Aktualności

O potrzebie nowelizacji ustawy o informowaniu pracowników i przeprowadzaniu z nimi konsultacji oraz o funkcjonowaniu rad pracowniczych rozmawiano w Senacie podczas posiedzenia senackiego Zespołu ds. Zrównoważonego Rozwoju. Debata w Senacie zainaugurowała III Ogólnopolskie Forum Rad Pracowników.

Wicemarszałek Senatu Bogdan Borusewicz przypomniał, że to właśnie Senat był inicjatorem uchwalenia 15 lat temu ustawy regulującej funkcjonowanie rad pracowniczych. Mówił, że duże zasługi w tym zakresie miał Zbigniew Romaszewski – senator siedmiu kadencji i wicemarszałek Senatu VII kadencji. „On wszystkich namawiał i słusznie uzasadniał, że w momencie naszego wejścia do Unii Europejskiej musimy stworzyć sytuację, w której pracownicy będą partycypować w funkcjonowaniu zakładów pracy” – podkreślił. Wspomniał także, że po 15 latach ustawa wymaga zmian i dostosowania do obecnych realiów. Jego zdaniem w Polsce jest ogromny potencjał do tworzenia nowych rad pracowniczych oraz do rozwoju tych już istniejących. „Trzeba się zastanowić, co zmienić w ustawie, aby te rady pracownicze nie tylko były na trwałe włączone w nasz system prawny, ale także aby miały możliwość rozwoju” – powiedział Wicemarszałek.

Przewodniczący senackiego Zespołu ds. Zrównoważonego Rozwoju senator Krzysztof Kwiatkowski, przypomniał, że rady pracowników w Polsce funkcjonują z powodzeniem już od piętnastu lat. Z tego rozwiązania polscy pracownicy korzystają od momentu wstąpienia Polski do UE, przepisy dotyczące rad pracowników funkcjonują bowiem we wszystkich państwach Wspólnoty. Przewodniczący wyraził zadowolenie z faktu, że obecnie w Polsce istnieje ok. 700 rad pracowników. One są współodpowiedzialne za firmy, w których działają, reprezentując interesy pracownicze. Umiejętność godzenia racji pracodawców i pracowników w procesie współzarządzania firmą to, jego zdaniem, jedna z polskich wizytówek, o długiej tradycji, sięgającej czasów NSZZ „Solidarność”. To właśnie na polskich przykładach uczyli się przedstawiciele środowisk pracowniczych z innych państw Europy Środkowo-Wschodniej. „To ważny dzień w historii Senatu, a jeszcze ważniejszy – w historii funkcjonowania rad pracowników” – podkreślił przewodniczący Krzysztof Kwiatkowski.

Uczestnicy posiedzenia wskazywali na potrzebę nowelizacji  ustawy o informowaniu pracowników i przeprowadzaniu z nimi konsultacji, która została uchwalona w 2006 r. Mówili też o problemach w funkcjonowaniu rad oraz potrzebie zwiększenia nadzoru Państwowej Inspekcji Pracy nad realizacją ustawy w polskich zakładach pracy. Dyskutowano ponadto o niskiej świadomości prawnej nie tylko wśród pracodawców lecz także samych pracowników.  Podkreślano, że bez wiedzy pracowników rady nie będą dobrze działały, podzieważ ich funkcjonowanie jest prawem, a nie obowiązkiem. 

Zastępca głównego inspektora pracy Dariusz Minkowski przedstawił wyniki kontroli Państwowej Inspekcji Pracy w zakresie funkcjonowania rad pracowników w Polsce, przeprowadzonej przez PIP w blisko stu przedsiębiorstwach w latach 2017–18. W przypadku przeszło połowy podmiotów stwierdzono naruszenia, które polegały m.in. na braku konsultacji w sprawach organizacji pracy czy regulaminu z radami pracowniczymi, nieprzekazywaniu radom istotnych informacji i zasłanianiu się tajemnicą przedsiębiorstwa, nieprzeprowadzaniu wyborów czy naruszaniu uprawnień członków rad pracowniczych, a także bagatelizowaniu przepisów ustawy. Kontrole wykazały też niską aktywność rad pracowniczych i ograniczony zakres ich funkcjonowania. „Pracodawcy nie znają i nie rozumieją problematyki dotyczącej rad pracowników i mają wątpliwości co do rodzaju informacji, jakie powinny być przekazywane radom” – podkreślił Dariusz Minkowski. Zdaniem zastępcy głównego inspektora pracy, z perspektywy kilkunastu lat funkcjonowania ustawy widać wyraźnie potrzebę doprecyzowania przepisów regulujących stosunki między związkami zawodowymi a radami pracowniczymi, a także konieczność dookreślenia obowiązków pracodawców. Uszczegółowieniu powinny podlegać zwłaszcza art. 13 i 14 ustawy o informowaniu pracowników i przeprowadzaniu z nimi konsultacji, dotyczące obowiązku informacyjnego i konsultacji z radami pracowników. Należy też przeprowadzić kampanię informacyjną dla pracodawców.

O działalności Instytutu Spraw Obywatelskich na rzecz rad pracowników od 2006 r. mówił jego prezes Rafał Górski. Instytut od 15 lat monitoruje funkcjonowanie ustawy o informowaniu pracowników i przeprowadzaniu z nimi konsultacji, regularnie organizuje szkolenia, konferencje i seminaria, prowadzi też doradztwo dla rad pracowników. Jak podkreślił, celem III Ogólnopolskiego Forum Rad Pracowników jest umożliwienie przekazania know-how uczestnikom i przedstawicielom instytucji publicznych. Od 2008 r. wielokrotnie podejmowano próby przekonania ustawodawcy do znowelizowania ustawy. Obecne przepisy ograniczają bowiem powoływanie w zakładach pracy rad pracowników na szerszą skalę, co przekłada się na to, że 85% pracowników w zakładach pracy nie ma swojej reprezentacji ani w formie związków zawodowych, ani rad pracowników. Tymczasem działaniem tych rad powinno być objętych ok. 5 milionów osób. „Przed nami Krajowy Plan Odbudowy i Polski Ład, ale tych wszystkich programów nie będziemy w stanie zrealizować bez zaangażowania pracowników, bez tego nie będziemy mieć silnej i innowacyjnej gospodarki” – podkreślił Górski.

Ustawa z 7 kwietnia 2006 r. o informowaniu pracowników i przeprowadzaniu z nimi konsultacji realizuje w Polsce dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej 2002/14/WE z 11 marca 2002 r. Określa ona ogólne ramowe warunki informowania i przeprowadzania konsultacji z pracownikami we Wspólnocie Europejskiej. Zgodnie z zapisami ustawy rady pracowników powinny być tworzone u pracodawców, którzy prowadzą działalność gospodarczą i zatrudniają co najmniej 50 pracowników. Zasady i tryb informowania i konsultowania rady oraz sposób rozstrzygania kwestii spornych powinny być uregulowane na mocy porozumienia pracodawcy i rady. Zakres informacji przekazywanych radzie obejmuje sytuację ekonomiczną, stan i strukturę zatrudnienia, działania mające na celu utrzymanie jego poziomu oraz przewidywane zmiany w ich zakresach, czy działania mogące doprowadzić do zmiany w organizacji pracy lub podstawach zatrudnienia.  Obowiązek konsultacji dotyczy wszystkich powyższych zagadnień poza działalnością i sytuacją ekonomiczną przedsiębiorstwa.