Aktualności

25 kwietnia br. w Senacie odbyła się konferencja poświęcona kierunkom reform sądownictwa w społecznych projektach ustaw Stowarzyszenia Sędziów Polskich „Iustitia”.

Otwierając to wydarzenie, wicemarszałek Senatu Maciej Żywno powitał uczestników w imieniu marszałek Senatu Małgorzaty Kidawy-Błońskiej oraz senatorów: „Jest to dla nas ogromnie ważne, że zgodzili się państwo przyjąć nasze zaproszenie na rozmowę o odbudowie praworządności po ośmiu latach bardzo trudnych dla wymiaru sprawiedliwości i dla osób, które musiały się mierzyć z problemami prawa, a w gruncie rzeczy dla wszystkich obywateli”. Wicemarszałek Żywno podkreślił, że Polska wychodziła z komunizmu, gdy jego pokolenie wchodziło w dorosłość, i wszyscy byli przekonani, że o tym, co się działo w poprzednim ustroju, młodzież będzie się uczyć z podręczników historii. „Jak się jednak okazało, w ciągu ostatnich ośmiu lat musieliśmy się z tym mierzyć w rzeczywistości”. Wicemarszałek powiedział, że dzisiejsza konferencja i obecna sytuacja polityczna budzą nadzieje, ale i napawają smutkiem – „że musimy się mierzyć z odbudową systemu prawa w Polsce, a nie z dalszym jego rozwojem. Przeważa jednak optymizm i nadzieja na to, ze wkrótce uda nam się zbudować naprawdę dobry system prawny” – powiedział.

Wicemarszałek zwrócił też uwagę na pożytek płynący z obecnej sytuacji: obywatele zaczęli wreszcie przywiązywać wagę do funkcjonowania Trybunału Konstytucyjnego, Sądy Najwyższego i Krajowej Rady Sądownictwa – choć wcześniej skrót KRS kojarzył im się tylko z organem rejestrującym działalność gospodarczą. „Dzięki tej sytuacji chyba wszyscy w Polsce dojrzeli do zrozumienia, jak ważne są suwerenność wymiaru sprawiedliwości oraz niezawisłość i obiektywizm sędziów, i że musimy ich bronić jak niepodległości” – podkreślił.

Wicemarszałek Maciej Żywno przypomniał też, że dzisiaj senackie Komisja Ustawodawcza oraz Komisja Praw Człowieka i Praworządności pracują nad nowelizacją ustawy o Krajowej Rady Sądownictwa. Poinformował ponadto, że Senat rozpoczął prace nas projektem zmian w konstytucji, zmierzających w kierunku kontroli konstytucyjności prawa.

Wicemarszałek zadeklarował także, że w Senacie nie będzie odbywało się nic bez udziału przedstawicieli wymiaru sprawiedliwości i bez współpracy z ich strony.

Prezes Stowarzyszenia Sędziów Polskich „Iustitia” prof. Krystian Markiewicz podkreślił, że w gronie uczestników konferencji znaleźli się przedstawiciele władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej, a także przedstawiciele instytucji europejskich, samorządów prawniczych i organizacji obywatelskich – „tak ma wyglądać współdziałanie władz, o którym mowa w preambule konstytucji” – podkreślił.

Prezes Markiewicz opowiedział o pracach nad projektami ustaw przywracających w Polsce praworządność, rozpoczętych przez Iustitię już kilka lat temu. „Dwa lata temu te prace nabrały rozpędu i zaangażowałi się w nie przedstawiciele Społecznej Komisji Kodyfikacyjnej na czele z prof. Wojciechem Popiołkiem i prof. Andrzejem Jakubeckim”. Komisja została powołana po I Kongresie Prawników Polskich, zwołanym w reakcji na to, co wydarzyło się w polskim wymiarze sprawiedliwości po roku 2015. Z udziałem przedstawicieli adwokatury i reprezentantów Krajowej Izby Radców Prawnych Iustitia przygotowała pakiet ustaw dotyczących sądownictwa, prawa o ustroju sądów powszechnych, Krajowej Rady Sądownictwa, Sądu Najwyższego, prokuratury i Trybunału Konstytucyjnego. „Rozmawiamy dziś o tym, jak wrócić do standardów europejskich, i  o rozpoczęciu w polskim parlamencie prac nad przywracaniem praworządności” – podsumował prezes Iustitii prof. Markiewicz.

W konferencji wziął udział m.in. minister sprawiedliwości Adam Bodnar. Przypomniał przebieg prac senackiej Komisji Praw Człowieka i Praworządności w 2017 r. nad zmianą ustawy o Sądzie Najwyższym, zmierzającą do odesłania na emeryturę sędziów Sądu Najwyższego niewygodnych dla ówczesnej władzy. Minister przypomniał, że obradom komisji towarzyszyły protesty obywatelskie, w trakcie których uczestnicy wznosili pod oknami Senatu hasła: „Senatorze, jeszcze możesz!”. A w trakcie debaty plenarnej sędzia SM Stanisław Zabłocki wypowiedział pamiętne słowa: „O wolnych sądach będą pamiętać wolni obywatele!”. Minister ocenił, że późniejsze protesty przed Sądem Najwyższym i sądami w całym kraju wyzwoliły energię do prowadzenia licznych postępowań przed Trybunałem w Strasburgu i Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

Minister uznał za znamienne, że w tym samym czasie, kiedy odbywa się senacka konferencja, w Sejmie minister spraw zagranicznych wygłasza exposé, w którym mówi o tym, że „przywracanie praworządności to jeden z priorytetów polityki międzynarodowej Polski, odzyskiwanie zaufania innych państw, odzyskiwanie zaufania UE oraz organizacji międzynarodowych, powrót do multilateralizmu w naszych stosunkach międzynarodowych”.

Jak dodał, obecnie w Polsce przebywa z wizytą Komisja Wenecka, która bada rozwiązania zawarte w ustawie o Krajowej Radzie Sądownictwa. Do polskiego parlamentu przybyli również liczni przedstawiciele międzynarodowych organizacji prawniczych.

Minister Bodnar podkreślił, że obecny rząd, pamiętając o kontekście historycznym, nie zmarnował ostatnich miesięcy, ponieważ „udało się stworzyć całe instrumentarium do przywracania praworządności”. Powołano Zespół ds. Przywracania Praworządności, który krok po kroku przygotowuje projekty ustaw naprawczych. Powstała też Komisja Kodyfikacji Ustroju Sądownictwa i Prokuratury. Minister ocenił, że to, co dotychczas zrobiły organizacje obywatelskie i Stowarzyszenie Sędziów Polskich „Iustitia”, stanowi świetny materiał do dalszych prac, który zostanie wykorzystany w procesie legislacyjnym. Przypomniał, że 24 kwietnia br. w Sejmie odbyło się pierwsze czytanie projektu ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, przygotowanego przez grupę ekspertów pod egidą Fundacji Batorego, a popartego przez 48 organizacji obywatelskich. W najbliższym czasie odbędzie się wysłuchanie publiczne w sprawie tego projektu. „Mamy przed sobą poważne debaty o Sądzie Najwyższym i o statusie sędziów powołanych przez neoKRS” – przypomniał. Poinformował, że niedługo do konsultacji trafi projekt ustawy o rozdzieleniu funkcji prokuratora krajowego i ministra sprawiedliwości. Jak podkreślił, zdaje sobie sprawę z tego, że proces legislacyjny nie ma gwarancji w każdym przypadku pozytywnego finiszu. „To nas nie zwalnia z odpowiedzialności za wypracowywanie jak najlepszych rozwiązań, ale także nie zwalnia nas to z odpowiedzialności za odwrócenie erozji polskiego systemu prawnego. Wręcz przeciwnie, musimy bardzo intensywnie pracować” – powiedział minister Bodnar.

Zorganizowaną w Senacie we współpracy ze Stowarzyszeniem Sędziów Polskich „Iustitia” konferencję poświęcono trzem głównym zagadnieniom: nowoczesnemu systemowi zarządzania sądami, nowemu systemowi wdrażania spraw, a także uregulowaniu skutków prawnych powołań sędziowskich dokonanych przez Krajową Radę Sądownictwa, ukształtowaną na podstawie ustawy z lutego 2018 r. W opinii środowisk prawniczych rozstrzygnięcie tych kwestii jest kluczowe dla przywrócenia praworządności w Polsce. Zdaniem uczestników konferencji Polska powinna dążyć do tego, by wyznaczyć w Europie kierunek działań mających na celu zagwarantowanie niezawisłości sądów.

Tego samego dnia w godzinach wieczornych w Senacie odbyła się też konferencja „Marsz 1000 tóg dla lepszej Europy” w ramach zjazdu Europejskiego Stowarzyszenia Sędziów, które zrzesza przedstawicieli władzy sądowniczej 44 europejskich państw.

Konferencję otworzyły wystąpienia senatora Adama Bodnara, ministra sprawiedliwości, Doroty Zabłudowskiej, członkini zarządu Stowarzyszenia Sędziów Polskich „Iustitia”, oraz Mikaela Sjoberga, prezesa Europejskiego Stowarzyszenia Sędziów. W trakcie konferencji odbył się też pokaz filmu Iwony Harris i Kacpra Lisowskiego pt. „Marsz 1000 Tóg” o największym w Europie, liczącym ponad 30 tys. uczestników, marszu prawników i obywateli w milczącym proteście, który przeszedł ulicami Warszawy 11 stycznia 2020 r. od Sądu Najwyższego pod Pałacem Prezydenckim do parlamentu. Wzięli w nim udział także sędziowie z całej Europy, m.in. z Holandii, Irlandii, Szwecji, Rumunii, Hiszpanii, Łotwy i Czech. Sędziowie z całej Europy wydali oświadczenia wspierające sędziów w Polsce w walce o niezawisłość.

Minister Adam Bodnar podziękował europejskim sędziom za wsparcie, które okazywali polskim sędziom przez ostatnie osiem lat, podkreślając, że miało to wpływ na decyzje Komisji Europejskiej w egzekwowaniu praworządności w Polsce. „Komisja Europejska zawsze sprawdzała, jaka jest pozycja sędziów innych krajów” – mówił. „Moja rolą jest teraz przywrócenie państwa prawa” – zadeklarował. O prawnikach, którzy zawdzięczają swoje kariery rządom Zjednoczonej Prawicy powiedział, że „chcą zrobić wszystko, co możliwe, by zachować profity i swoje stanowiska”, ale nie powinno być tak, że wszyscy tacy sędziowie poniosą odpowiedzialną dyscyplinarną. Nie zmienia to jednak faktu, że nadużycia powinny zostać rozliczone, np. kampania hejterska wymierzona w środowisko polskich sędziów, która sfinansowana ze środków ministerstwa.

Minister sprawiedliwości Adam Bodnar poinformował ponadto, że zgodnie z zaleceniami Komisji Weneckiej „przyjąłem strategię ograniczania swoich praw i obowiązków”, ponieważ przejmując kierownictwo nad resortem sprawiedliwości po swoim poprzedniku, otrzymał zbyt szerokie uprawnienia, np. w zakresie powoływania prezesów sądów, co w jego przekonaniu, powinno być prerogatywą środowiska sędziowskiego, bo sędzia powinien być primus inter pares. Zdaniem ministra, to nie może być arbitralna decyzja ministra sprawiedliwości, i choć nie jest to zapisane w prawie, taką strategię zdecydował się wybrać.

Prezes Europejskiego Stowarzyszenia Sędziów Mikael Sjoberg przywołał swoje wspomnienia z Marszu Tysiąca Tóg, oceniając go jako bardzo znaczący punkt w historii Europejskiego Stowarzyszenia Sędziów, bo to była wspaniała okazja dla sędziów z całej Europy do okazanie swoim polskim kolegom solidarności i wsparcia. Podkreślił, że wymiar sprawiedliwości jest narażony na różne niebezpieczeństwa w zbyt wielu krajach. W niektórych krajach członkowskich UE sądownictwo nie jest szanowane przez przedstawicieli dwóch innych władz, co oznacza, że kraje te przestały spełniać ten warunek członkostwa, który stanowi o niezawisłości sądownictwa. Bardzo niepokojąco wygląda sytuacja wymiaru sprawiedliwości w Bułgarii, Hiszpanii, Słowacji, we Włoszech, na Węgrzech, w Armenii, Mołdawii i Turcji. Prezes wyraził radość z faktu, że stowarzyszenie nie musi już podejmować interwencji w sprawie polskich sądów. Jeżeli uda się wdrożyć planowane ustawy naprawcze, w Polsce przywrócona zostanie praworządność.

W konferencji uczestniczyli przedstawiciele władzy sądowniczej będący członkami Europejskiego Stowarzyszenia Sędziów z 44 europejskich państw. Głównym zadaniem stowarzyszenia jest ochrona prawa obywateli do niezależnych i niezawisłych sądów.