Posiedzenie: 48. posiedzenie Senatu RP IX kadencji, 2 dzień

18 i 19 października 2017 r.

Porządek obrad

Zakończone

Przemówienie senatora Macieja Łuczaka w dyskusji nad punktem 5. porządku obrad

Celem czasowych zmian w ustawie o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych jest dążenie do szczegółowej, pełnej regulacji w aktach prawa powszechnie obowiązującego dotyczących świadczeń ze środków publicznych. Warunkami i ochroną pracy w Polsce zajmuje się wiele podmiotów. Ważną kwestią jest działanie zmierzające do skutecznego zarządzania bezpieczeństwem i zdrowiem zaangażowanych pracowników. To zadanie pełni Zakład Ubezpieczeń Społecznych, który od kilku lat prowadzi prewencję wypadkową.

Proponowane zmiany w ustawie regulują podstawowe kwestie i mają na celu wyeliminowanie w jak największym stopniu najczęściej występujące błędy i niejasności. Poruszanym tematem jest minimalna kwota wydatków na prewencję wypadkową, która miałaby być na poziomie od 1% należnych składek na ubezpieczenie wypadkowe.

Wiele składanych wniosków posiadało błędy formalne bądź merytoryczne. Dlatego też ZUS przekazuje określone zadania Centralnemu Instytutowi Ochrony Pracy – Państwowemu Instytutowi Badawczemu, wśród których znalazły się merytoryczna ocena wniosku o dofinansowanie czy kontrola od początku do końca realizacji działań. Regulacja ustawowa określać będzie zasady współdziałania ZUS z instytutem, m.in. wysokość wynagrodzenia oraz kwestie, które obejmować będzie ocena projektów.

CIOP-PIB posiada wieloletnie doświadczenie, wyspecjalizowaną kadrę oraz zaplecze naukowe umożliwiające wysoką jakość przygotowywanych ocen wniosków i sprawozdań. Dodatkowo od 2015 r. prowadzi się akcję informacyjną w postaci: kampanii medialnych; wyjaśnień zamieszczanych na stronie internetowej ZUS; konsultacji telefonicznych z pracownikami Departamentu Prewencji i Rehabilitacji zakładu; konsultacji mailowych, a także podnoszenia poziomu wiedzy wśród potencjalnych wnioskodawców.

Zainteresowanie programem jest bardzo duże, dlatego też proponuje się wprowadzenie konkursu ogłaszanego corocznie przez prezesa ZUS. Wybór dokonywany będzie nie później niż do 31 grudnia roku poprzedzającego rok budżetowy, w którym ma zostać udzielone dofinansowanie. Uważam to za dobre rozwiązanie, ponieważ pula środków finansowych jest corocznie ograniczona i nie wszystkie wnioski mogą zostać jednocześnie zrealizowane.

Niezbędne jest wskazanie specjalistów mających za zadanie zapewnienie prawidłowej realizacji dofinansowania. Jest to konieczne ze względu na specyfikę i charakter projektów oraz eliminację wystąpienia ryzyka nieefektywnego wydatkowania środków publicznych. Eksperci powinni być kompetentni, posiadać niezbędną wiedzę oraz być związani z odpowiednimi obszarami technicznymi, tak aby współpraca przebiegała sprawnie i prawidłowo.

Zgodnie z badaniami statystycznymi liczba osób poszkodowanych w wypadkach przy pracy utrzymuje się w ostatnich latach na stałym poziomie, jednakże widoczny jest spadek liczby wypadków ciężkich i śmiertelnych. Systematycznie rośnie liczba zatrudnionych, dlatego można wyciągnąć wniosek, że procentowo nastąpił spadek liczby poszkodowanych na ogół zatrudnionych. Poza tym systematycznie zmniejsza się średnia liczba dni, w których pracownicy są niezdolni do pracy z powodu wypadków.

Reasumując, chcę powiedzieć, że przedstawione powyżej argumenty potwierdzają zasadność wprowadzenia zmian w omawianej ustawie.

Przemówienie senatora Wiesława Kiliana w dyskusji nad punktem 5. porządku obrad

W ustawie o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w art. 37 ust. 2 pkt 1 Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest zobowiązany do realizacji zadań w zakresie prowadzenia prewencji wypadkowej. Od kilku lat można zaobserwować ciągły rozwój w działaniach na rzecz zapobiegania wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym. Kampanie społeczne dały widoczne rezultaty w postaci realizowanych projektów i programów. W latach 2013–2016 z dofinansowania projektów poprawiających warunki pracy i zwiększających bezpieczeństwo na konkretnych stanowiskach pracy skorzystało ponad 1 tysiąc przedsiębiorstw. W ciągu 4 lat ponad 15 tysięcy pracowników zostało objętych programem prowadzącym do poprawy bezpieczeństwa na stanowisku pracy. Stanowią oni średnio 26% wszystkich pracowników zatrudnionych w przedsiębiorstwach korzystających z dofinansowania zakładu.

Omawiany projekt wprowadza kilkanaście zmian, m.in. określa kwoty wydatków na prewencję wypadkową w wysokości od 1% należnych składek na ubezpieczenie wypadkowe oraz definiuje zasady konkursu o dofinansowanie dla płatnika składek działań skierowanych na utrzymanie zdolności do pracy przez cały okres aktywności zawodowej.

Biorąc pod uwagę potrzebę wprowadzenia przedstawionych rozwiązań, uważam, że omawiany projekt ustawy zasługuje na przyjęcie.

Przemówienie senatora Antoniego Szymańskiego w dyskusji nad punktem 6. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Jak wynika z uzasadnienia projektu ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, „proponuje się, aby uzyskanie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, z wyłączeniem prawa do rent z ubezpieczenia wypadkowego, było możliwe tylko przez osobę, która nie osiągnęła wieku emerytalnego i której nie ustalono prawa do emerytury”.

W odniesieniu do powyższego założenia należałoby rozważyć, jak ma się do tego kwestia opłacania obowiązkowych składek rentowych przez osoby, które mają ustalone prawo do emerytury lub spełniają warunki do jej uzyskania. Zgodnie z projektowanym brzmieniem art. 57 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnił łącznie następujące warunki: jest niezdolny do pracy; ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy; niezdolność do pracy powstała w okresach, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 i 2, pkt 3 lit. b, pkt 4, 6, 7 i 9, ust. 2 pkt 1, 3–8 i 9 lit. a, pkt 10 lit. a, pkt 11–12, 13 lit. a, pkt 14 lit. a i pkt 15–17 oraz art. 7 pkt 1–3, 5 lit. a, pkt 6 i 12, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów; nie ma ustalonego prawa do emerytury z funduszu lub nie spełnia warunków do jej uzyskania. W świetle brzmienia tego przepisu zasadne jest rozważenie obowiązku opłacania składek rentowych w odniesieniu do osób, które mają ustalone prawa do emerytury z funduszu lub spełniają warunki do jej uzyskania, skoro takiego świadczenia nie mają możliwości otrzymać.

Otrzymywane z funduszu emerytury w większości nie są wysokie, a z uwagi na obniżenie wielu emerytalnego będzie przybywać osób z najniższą emeryturą, które to osoby będą zmuszone pracować dodatkowo. Należy tu podkreślić, że najniższe emerytury i renty pokrywają zaledwie podstawowe wydatki seniora, stąd też obciążanie takich osób składką rentową za świadczenie, którego w świetle prawa nie ma możliwości uzyskać, nie wydaje się uzasadnione. Wiele mówi się teraz o trudnej sytuacji finansowej osób w wieku emerytalnym i programie finansowego wsparcia seniorów, a jednocześnie utrzymuje się obciążenie w postaci składki rentowej.

Obecnie zgodnie z art. 9 ust. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1, 3, 18a i 22, mające ustalone prawo do emerytury lub renty, podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Ust. 4a: osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4, mające ustalone prawo do emerytury lub renty, podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, jeżeli równocześnie nie pozostają w stosunku pracy, z zastrzeżeniem ust. 2c i 4b. Ust. 4b: osoby, o których mowa w ust. 4a, podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, jeżeli umowa agencyjna, umowa zlecenia lub inna umowa o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje sią przepisy dotyczące zlecenia, albo umowa o dzieło, została zawarta z pracodawcą, z którym pozostają równocześnie w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonują pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostają w stosunku pracy.

Poddaję zatem pod rozwagę to, aby mając na względzie wprowadzane procedowaną ustawą zmiany przepisu art. 57 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS i potrzebę systemowego wsparcia seniorów, zlikwidować obowiązek opłacania składek rentowych w odniesieniu do osób, które mają ustalone prawa do emerytury z funduszu lub spełniają warunki do jej uzyskania, wprowadzając stosowne zmiany w zakresie art. 6 i 9 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Nadmienić należy, iż takie rozwiązanie może stanowić zachętę dla pracodawców do tego, aby zatrudniać osoby w wieku emerytalnym, co zaktywizuje tę grupę osób i przyczyni się do wzrostu ich dochodów, stanowiąc realne ich wsparcie ze strony państwa.