Posiedzenie: 65. posiedzenie Senatu RP VIII kadencji, 1 dzień

19 i 20 listopada 2014 r.

Porządek obrad

Zakończone

Przemówienie senatora Ryszarda Knosali w dyskusji nad punktem 1. porządku obrad

Zaproponowana nowelizacja ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia obejmuje swoim zakresem zasady sprzedaży, reklamy i promocji środków spożywczych oraz wymagania dotyczące żywienia dzieci i młodzieży w ramach żywienia zbiorowego w jednostkach systemu oświaty. Przedstawione rozwiązania odnoszą się do ograniczenia dostępności tak zwanego śmieciowego jedzenia w wymienionych placówkach, co z kolei ma przyczynić się do promowania zdrowego odżywiania wśród dzieci i młodzieży.

Nowe przepisy stosowane będą we wszystkich jednostkach systemu oświaty, w których przebywają dzieci i młodzież. Będą to zatem: przedszkola, podmioty realizujące wychowanie przedszkolne w innych formach, szkoły, a także placówki systemu oświaty, o których mowa w art. 2 pkt 3, 5 i 7 ustawy o systemie oświaty, czyli placówki szkolno-wychowawcze – w tym szkolne schroniska młodzieżowe – młodzieżowe ośrodki wychowawcze, młodzieżowe ośrodki socjoterapii, specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze, specjalne ośrodki wychowawcze oraz placówki zapewniające opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania. Jedyne wyłączenie zapisane w projekcie ustawy dotyczy szkół dla dorosłych, co – jeśli zważyć na ogólny cel niniejszego projektu ustawy – jest rozwiązaniem słusznym.

Projekt ustawy określa, że na terenie wspomnianych jednostek sprzedawane mogą być wyłącznie środki spożywcze objęte grupami środków spożywczych przeznaczonych do sprzedaży dzieciom i młodzieży w tych podmiotach. Stosowne uściślenie tego zapisu znajdzie się w rozporządzeniu wykonawczym wydanym przez ministra właściwego do spraw zdrowia na podstawie delegacji wynikającej z art. 52c ust. 6 pkt 1 projektu ustawy. W podobny sposób uregulowano zasady żywienia zbiorowego we wspomnianych jednostkach. Tutaj również dopuszczono stosowanie jedynie takich środków spożywczych, które spełniają wymagania określone w przepisach wykonawczych wydanych przez ministra właściwego do spraw zdrowia. Minister, wydając wspomniane rozporządzenia wykonawcze, będzie zobowiązany uwzględnić normy żywienia dzieci i młodzieży oraz wartości odżywcze i zdrowotne środków spożywczych.

Pozostając przy problematyce żywienia zbiorowego, warto wspomnieć jeszcze o szczególnej kompetencji przypisanej dyrektorowi danej jednostki, który zgodnie z art. 52c ust. 3 projektu ustawy może ustalić, w porozumieniu z radą rodziców, szczegółową listę produktów dopuszczonych do sprzedaży lub stosowanych w ramach żywienia zbiorowego dzieci i młodzieży. W przypadku gdy w danej jednostce rada taka nie funkcjonuje, wspomniana kompetencja należeć będzie wyłącznie do dyrektora jednostki. Oczywiście ustalenie listy produktów polegać może jedynie na zawężeniu listy wynikającej z przepisów wykonawczych.

Ponadto na aprobatę zasługuje pożądane uzupełnienie opisanych wytycznych poprzez umieszczenie w projekcie ustawy zakazu reklamy i promocji produktów niedopuszczonych do sprzedaży i podawania w jednostkach systemu oświaty na podstawie przepisów wykonawczych wydanych na podstawie art. 52c ust. 6 projektu ustawy.

Kompetencje kontrolne w zakresie przestrzegania nowych wytycznych posiadała będzie Państwowa Inspekcja Sanitarna. Jednak w przypadku stwierdzenia naruszeń przepisów, to dyrektor danej jednostki będzie miał prawo do rozwiązania, bez zachowania terminu wypowiedzenia i bez odszkodowania, umowy z podmiotem prowadzącym sprzedaż niedozwolonych środków spożywczych lub podającym dzieciom i młodzieży takie środki spożywcze w ramach żywienia zbiorowego. Podmiot naruszający wskazane przepisy liczyć się będzie musiał także z sankcją finansową. Zgodnie z nowym brzmieniem art. 103 ustawy działania sprzeczne z omówionymi przepisami zagrożone będą karą pieniężną w granicach od 1000 zł do 5000 zł.

Wysoka Izbo, jestem przekonany, że opisane rozwiązania stanowić będą skuteczny środek zapobiegający wyrabianiu i utrwalaniu złych nawyków żywieniowych wśród dzieci i młodzieży. Konsekwentne egzekwowanie przedstawionych przepisów pomoże przeciwdziałać nie tylko nadwadze i otyłości – według danych WHO problem może dotyczyć nawet 30% polskich jedenastolatków – lecz także wielu innym groźnym chorobom, których rozwój uwarunkowany jest między innymi złą dietą. Proszę zatem o przyjęcie projektu ustawy. Dziękuję.

Przemówienie senatora Zbigniewa Meresa w dyskusji nad punktem 1. porządku obrad

Szanowny Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Ustawa o zmianie ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia ma na celu przede wszystkim ograniczenie dostępu na terenie placówek szkolnych i wychowawczych do produktów żywnościowych zawierających substancje, których nadmierne i wielokrotne spożycie przyczynia się do nieprawidłowego rozwoju i do powstawania wielu chorób dietozależnych wśród dzieci i młodzieży. Należy podkreślić, iż planowana regulacja ma na celu ochronę zdrowia dzieci w wieku szkolnym. Niewątpliwie równie ważną kwestią jest zwiększenie świadomości społeczeństwa w zakresie zasad zdrowego i odpowiedzialnego odżywiania się i stylu życia.

Ustawa przewiduje wprowadzenie dodatkowych ograniczeń dotyczących sprzedaży, podawania, reklamy i promocji środków spożywczych w wymienionych w ustawie placówkach oświatowych. Uzasadnione jest wdrożenie odpowiednich działań zapobiegawczych, skutkujących zmianą zwyczajów żywieniowych wśród dzieci i młodzieży, polegającą przede wszystkim na zwiększeniu spożycia zdrowej żywności.

Uważam, że przedmiotowy projekt wywoła pozytywne skutki społeczne w postaci zwiększenia poziomu świadomości społeczeństwa w zakresie zdrowych nawyków żywieniowych oraz ograniczy w znaczący sposób sprzedaż niezdrowych produktów na terenach placówek edukacyjnych i opiekuńczych na poziomie szkolenia podstawowego i gimnazjalnego, co doprowadzi do wprowadzenia do jadłospisu dzieci w wieku szkolnym bardziej zróżnicowanej diety oraz w konsekwencji do poprawy stanu zdrowia znacznej części społeczeństwa w przyszłości. Dziękuję.

Przemówienie senatora Tadeusza Kopcia w dyskusji nad punktem 1. porządku obrad

Uchwalona przez Sejm RP ustawa wprowadza zmiany w ustawie z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia, polegające na objęciu ochroną zdrowia dzieci w wieku szkolnym poprzez ograniczenie dostępu na terenie placówek szkolnych i wychowawczych do produktów żywnościowych zawierających znaczne ilości składników szkodliwych dla ich rozwoju, z czym należy się w pełni zgodzić.

Autorzy omawianej tu nowelizacji podają, że według danych Światowej Organizacji Zdrowia aż 29% polskich jedenastolatków ma nadwagę. Spośród przebadanych pod tym względem trzydziestu dziewięciu krajów Polska znalazła się dopiero na miejscu siódmym od końca. Jak pokazują badania przeprowadzone zarówno w Polsce, jak i w innych krajach europejskich, wskaźnik nadwagi i otyłości społeczeństwa, szczególnie w grupie dzieci i młodzieży w wieku szkolnym, rośnie w zastraszającym tempie. Zjawisko to jest związane przede wszystkim z nieprawidłowymi nawykami żywieniowymi, a także z coraz mniejszą aktywnością fizyczną. Niedoborowe lub źle zbilansowane żywienie w okresie dojrzewania może spowodować nieodwracalne zahamowania tempa rozwoju dziecka. Nic dodać, nic ująć!

Dlatego sposób żywienia dzieci i młodzieży powinien być zgodny z ich aktualnym stadium rozwojowym i fizjologicznym. W wieku dojrzewania ma miejsce szczególnie szybki wzrost i rozwój organizmu, czego wyrazem jest między innymi skok, jeśli chodzi o wzrost, wysokość dzieci.

Autorzy ustawy podają dalej, że zapotrzebowanie na energię i składniki pokarmowe w tym okresie jest wyższe aniżeli w jakimkolwiek innym okresie życia – następuje podwojenie wagi ciała i przyrost długości ciała o około 7 cm. Zaspokojenie potrzeb żywieniowych młodzieży w tym wieku zarówno warunkuje prawidłowy przebieg dynamicznych procesów rozwojowych, jak i sprzyja zapewnieniu dobrego zdrowia w przyszłości, z większym prawdopodobieństwem chroniąc przed rozwojem chorób cywilizacyjnych, na przykład miażdżycy czy nadciśnienia tętniczego. Że tak jest, nikogo, jak myślę, nie potrzeba przekonywać.

Kwestia tego, co w tym wieku jeść, a czego nie, jest tematem na tyle rozległym, że przedstawię tutaj jedynie te produkty, które znalazły się „na indeksie” artykułów zakazanych w znowelizowanej ustawie o bezpieczeństwie żywności i żywienia. Uregulowania szczegółowe wskazują, które produkty spożywcze i napoje zawierające jeden z wymienionych niżej składników w ilości szkodliwej, to jest przekraczającej dopuszczalne normy, powinny zostać wyeliminowane na terenach przedszkoli, szkół podstawowych, gimnazjów oraz innych placówek oświatowo-wychowawczych: syntetyczne substancje słodzące, na przykład acesulfam K, aspartam, cyklamat, sacharyna, sukraloza, maltitol, syrop glukozowo-fruktozowy (fruktozowy syrop kukurydziany); tłuszcze trans, występujące w wielu, choć nie we wszystkich półsyntetycznie otrzymywanych stałych tłuszczach roślinnych, takich jak margaryna i masło roślinne, które są otrzymywane w wyniku częściowego uwodornienia naturalnych tłuszczów roślinnych; produkty zawierające ponad 1,25 g soli lub 0,5 g sodu na 100 g, w tym chrupki, czipsy, słone orzeszki, słone paluszki, popcorn i słone przekąski (snacks); wzmacniacze smaku, na przykład E621 – glutaminian sodu, E627 – guanylan disodowy, E631 – inozynian disodowy; cukry w ilości większej niż 10 g cukrów prostych na 100 g produktu.

Jeszcze kilka słów o cukrach. Produkty słodzone o dużej zawartości cukru, na przykład napoje chłodzące, słodycze, ciastka i ciasta, mogą mieć – na co jednoznacznie wskazują ekspertyzy specjalistów – negatywny wpływ na dietę młodzieży, a szczególnie na spożycie wapnia, żelaza i kwasu foliowego. Stwierdzono bowiem, że wzrost spożycia cukru ogółem wiąże się przeważnie ze spadkiem spożycia zdrowotnych składników diety, takich jak białko, tłuszcze, skrobia, witaminy B6, E, tiamina, niacyna, żelazo i cynk.

Autorzy omawianej tu nowelizacji uznali, że konieczne było określenie górnej granicy dopuszczalnej zawartości cukru w produktach spożywczych przeznaczonych do spożycia dla dzieci i młodzieży – jest to wartość 10 g na 100 g produktu, co stanowi około 17% dopuszczalnej według norm wartości (do 10% energii z cukru) dla dziewcząt i chłopców w wieku dojrzewania. Uwzględniając całodzienne zapotrzebowanie na energię dla chłopców i dziewcząt w tym wieku, dopuszczalna według norm żywienia ilość cukru do spożycia w przeliczeniu na sacharozę wynosi 65 g dla chłopców i 52 g dla dziewcząt dziennie.

Dlatego regulacja – ograniczenie dopuszczalnej ilości cukru w produktach określone według limitu 10 g na 100 g produktu – jest, jak podają autorzy, w pełni uzasadniona.

Przemówienie senatora Rafała Muchackiego w dyskusji nad punktem 2. porządku obrad

Szanowny Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Nowelizacja ustawy o referendum lokalnym, nad którą przychodzi nam głosować, stanowi cenny krok w realizacji praw politycznych osób znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej, związanej zwłaszcza z chorobą. Niewątpliwie choroba i pozostawanie poza miejscem stałego zamieszkania stanowią istotną przeszkodę w uczestniczeniu w życiu politycznym, co nie powinno wszakże wpływać na naszą ocenę zdolności tych osób do podejmowania racjonalnych i zgodnych z własnymi przekonaniami decyzji wyborczych. Również umożliwienie pacjentom uczestniczenia w lokalnych referendach warte jest podjęcia trudu organizacyjnego, gdyż współcześnie Polacy mają zbyt mało wiary w siłę sprawczą demokracji i wyborów. Dziękuję.

Przemówienie senatora Ryszarda Knosali w dyskusji nad punktem 2. porządku obrad

Przedłożony pod obrady Wysokiej Izby projekt ustawy zmieniającej ustawę o referendum lokalnym jest odpowiedzią na wątpliwości, jakie powstały w toku stosowania przepisów zmienianej ustawy oraz przepisów ustawy – Kodeks wyborczy. Wątpliwości te dotyczyły rozstrzygnięcia, czy w przypadku organizowania referendum lokalnego na gruncie obowiązujących dotychczas przepisów istnieje ustawowy obowiązek tworzenia – tam gdzie byłoby to zasadne – odrębnych obwodów głosowania. Wątpliwości te wynikały z faktu, iż art. 54 zmienianej ustawy stanowił wyłącznie, iż „referendum przeprowadza się w stałych obwodach głosowania utworzonych w celu przeprowadzenia wyborów do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego”. Przepis ten w literalnym brzmieniu nie wspomina więc o odrębnych obwodach głosowania.

Zgodnie z przepisami art. 12 kodeksu wyborczego odrębne obwody głosowania tworzy rada gminy „w zakładzie opieki zdrowotnej, domu pomocy społecznej, zakładzie karnym i areszcie śledczym oraz w oddziale zewnętrznym takiego zakładu i aresztu, jeżeli w dniu wyborów będzie w nim przebywać co najmniej piętnastu wyborców”. Nieutworzenie odrębnego obwodu głosowania w takim wypadku możliwe jest jedynie w uzasadnionych przypadkach na wniosek osoby kierującej daną jednostką. W wyjątkowych przypadkach możliwe jest też utworzenie takich obwodów w jednostkach, w których w dniu wyborów przebywać będzie mniej niż piętnastu wyborców – po zasięgnięciu opinii osoby kierującej daną jednostką. Ponadto istnieje możliwość utworzenia odrębnych obwodów głosowania w domach studenckich lub zespołach domów studenckich prowadzonych przez uczelnie lub inne podmioty na podstawie umów zawartych z uczelniami. Tutaj warunkiem jest pisemne zadeklarowanie zamiaru przebywania w domu studenckim w dniu głosowania przez co najmniej pięćdziesiąt osób uprawnionych do udziału w wyborach. Jednakże pamiętać należy, że utworzenie takich obwodów w domach studenckich nie jest możliwe w przypadku wyborów samorządowych.

Rozpatrując charakter odrębnych obwodów głosowania, należy stwierdzić, że ich tworzenie uzasadnione jest przede wszystkim potrzebą pełnego zrealizowania konstytucyjnej zasady powszechności głosowania. Odrębne obwody głosowania tworzone są bowiem w istocie w celu ułatwienia – a w pewnych przypadkach nawet umożliwienia – uprawnionym wyborcom oddania głosu. Warto zauważyć, że w dotychczasowej praktyce zdarzało się, że obwody takie były tworzone na podstawie odpowiedniej interpretacji przepisów ustawy zasadniczej oraz kodeksu wyborczego. Możliwość taka została wskazana w uchwale Państwowej Komisji Wyborczej z 2012 r. w sprawie wytycznych i wyjaśnień w sprawie referendów lokalnych dotyczących odwołania organów jednostek samorządu terytorialnego. Niemniej jednak, w ocenie wielu ekspertów, w tym także rzecznika praw obywatelskich, powaga sprawy wymaga, aby podejmowanie takich działań miało podstawę prawną sformułowaną w sposób jednoznaczny.

Mając to na uwadze, projektodawca zaproponował zmianę art. 54 ustawy o referendum lokalnym polegającą na wyraźnym wskazaniu, że na potrzeby przeprowadzenia wspomnianego referendum tworzy się zarówno stałe, jak i odrębne obwody głosowania, o których mowa w art. 12 §1 ustawy – Kodeks wyborczy. Przyjęcie omówionej zmiany w sposób jednoznaczny przesądzi o konieczności tworzenia odrębnych obwodów głosowania, a tym samym uniemożliwi interpretowanie przepisów o referendum lokalnym w sposób niekorzystny dla wyborców. Z uwagi na charakter referendum lokalnego projektodawca postanowił także o wyłączeniu stosowania art. 12 §7 i §9 kodeksu wyborczego. Tak więc w omawianym przypadku nie będzie możliwe utworzenie odrębnych obwodów głosowania w domach studenckich i zespołach domów studenckich.

Wysoka Izbo, przywołana argumentacja wskazuje na zasadność przyjęcia proponowanych rozwiązań. Ich beneficjentami będą w szczególności osoby, które z różnych przyczyn nie mają możliwości wzięcia udziału w głosowaniu w stałym obwodzie wyborczym. Dziękuję.

Przemówienie senatora Zbigniewa Meresa w dyskusji nad punktem 2. porządku obrad

Szanowny Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Celem ustawy o zmianie ustawy o referendum lokalnym jest doprecyzowanie regulacji dotyczących obwodów głosowania w referendum lokalnym poprzez odesłanie do właściwych przepisów ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy i umożliwienie tym samym udziału w głosowaniu osobom niepełnosprawnym, chorym i starszym, przebywającym w zakładach opieki zdrowotnej, domach pomocy społecznej oraz podobnych instytucjach.

W związku z pojawiającymi się opiniami, że tworzenie odrębnych obwodów głosowania w przypadku referendum lokalnego nie jest ustawowo nakazane, uważa się jednak, że należy wprowadzić taki obowiązek do tekstu ustawy w celu stworzenia warunków organizacyjnych ułatwiających części osób uprawnionych do głosowania udział w referendum lokalnym.

Podkreślić należy, że wspomniana kwestia powinna być uregulowana w sposób niebudzący wątpliwości w ustawie o referendum lokalnym. Tak sformułowana regulacja oznacza konieczność tworzenia odrębnych obwodów głosowania w zakładach opieki zdrowotnej, zakładach pomocy społecznej, zakładach karnych i aresztach śledczych oraz w oddziałach zewnętrznych tych zakładów i aresztów w sytuacji, gdy zaistnieją kodeksowe przesłanki do utworzenia takich obwodów. Ustawa nie nakłada obowiązku tworzenia odrębnych obwodów głosowania w domach studenckich i zespołach domów studenckich.

Uważam, że zaproponowane zmiany są konieczne i celowe. Popieram pogląd Rzecznika Praw Obywatelskich, że wspomniana regulacja jest elementem zapewniającym ochronę praw człowieka i obywatela. Państwu powinno zależeć, by krąg osób korzystających z praw wyborczych był maksymalnie szeroki. Dziękuję.

Przemówienie senatora Tadeusza Kopcia w dyskusji nad punktem 2. porządku obrad

Autorzy nowelizacji ustawy z dnia 15 września 2000 r. o referendum lokalnym wskazali, że dotychczasowy przepis art. 54 tejże ustawy stanowił, iż referendum przeprowadza się w stałych obwodach głosowania utworzonych w celu przeprowadzenia wyborów do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego. Zapis ten nie odnosił się jednak do tworzenia odrębnych obwodów głosowania w przypadku referendum lokalnego, a zatem nie było takiego ustawowego nakazu. Stąd uznano, że należy wprowadzić do tekstu ustawy taki obowiązek w celu stworzenia warunków organizacyjnych ułatwiających części osób uprawnionych do głosowania udział w referendum lokalnym. Autorzy nowelizacji wskazują ponadto, że nakaz ten nie powinien wynikać z interpretacji Konstytucji RP i ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy, a wynikać wprost, w sposób niebudzący wątpliwości, z ustawy o referendum lokalnym.

Na konieczność wprowadzenia takich przepisów zwróciła uwagę, jak wskazują autorzy omawianej nowelizacji, rzecznik praw obywatelskich, podnosząc, iż jest to element zapewnienia ochrony praw człowieka i obywatela. Państwu powinno zależeć na tym, by krąg osób korzystających z praw wyborczych był maksymalnie szeroki. A zatem w celu umożliwienia udziału w głosowaniu osobom niepełnosprawnym, chorym i starszym, przebywającym w zakładach opieki zdrowotnej, domach pomocy społecznej oraz podobnych instytucjach w znowelizowanej ustawie o referendum lokalnym wprowadzono zapisy jak w ustawie z dnia 5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy.

W przepisach ustawy, do której znowelizowana ustawa o referendum lokalnym odsyła, w art. 12 § 4–6 i 10 określony został tryb tworzenia odrębnych obwodów głosowania w zakładach opieki zdrowotnej, domach pomocy społecznej, zakładach karnych i aresztach śledczych oraz w oddziałach zewnętrznych takich zakładów i aresztów. Niepokoi tylko fakt, że skutki finansowe uchwalonych zapisów dotkną i tak już obciążone różnymi innymi zobowiązaniami ustawowymi budżety jednostek samorządu terytorialnego. Skutki te będą wiązać się z kosztami tworzenia odrębnych obwodów głosowania w referendum lokalnym. Autorzy nowelizacji łagodzą sprawę, wskazując, że koszty wejścia w życie powyższej ustawy będą uzależnione od tego, czy w danej jednostce samorządu terytorialnego będzie przeprowadzane referendum lokalne i czy w referendum tym tworzone będą odrębne obwody głosowania.

Przemówienie senatora Ryszarda Knosali w dyskusji nad punktem 3. porządku obrad

Asumptem do podjęcia prac nad projektem ustawy o zmianie ustawy o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności, nad którym się dzisiaj pochylamy, był wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 3 grudnia 2013 r. W wyroku tym zakwestionowano przyjęte w ustawie rozwiązanie ograniczające w istocie możliwość nadania małżonkom osobnych numerów identyfikacyjnych w ramach krajowego systemu ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności. Przedmiotowe ograniczenie wpływa na możliwość ubiegania się przez niektórych producentów rolnych o płatności z funduszy w ramach wspólnej polityki rolnej Unii Europejskiej, dając w efekcie wymierny, negatywny skutek finansowy. Ograniczenie możliwości nadawania małżonkom osobnych numerów identyfikacyjnych powoduje bowiem, że w przypadku kiedy prowadzą oni faktycznie osobne gospodarstwa rolne – na przykład w warunkach rozdzielności majątkowej – tylko jeden z nich może skutecznie ubiegać się o nadanie takiego numeru.

Kwestionowane normy wynikały przede wszystkim z art. 12 ust. 4 ustawy. Trybunał Konstytucyjny zbadał je w świetle przepisów o równym traktowaniu wynikających z art. 32 ustawy zasadniczej. Wnioski, do jakich doszedł organ konstytucyjny, można zawrzeć w sentencji, że wspomniany „przepis różnicuje sytuację posiadaczy gospodarstw rolnych, którzy pozostają w związku małżeńskim, i posiadaczy, którzy nie pozostają w związku małżeńskim, a także różnicuje sytuację samych małżonków, z których tylko jedno jest wpisane do ewidencji producentów”. Opisany stan prawny może de facto stanowić zachętę do rozwodów. Wówczas bowiem byli małżonkowie zyskują możliwość niezależnego ubiegania się o płatności unijne. W ten sposób analizowany przepis godzi pośrednio także w prawną ochronę małżeństwa wyrażoną w art. 18 konstytucji.

Istotą funkcjonowania krajowego systemu ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności jest zapobieganie nieprawidłowościom w przyznawaniu płatności w ramach wspólnej polityki rolnej. Nieprawidłowości takie mogłyby polegać na przykład na ubieganiu się przez każdego z małżonków z osobna o wsparcie na rzecz tego samego gospodarstwa rolnego. Zapobieganie takim praktykom jest bez wątpienia słuszne, jednakże podejmowane w tym celu działania muszą być proporcjonalne do stawianego celu. W tym przypadku oznacza to w szczególności respektowanie słusznych praw osób, które pomimo złączenia węzłem małżeńskim powinny mieć możliwość odrębnego ubiegania się o przyznanie płatności na prowadzone przez siebie gospodarstwa rolne.

Biorąc to pod uwagę, projektodawca podjął działania legislacyjne zmierzające do nadania nowego brzmienia art. 12 ust. 4 ustawy. Przyjęto tu dwa możliwe kierunki postępowania. W przypadku małżonków lub podmiotów będących współposiadaczami gospodarstwa rolnego, można będzie nadać jeden numer identyfikacyjny temu z małżonków lub współposiadaczy, co do którego współmałżonek lub współposiadacz wyraził pisemną zgodę. W przeciwnym razie, jeżeli wskazany wnioskodawca prowadzi samodzielnie odrębne gospodarstwo rolne stanowiące zorganizowaną całość gospodarczą, będzie miał on prawo do uzyskania odrębnego numeru identyfikacyjnego. Przyjęcie takiego modelu działania oznaczać będzie konieczność zintensyfikowania czynności kontrolnych także na etapie składania wniosku w celu prawidłowego ustalenia, czy w danym przypadku mamy faktycznie do czynienia z odrębnym gospodarstwem rolnym stanowiącym zorganizowaną całość gospodarczą.

Biorąc to pod uwagę, zasadne jest ustalenie nowego brzmienia delegacji ustawowej zapisanej w art. 17 ust. 2 nowelizowanej ustawy. Stosowne kompetencje pozostaną nadal w rękach ministra właściwego do spraw rozwoju wsi, który na nowo określi szczegółowe wymagania dotyczące wniosku. Chodzi tu między innymi o dokumenty, na podstawie których możliwe byłoby chociażby uprawdopodobnienie, że w istocie dane gospodarstwo rolne stanowi funkcjonalnie odrębną całość.

Dodatkowo w projekcie ustawy zaproponowano dookreślenie właściwości miejscowej w sprawach dotyczących wpisu do ewidencji producentów i wykreślenia z tej ewidencji. Zgodnie z dodawanym art. 10a ustawy organem uprawnionym do dokonania tych czynności będzie kierownik biura powiatowego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa właściwy ze względu na miejsce zamieszkania lub siedzibę wnioskodawcy. Ponadto podniesiono rangę czynności polegającej na dokonaniu wpisu producenta do ewidencji producentów. Nowe brzmienie art. 11 zakłada, że nie będzie to już tyko czynność o charakterze materialno-technicznym, ale decyzja administracyjna wydana przez kierownika biura powiatowego agencji.

Istotną cechą tego postępowania będzie ograniczenie wywodzonej z art. 7 procedury administracyjnej zasady podejmowania przez organ z urzędu lub na wniosek wszelkich czynności niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy. W to miejsce – na gruncie analizowanego postępowania – proponuje się wprowadzić zasadę dowodzenia okoliczności przez strony postępowania. Wniosek taki płynie z ust. 1a –dodawanego w ramach art. 11 ustawy – który przesądza, że „producent jest obowiązany przedstawić na żądanie kierownika biura powiatowego Agencji dokumenty potwierdzające prowadzenie działalności rolniczej w oddzielnym gospodarstwie rolnym”. Rozwiązanie to wynika w dużej mierze z konieczności dokonania właściwej oceny składanego wniosku.

Wysoka Izbo, projekt ustawy wykonuje wyrok Trybunału. Przyjęcie proponowanych przepisów pozwoli lepiej chronić słuszne interesy niektórych podmiotów ubiegających się o płatności w ramach wspólnej polityki rolnej. Proszę zatem o przyjęcie ustawy. Dziękuję za uwagę.

Przemówienie senatora Tadeusza Kopcia w dyskusji nad punktem 3. porządku obrad

Ustawa o zmianie ustawy o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności jest kolejną ustawą, której celem jest dostosowanie systemu prawa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego, w tym przypadku do wyroku TK z dnia 3 grudnia 2013 r. dotyczącego ustawy z dnia 18 grudnia 2003 r. o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności.

Zgodnie z zapisami znowelizowanej powyższej ustawy w ramach krajowego systemu ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności, jeden numer identyfikacyjny będzie nadawany tylko w przypadku, kiedy małżonkowie będą współposiadaczami gospodarstwa rolnego. W pozostałych przypadkach każdy z małżonków będzie miał prawo do otrzymania osobnego numeru identyfikacyjnego. Umożliwi im to ubieganie się o płatności z funduszy w ramach wspólnej polityki rolnej Unii Europejskiej, na prowadzone przez nich osobno gospodarstwa rolne.

Autorzy nowelizacji wskazują, że prawo unijne i polskie normujące wpisy do ewidencji wiąże status producenta rolnego z posiadaniem gospodarstwa rolnego, nie zaś z charakterem przysługujących praw do nieruchomości. Prawa te mogą być różne: własność, współwłasność, prawa rzeczowe ograniczone, na przykład użytkowanie, albo prawa obligacyjne, na przykład dzierżawa. Wreszcie nieruchomości mogą znajdować się w posiadaniu małżonków bez tytułu prawnego. Zdaniem autorów nowelizacji należało oddzielić kwestię posiadania i prowadzenia gospodarstwa rolnego przez oboje małżonków od ustroju majątkowego między nimi – wspólność albo rozdzielność majątkowa. Tak więc rozdzielność majątkowa między małżonkami dotycząca wszystkich lub niektórych nieruchomości wchodzących w skład gospodarstwa rolnego nie wyklucza tego, że gospodarstwo znajduje się w posiadaniu obojga małżonków. Inaczej mówiąc, ustrój wspólności majątkowej między małżonkami nie wyklucza oddzielnego posiadania i prowadzenia gospodarstw rolnych przez małżonków.

Na wnioskodawcach – małżonkach występujących z wnioskiem o osobne wpisy ewidencji – spoczywa ciężar wykazania, że posiadają i prowadzą odrębne gospodarstwa rolne. Dlatego też konieczne było ustawowe określenie przesłanek dotyczące ustalenia, że taka sytuacja rzeczywiście występuje.

Trybunał sformułował także sugestie w innych kwestiach, ale, jak wskazują autorzy nowelizacji, problematyka objęta sugestiami Trybunału ze względu na sposób zaskarżenia przepisu do TK, nie mogła być objęta wyrokiem tegoż Trybunału. Dlatego też nowelizacja omawianej ustawy obejmuje niezbędne minimum mające na celu wykonanie wyroku, mianowicie zmianę art. 12 ust. 4 ustawy w taki sposób, by nie było wątpliwości, że małżonkowie, którzy prowadzą osobne gospodarstwa, niezależnie od ustroju majątkowego, mogą posiadać osobne numery identyfikacyjne.

Przemówienie senatora Ryszarda Knosali w dyskusji nad punktem 7. porządku obrad

W rozpatrywanym projekcie nowelizacji ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych zaproponowano szereg zmian zmierzających do dostosowania niektórych elementów systemu do potrzeb wynikających między innymi z aktualnej sytuacji gospodarczej oraz słusznych interesów płatników składek i ubezpieczonych. Projekt ustawy odnosi się do problemu ubezpieczenia emerytalnego i rentowego członków rad nadzorczych, zasad ubezpieczenia społecznego rolników oraz zasad postępowania w przypadku zbiegu tytułów do ubezpieczeń społecznych w przypadku osób wykonujących umowy-zlecenia.

W związku z rozszerzeniem zakresu art. 6 nowelizowanej ustawy obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu podlegać będą członkowie rad nadzorczych wynagradzani z tytułu pełnienia tej funkcji. Osoby te były dotychczas objęte jedynie obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym. Projektodawca uwzględnił w tym przypadku przede wszystkim fakt, że grupa osób czerpiących dochody z tego rodzaju działalności stale rośnie. Mowa tutaj zarówno o osobach, które osiągają dochody wyłącznie z tytułu działalności prowadzonej osobiście, a polegającej na nadzorowaniu działalności różnych podmiotów i instytucji, jak i o osobach, które niezależnie od tego rodzaju dochodów uzyskują także dochody z innych tytułów – na przykład z tytułu stosunku pracy w danej spółce. Projektodawca zauważa, że nieujęcie tych osób w systemie obowiązkowych składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe oznacza dla nich ryzyko uzyskania niższej emerytury w przyszłości oraz słabszą ochronę ubezpieczeniową w ramach systemu ubezpieczeń społecznych. Dlatego też członkowie rad nadzorczych zostaną objęci wspomnianym obowiązkiem nawet wówczas, gdy spełniają warunki do objęcia ubezpieczeniami emerytalnym i rentowym także z innych tytułów.

Dokonanie opisanej zmiany pociąga za sobą konieczność przeprowadzenia szeregu zmian dostosowawczych. W szczególności mam tutaj na myśli uzupełnienie art. 4 pkt 2 ustawy poprzez uwzględnienie w zapisanym tam katalogu płatników składek także podmiotów, w których działa rada nadzorcza, a tym samym zobligowanie ich do odprowadzania składek za członków danej rady nadzorczej. Z tej samej przyczyny rozszerzono definicję przychodu (art. 4 ust. 9 ustawy), ujmując w jej ramach także przychody osiągane z tytułu „działalności wykonywanej osobiście przez osoby należące do składu rad nadzorczych, niezależnie od sposobu ich powoływania”.

Kolejna grupa projektowanych przepisów ma na celu zapewnienie większej ochrony ubezpieczeniowej osobom spełniającym warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowym z kilku tytułów. Nowelizacja art. 9 zmierza w tym przypadku w szczególności do wyeliminowania obserwowanych dotychczas negatywnych praktyk polegających przykładowo na ubezpieczeniu zleceniobiorcy, który wykonuje dla danego podmiotu pracę na podstawie kilku umów, jedynie na podstawie umowy najniżej płatnej. Opisane działania służą nierzadko ominięciu przepisów prawa i są bez wątpienia ze szkodą dla zleceniobiorców. Rozwiązanie opisanego problemu jest niezwykle istotne, aktualnie bowiem coraz więcej osób świadczy pracę nie na podstawie stosunku pracy, ale właśnie umowy-zlecenia. W związku z tym zakłada się wprowadzenie progu dla wymiaru składek, który odpowiadał będzie wysokości minimalnego wynagrodzenia. Aby osiągnąć rzeczone minimum, możliwe będzie także sumowanie podstaw wymiaru składki z kilku tytułów.

Chciałbym jeszcze odnieść się do proponowanej nowelizacji ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. Zgodnie z dodawanym art. 5b rolnik podlegających ubezpieczeniu w KRUS w przypadku objęcia go innym ubezpieczeniem społecznym z tytułu umowy-zlecenia lub pełnienia funkcji w radzie nadzorczej będzie mógł nadal pozostać w KRUS. Istnieje jednak warunek, który zakłada, że przychód osiągany ze wspomnianych dodatkowych źródeł w rozliczeniu miesięcznym nie może przekroczyć kwoty równej połowie minimalnego wynagrodzenia za pracę. Rozwiązanie to wychodzi naprzeciw oczekiwaniom rolników, którzy podejmując się okazjonalnie różnych niskopłatnych zleceń (na przykład w ramach ochotniczej straży pożarnej), byli z mocy prawa obejmowani systemem powszechnym, tracąc jednocześnie prawo do pozostania w KRUS.

Tak w zarysie przedstawiają się najistotniejsze założenia przepisów zawartych w nowelizacji. W mojej ocenie rozpatrywany akt zasługuje na przyjęcie. Dziękuję.

Przemówienie senatora Tadeusza Kopcia w dyskusji nad punktem 7. porządku obrad

Autorzy rozpatrywanej dziś nowelizacji zwracają uwagę na to, że dotychczas art. 6 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych określał krąg podmiotów podlegających obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Z kolei art. 9 ustawy określał schemat podlegania ubezpieczeniom społecznym w przypadku zbiegu kilku tytułów do ubezpieczeń.

Należy podkreślić, że nowelizacja tej ustawy w zakresie art. 6 zmierza do rozszerzenia określonego w nim kręgu podmiotów podlegających obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym o osoby będące członkami rad nadzorczych. Było to podyktowane tym, że w związku z rozwojem rynku kapitałowego stale rośnie grupa osób – jest to już grupa niemała – które czerpią środki utrzymania z działalności o charakterze osobistym polegającej na nadzorowaniu działalności różnych podmiotów i instytucji. Dodatkową grupę osób stanowią członkowie rad nadzorczych, którzy podlegając ubezpieczeniu zdrowotnemu z tego tytułu, podlegają temu ubezpieczeniu jednocześnie z innych tytułów. Właśnie tej grupie osób pragnę poświęcić tu kilka słów.

Zauważono, że w świetle dotychczas obowiązujących przepisów członkowie rad nadzorczych podlegali obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu, ale nie podlegali już obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Obecnie, zgodnie z wprowadzonymi zmianami, zostaną także objęci obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi.

Przyjęto, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne członków rad nadzorczych stanowić będzie przychód uzyskiwany z tytułu pełnienia funkcji członka rady nadzorczej, a płatnikiem składek będzie podmiot, w którym działa rada nadzorcza. Na podkreślenie zasługuje fakt, że wraz z rozwojem rynku kapitałowego coraz liczniejsza jest grupa członków rad nadzorczych, a więc osób, które ani nie świadczą pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie, ani nie prowadzą pozarolniczej działalności, a czerpią środki utrzymania z działalności o charakterze osobistym. Dodatkowo coraz większa grupa osób uzyskuje niejako w ramach wynagrodzenia dodatkowe przychody, które w normalnych warunkach powinny podlegać składce na ubezpieczenia społeczne. Stąd też istniała potrzeba objęcia grupy osób pełniących funkcje członków rad nadzorczych ubezpieczeniami emerytalnymi i rentowymi.

Autorzy nowelizacji wskazują, że objęcie ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi członków rad nadzorczych, bez względu na posiadanie czy też nieposiadanie przez nich innego tytułu do ubezpieczeń społecznych, zapewni lepszą ochronę ubezpieczeniową, a w przyszłości przełoży się na wyższą emeryturę.

Z kolei zmiany zaproponowane w art. 9 ustawy w części związane są z objęciem ubezpieczeniami członków rad nadzorczych, a w części ze zmianą zasad podlegania ubezpieczeniom społecznym osób wykonujących pracę na podstawie umowy-zlecenia, przez którą należy rozumieć umowę-zlecenie, umowę agencyjną albo inną umowę o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia.

W przypadku osób będących członkami rad nadzorczych przyjęto, że obowiązek ubezpieczenia będzie dotyczył wszystkich członków rad nadzorczych, którzy są wynagradzani z tego tytułu, bez względu na posiadanie innego tytułu do ubezpieczeń i bez względu na fakt pobierania emerytury lub renty. Przyjęto, że będą oni podlegali ubezpieczeniom przez cały okres sprawowania funkcji odpłatnie, a zatem od dnia powołania na członka rady nadzorczej do dnia zaprzestania pełnienia tej funkcji, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym zaczęli pełnić tę funkcję odpłatnie.

Przemówienie senatora Roberta Mamątowa w dyskusji nad punktem 7. porządku obrad

Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Przedmiotem projektu ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw, którego dotyczą druki senackie nr 745 i 745 A, jest zmiana ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników oraz ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.

Projekt zakłada miedzy innymi wprowadzenie regulacji rozszerzających obowiązek ubezpieczenia w przypadku zbiegu wykonania umowy-zlecenia z inną działalnością oraz zbiegu kilku umów-zleceń.

Moim zdaniem praca na podstawie umowy-zlecenia lub umowy o dzieło nie powinna funkcjonować w polskim prawie zatrudnienia. Tylko od umowy-zlecenia pracodawca płaci składki ZUS. Zatrudnieni na podstawie umowy o dzieło nie mają ubezpieczenia zdrowotnego i emerytalnego, ochrony pracy, płacy ani prawa do urlopu. Bez stałego etatu młodzi ludzie nie mają szans na kredyt mieszkaniowy, nie decydują nie na założenie rodziny. Praca na podstawie umów cywilnych to permanentny brak stabilizacji. Przekłada się on na relacje społeczne. Związkowcy nie mówią więc o umowach cywilnoprawnych, ale nazywają je „umowami śmieciowymi”.

Jak wynika z oficjalnych danych, problem tak zwanych śmieciówek dotyczy miliona Polaków.

Po pierwsze, niezbędna jest ochrona wynagrodzenia przed egzekucją komorniczą. Dziś komornik nie może zająć więcej niż połowy pensji tylko w przypadku osób zatrudnionych na etacie. Pracujący na podstawie umowy-zlecenia czy umowy o dzieło takiej ochrony nie mają, nawet jeśli ich pobory służą utrzymaniu rodziny. To drastyczna niesprawiedliwość.

Po drugie, osoby zatrudnione na podstawie umów cywilnych w sporze z pracodawcą nie mogą korzystać z ochrony sądów pracy. Są skazane na sprawy w sądach cywilnych, które są o wiele droższe.

Po trzecie, zatrudnieni na podstawie umów cywilnych powinni mieć prawo przynależności do związków zawodowych Da im to przynajmniej minimalną ochronę w relacjach z pracodawcą.

Po czwarte, Państwowa Inspekcja Pracy powinna mieć możliwość kontrolowania warunków pracy współpracowników, a nie tylko osób na etatach. Obecnie PIP nie ma prawa interweniowania w obronie osób zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych, nawet jeśli pracują w warunkach urągających podstawowym zasadom BHP.

Po piąte, jeśli zatrudnieni na etatach i na podstawie umów cywilnych wykonują te same obowiązki, powinni dostawać identyczne świadczenia związane z wypadkami przy pracy.

Aby uniknąć patologii na rynku pracy, rząd powinien przyjrzeć się również zasadom tak zwanego samozatrudnienia. Setki tysięcy osób zostało zmuszonych do zarejestrowania jednoosobowych firm, by zachować miejsce pracy. W niektórych krajach obowiązuje reguła, że osoba działająca jako jednoosobowa firma może domagać się zatrudnienia na etacie, jeśli spełnia określone warunki. Dziękuję.

Przemówienie senatora Zbigniewa Meresa w dyskusji nad punktem 8. porządku obrad

Szanowny Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Ustawa o ratyfikacji Protokołu między Rzecząpospolitą Polską a Królestwem Belgii zmieniającego Konwencję między Rzecząpospolitą Polską a Królestwem Belgii w sprawie unikania podwójnego opodatkowania oraz zapobiegania oszustwom podatkowym i uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i majątku, podpisaną w Warszawie dnia 20 sierpnia 2001 r., podpisanego w Luksemburgu dnia 14 kwietnia 2014 r. dotyczy ujednolicenia metod unikania podwójnego opodatkowania stosowanych w umowach zawieranych przez Polskę z państwami członkowskimi UE oraz państwami Europejskiego Obszaru Gospodarczego.

Postanowienia Protokołu oparte zostały na Modelowej konwencji w sprawie podatku od dochodu i majątku. Uzasadnieniem nowych postanowień umownych jest zmiana stosunków ekonomicznych oraz polskiej polityki w zakresie umów o unikaniu podwójnego opodatkowania. Metoda wyłączenia z progresją polega na tym, że dochód osiągnięty za granicą .jest zwolniony z podatku w kraju rezydencji podatkowej, a brany jest pod uwagę jedynie przy obliczaniu stawki podatkowej, według której podatnik będzie zobowiązany rozliczyć podatek od dochodów uzyskanych w kraju rezydencji podatkowej.

Kolejne zmiany objęte Protokołem to między innymi wprowadzenie klauzuli ograniczającej osiąganie korzyści poprzez tworzenie sztucznych struktur wyłącznie do celów planowania podatkowego, wprowadzenie zwolnienia z opodatkowania w państwie źródła dochodu z dywidend i odsetek wypłacanych funduszom emerytalnym oraz wprowadzenie możliwości opodatkowania emerytur i rent wypłacanych z systemu ubezpieczeń społecznych również w państwie, z którego te dochody pochodzą.

Należy zauważyć, że wspomniana inicjatywa ustawodawcza jest niezbędna, z wymienionych przyczyn. Wprowadzone zmiany są celowe i konieczne. Dziękuję.