedawane przedmioty zastawu, kiedy pożyczka nie zostanie spłacona, ustalono co najmniej na 5 dni. Ustawa zakłada także, że rolnicy przy zawieraniu pożyczki lombardowej będą traktowani jak konsumenci.

Ustawa o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (projekt rządowy) transponuje do polskiego prawa unijne przepisy dotyczące zwalczania oszustw związanych z VAT. Administracja podatkowa zyska dodatkowe narzędzie do zwalczania takich oszustw w międzynarodowym handlu elektronicznym. Dostawcy usług płatniczych (m.in. krajowe banki, oddziały banków zagranicznych, instytucje kredytowe i płatnicze, SKOK) będą prowadzić kwartalną ewidencję płatności transgranicznych i odbiorców płatności, jeżeli dostawca usług płatniczych zrealizuje w ciągu kwartału więcej niż 25 takich płatności na rzecz tego samego odbiorcy. Ustawa wprowadza zasady: liczenia progu płatności transgranicznych oraz określania lokalizacji płatników i odbiorców płatności. Zgodnie z nowymi przepisami dane dotyczące ewidencji prowadzonej przez dostawcę usług płatniczych to m.in. informacje umożliwiające identyfikację odbiorcy płatności, wykaz płatności otrzymanych przez tego odbiorcę (m.in. kwoty i daty) i ewentualnych zwrotów płatności.

Ustawa o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (projekt rządowy) upraszcza i przyspiesza rozliczanie podatku VAT (tzw. pakiet Slim VAT 3 – Simple Local and Modern VAT) i poprawia płynność finansową firm. Umożliwi to m.in. podwyższenie z 1,2 mln euro do 2 mln euro limitu sprzedaży małego podatnika i zmniejszenie formalności dla przedsiębiorstw w obrocie międzynarodowym. W przepisach dotyczących opodatkowania przychodów z najmu nowela wprowadza dla każdego z małżonków osobny limit 100 tys. zł, do którego z tego tytułu płacą podatek w wysokości 8,5% (wyższe przychody zwiększają stawkę podatku do 12,5%). W przepisach o podatku PIT nowela poszerza o dziadków krąg osób, które mogą korzystać z ulgi rehabilitacyjnej, jeśli opiekują się osobą niepełnoprawną. Inna zmiana przewiduje, że rodzice dziecka niepełnosprawnego będą mogli korzystać z ulgi na dziecko bez limitu łącznych dochodów. Obecnie rodzice 1 dziecka nie mogą korzystać z tej ulgi, jeśli ich łączne dochody przekraczają 112 tys. zł. Nowela zmienia także przepisy w zakresie podatku od zysków kapitałowych tak, aby dochody z funduszy mogły być kompensowane ze stratami z dochodami z innych dochodów kapitałowych. Osoby prowadzące działalność gospodarczą będą mogły składać zeznania podatkowe za pośrednictwem usługi Twój e-PIT. W odniesieniu do podatku od spadków i darowizn ustawa podwyższa progi nabycia od 1 zbywcy, po przekroczeniu których płaci się ten podatek (podniesienie do 36 120 zł w ramach I grupy podatkowej, do 27 090 zł w II grupie i do 5733 zł – w III grupie podatkowej). W ten sposób nowelizacja likwiduje tzw. podatek od zrzutek. Zmienia też okres, za który oblicza się wartość środków przekazanych w ramach darowizny. Ma się ją liczyć w roku, w którym nabyto środki w ramach darowizny, oraz za okres 5 lat przed tym rokiem. Nowelizacja zakłada, że przedsiębiorca będzie mógł łatwiej prowadzić ewidencję sprzedaży przy zastosowaniu kas rejestrujących, m.in. dzięki możliwości rezygnacji z obowiązku drukowania dokumentów fiskalnych. Zmniejszone mają zostać formalności w obrocie międzynarodowym. Nie będzie już m.in. formalnego wymogu posiadania faktury dotyczącej wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów przy odliczaniu podatku naliczonego z tego tytułu. Nowela liberalizuje ponadto warunki szybszego zwrotu VAT dla tzw. podatników bezgotówkowych. Przewiduje rozszerzenie możliwości przeznaczenia środków zgromadzonych na rachunku VAT na kolejne podatki i opłaty, m.in. podatek od sprzedaży detalicznej. Wprowadza też system miarkowania sankcji VAT, nakazujący brać pod uwagę sytuację ekonomiczną podatnika.

Ustawa o świadczeniu pieniężnym z tytułu pełnienia funkcji sołtysa (projekty: rządowy, senacki, poselskie) przewiduje miesięczne dodatkowe świadczenie pieniężne w wysokości 300 zł dla sołtysów, którzy sprawują tę funkcję co najmniej przez 2 kadencje, ale nie krócej niż 8 lat. Świadczenie będzie przysługiwało osobom, które osiągnęły wiek 60 lat (kobiety) i 65 lat (mężczyźni). Na wniosek osoby uprawnionej ma być wypłacane przez Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, a finansowane z budżetu państwa i corocznie waloryzowane.

Ustawa o zmianie ustawy o transporcie kolejowym oraz ustawy o publicznym transporcie zbiorowym (projekt poselski) umożliwia osobie wykonującej przewóz osób w publicznym transporcie zbiorowym korzystanie – podczas kierowania pojazdem – z ochrony przewidzianej dla funkcjonariusza publicznego. Oznacza to m.in. nietykalność cielesną kierowców, motorniczych i maszynistów podczas wykonywania obowiązków służbowych.

Ustawa o zmianie ustawy o służbie cywilnej oraz niektórych innych ustaw (projekt rządowy) zmienia tryb i warunki zatrudniania w służbie cywilnej, przewiduje m.in., że w korpusie tej służby i urzędach państwowych nie będą mogli być zatrudnieni współpracownicy organów bezpieczeństwa w latach 1944–90. W noweli określono zasady wygaśnięcia stosunku pracy osób, które już złożyły oświadczenia lustracyjne i przyznały się do współpracy lub skłamały w tej sprawie. Listę pracowników pod kątem oświadczeń zweryfikuje IPN w ciągu 5 miesięcy od jej otrzymania. Osoby urodzone przed 1 sierpnia 1972 r., które nie złożyły jeszcze oświadczenia, będą natomiast musiały to zrobić w ciągu 30 dni od wejścia w życie noweli, jeśli nie, stracą pracę. Nowela przewiduje też nowy – oprócz stacjonarnego – dualny tryb kształcenia Krajowej Szkoły Administracji Publicznej im. prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego, polegający na kształceniu i świadczeniu pracy w sposób naprzemienny. W czerwcu każdego roku o trybie kształcenia w szkole w kolejnym roku będzie rozstrzygać premier. Nowela wprowadza też nowe zasady naboru, w tym zmianę podstawowej formy aplikowania z papierowej na elektroniczną, a także dodatkowe systemy czasu pracy oprócz podstawowego i równoważnego: zadaniowy, skróconego tygodnia, pracy tylko w piątki, soboty, niedziele i święta. Nowela pozwoli też, aby w ministerstwie był więcej niż 1 sekretarz stanu; obecnie to możliwe tylko wówczas, gdy kolejny wiceminister w tej randze jest jednocześnie pełnomocnikiem rządu.

Izba przeprowadziła też drugie czytania projektu ustawy i projektów uchwał:

Projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks wyborczy (inicjatywa grupy senatorów) ma na celu likwidację ograniczenia czasowego liczenia głosów w zagranicznych obwodach głosowania. Przewiduje skreślenie przepisu § 2 w art. 230 kodeksu wyborczego, zgodnie z którym, jeżeli właściwa okręgowa komisja wyborcza nie uzyska wyników głosowania w obwodach głosowania za granicą lub na polskich statkach w ciągu 24 godzin od zakończenia głosowania, to głosowanie w tych obwodach uważa się za niebyłe.

W projekcie uchwały w sprawie członkostwa Ukrainy w NATO (inicjatywa grupy senatorów) Izba apeluje do krajów członkowskich NATO, aby w stosunku do Ukrainy zastosowano nadzwyczajną procedurę, jaką przyjęto w przypadku Finlandii i Szwecji. Zdaniem senatorów przyjęcie Ukrainy do NATO powinno być decyzją polityczną – tak jak w przypadku Finlandii i Szwecji – wynikającą z analizy strategicznej wyzwań i zagrożeń za wschodnią granicą Sojuszu. Senat popiera też postulaty krajów graniczących z Rosją, dotyczących silnych gwarancji bezpieczeństwa dla Ukrainy oraz wskazania drogi do jej członkostwa wraz z zacieśnianiem więzów politycznych między NATO i Kijowem.

W projekcie uchwały w sprawie wkładu Papieża Jana Pawła II w dzieje Polski, Europy i świata – w 103. rocznicę Jego urodzin (2 inicjatywy grupy senatorów) Senat wyraża szacunek dla jego dzieła i wkładu w dzieje Polski, Europy i świata. W projekcie podkreślono, że Jan Paweł II jest wielkim autorytetem dla milionów ludzi w Polsce i na świecie. Prowadził dialog z przedstawicielami zarówno różnych wyznań chrześcijańskich, jak i islamu oraz judaizmu. Był zwolennikiem integracji narodów Europy, podkreślał, że stary kontynent powinien oddychać obydwoma płucami – wschodnim i zachodnim. Wspierał czynnie naród polski w dążeniach do odzyskania wolności i niepodległego bytu państwowego.