Zapis stenograficzny

– posiedzenie Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi (68.)

w dniu 19 stycznia 2022 r.

Porządek obrad:

1. Rozpatrzenie ustawy o zmianie ustawy o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego oraz ustawy o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności (druk senacki nr 609, druki sejmowe nr 1896 i 1900).

(Początek posiedzenia o godzinie 15 minut 00)

(Posiedzeniu przewodniczy przewodniczący Jerzy Chróścikowski)

Przewodniczący Jerzy Chróścikowski:

Państwo pozwolicie, że otworzę posiedzenie Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

Chciałbym przywitać na dzisiejszym posiedzeniu pana Krzysztofa Cieciórę, podsekretarza stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

(Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi Krzysztof Ciecióra: Dzień dobry.)

Jest również Joanna Czapla, dyrektor Departamentu Płatności Bezpośrednich w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Gościmy również pana Tomasza Figurskiego, zastępcę dyrektora Departamentu Płatności Bezpośrednich w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Zdalnie jest z nami pani Renata Mantur, zastępca prezesa Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Witamy. Jest również pan Franciszek Witkowski, doradca techniczny w Departamencie Rolnictwa i Rozwoju Wsi w Najwyższej Izbie Kontroli. I jest też pani Bożena Langner, główny legislator Biura Legislacyjnego Kancelarii Senatu.

Szanowni Państwo, jest 1 punkt porządku obrad. Jest to rozpatrzenie ustawy o zmianie ustawy o płatnościach w ramach systemu wsparcia bezpośredniego oraz ustawy o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności – druk senacki nr 609 oraz druki sejmowe nr 1896 i 1900.

Rozumiem, że na naszym posiedzeniu… Jak zwykle zadaję pytanie: czy uczestniczą w nim osoby, które są wpisane do rejestru osób zajmujących się lobbingiem? Nie ma. Nie widziałem zgłoszeń na sali, nikt się nie łączy.

W związku z tym przechodzimy dalej.

Punkt 1. porządku obrad: rozpatrzenie ustawy o zmianie ustawy o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego oraz ustawy o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności (druk senacki nr 609, druki sejmowe nr 1896 i 1900)

Prosiłbym w pierwszej kolejności pana ministra Krzysztofa Cieciórę o wprowadzenie do tej ustawy. Proszę.

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi Krzysztof Ciecióra:

Panie Przewodniczący! Szanowna Komisjo!

Ustawa przewiduje, że już w 2022 r. rolnicy będą mogli ubiegać się o przyznanie dodatkowej płatności w ramach systemu dopłat bezpośrednich. Jest to de facto przywrócenie uzupełniającej płatności podstawowej. Płatność będzie wdrażana na podstawie przepisów unijnych dotyczących tzw. przejściowego wsparcia krajowego. Przepisy unijne przewidują, że warunki przyznawania przejściowego wsparcia krajowego mają być identyczne jak te, które zostały wyznaczone przez Komisję Europejską w odniesieniu do 2013 r., czyli tak naprawdę opieramy się na tych samych zasadach, które obowiązywały już blisko 10 lat temu.

Co do zasady płatność będzie przysługiwała do najważniejszych roślin uprawnych na gruntach ornych, w szczególności do zbóż, roślin oleistych i roślin wysokobiałkowych. W ramach tej płatności nie będzie obowiązywał limit powierzchni, a do jej otrzymania uprawnieni będą wszyscy rolnicy ubiegający się o jednolitą płatność obszarową.

Wysokość stawki płatności zostanie jednoznacznie wyliczona jesienią tego roku. Zostanie ona określona na podstawie zweryfikowanej przez ARiMR powierzchni zgłoszonej we wnioskach przez rolników. My dzisiaj szacujemy, że będzie to ok. 40 zł do 1 ha, a to oznacza, że na całą płatność w ramach tej kampanii w 2022 r. przeznaczymy 400 milionów zł. Jest to kwota, którą chcemy powtarzać w latach następnych. To oznacza, że stałe płatności bezpośrednie w połączeniu z uzupełniającą płatnością podstawową wyniosą, w zależności od powierzchni gospodarstwa, ok. 100–102% średniej dotacji do hektara płaconej w Unii Europejskiej.

W pierwszej kolejności odczują to użytkownicy tych mniejszych gospodarstw, do 30 ha, a później gospodarze, którzy posiadają gospodarstwa do 50 ha. I to stanowi ponad 60% rolników. Na samym końcu… Ideą, intencją tej ustawy jest to, aby docelowo 97% wszystkich gospodarstw w Polsce odczuło to wsparcie, uzyskało ten średni poziom unijnego wsparcia do hektara. Tak naprawdę to jest najważniejszy sens całej tej ustawy.

Chciałbym też państwu podziękować za szybkie procedowanie i za merytoryczną dyskusję. Jeszcze tylko podkreślę, że na poziomie sejmowej komisji rolnictwa nie wnoszono znaczących uwag do projektu ustawy. Projekt ustawy został poparty w Sejmie przez zdecydowaną większość posłów, bez głosów przeciw. No, liczę również na taką życzliwość w izbie wyższej. Bardzo dziękuję.

Przewodniczący Jerzy Chróścikowski:

Dziękuję panu ministrowi.

Prosiłbym panią legislator o opinię.

Główny Legislator w Biurze Legislacyjnym w Kancelarii Senatu Bożena Langner:

Dziękuję bardzo.

Ja zawarłam swoje uwagi w opinii. Myślę, że nie ma potrzeby powtarzania ich. Pierwsza uwaga jest ogólna i ściśle legislacyjna. Chodzi o technikę legislacyjną. Po prostu jest tu taka wątpliwość, że ginie z oczu ta płatność niezwiązana do tytoniu. Wydaje się, że ona ginie właśnie przez tę technikę, która została przyjęta, przez zastępowanie wyrazów innymi wyrazami. Ale rozumiem, że ta płatność nie niknie, nie znika z ustawy, tylko pozostaje w art. 17, 19, 20 i 60, choć na pierwszy plan wysuwa się zdecydowanie ta uzupełniająca płatność podstawowa. Myślę, że na tym etapie… Tym bardziej że wszystkim zależy na czasie, bo ustawa jest korzystna. Myślę, że niecelowe jest proponowanie poprawek, zwłaszcza że one musiałyby być dosyć liczne. Jest to niewskazane na tym etapie.

Z kolei moja druga uwaga to właściwie pytanie. Ja nie ukrywam, że my tu wymieniliśmy się z państwem… Chodzi mi o te przepisy dotyczące rozporządzenia. Art. 3 ustawy nowelizującej utrzymuje w mocy na czas aż 36 miesięcy przepisy, na podstawie których wydane jest rozporządzenie. To rozporządzenie w tej chwili jest potrzebne do tego, żeby mogły zacząć funkcjonować przyjęte w ustawie rozwiązania. Wyraziłam tutaj pewien niepokój co do tego, jak to będzie wyglądało w praktyce – to dotyczy chociażby składania tych wniosków – ale przyznam, że otrzymałam już te informacje. Zapewniają państwo, że nie ma powodu do niepokoju. Myślę, że jednak dobrze by było, gdyby państwo senatorowie też usłyszeli, jak wygląda sprawa tego rozporządzenia. Myślę, że to jest konieczne do całościowego zrozumienia tej ustawy. Dziękuję bardzo.

Przewodniczący Jerzy Chróścikowski:

Dziękuję.

Nie ma żadnych wniosków w związku z uwagami legislacyjnymi, które pani podniosła.

Otwieram dyskusję.

Czy ktoś chciałby zabrać głos?

Ja mam pytanie w związku z tym. No, tutaj rzeczywiście jest niejasność, którą sobie nawet zaznaczyłem. Jak się to czyta, to na pierwszy rzut oka wygląda to tak, że wyrazy „płatność niezwiązana do tytoniu w rozumieniu przepisów” zastępuje się wyrazami… No, tak to wygląda na pierwszy rzut oka. Jak ktoś czyta ten art. 2, to dosłownie to rozumie, tak jak pani legislator mówiła. To zastępuje się tym. Rozumiem, że to dotyczy całości ustawy, że są dalsze artykuły, które mówią o tym, ale takie sformułowanie na pierwszy rzut oka sugeruje, że tu coś się komuś zabiera.

Druga uwaga, która mnie się tutaj nasunęła, jest taka, że my nie piszemy… Nigdzie w ustawie nie znalazłem, że to ma być do 30 ha, a później do 50 ha. Takiego zapisu nie ma w tej ustawie, w związku z tym to jest państwa interpretacja. Pan nam mówi, co będzie, ale rozporządzenia nie widzieliśmy. Chyba nie ma rozporządzenia. Czy jest ono dołączone do ustawy matki, tej, która była w Sejmie?

(Wypowiedź poza mikrofonem)

Bo jak słucham opinii publicznej, to często się to wymienia. No, słuchałem też kolegów z Sejmu, którzy pytali, jak to w końcu ma wyglądać. Pan minister deklarował publicznie, że to będzie średnio 400 zł do gospodarstwa. To będzie wypłacane do 30 ha, to mają być te średnie gospodarstwa. No, średnia to chyba ok. 10 ha, a tu wyjdzie ok. 400 zł. Wynika z tego, że to będzie 40 zł do 1 ha.

No i oczywiście nie wymieniono tu też enumeratywnie, jakie będą brane pod uwagę… Nie znalazłem tutaj tego przelicznika – chyba że jest w tamtej ustawie – o ile zmniejsza się… Zawsze jest tak, że jakiś współczynnik jest brany pod uwagę. Złożonych wniosków, po przeliczeniu, może być 40, a może być 20, bo nie zamykamy drogi do ich składania. Jak to może wyglądać? Sam pan minister wspomniał, że to jest ogólne, że zobaczymy na jesieni. No, trochę więcej chcielibyśmy wiedzieć na temat tego, jak to będzie wyglądać. Może rzeczywiście te 400 milionów zabezpieczenia nie zniknie, ale… Bo to jest, jak rozumiem, zapisane w tym budżecie, który myśmy przyjmowali. Tylko że może być tak, że to nie będzie taka powierzchnia. Jeżeli państwo dobrze to policzyliście, tę liczbę hektarów, te średnie gospodarstw do 30 ha, to może będzie się to zgadzać, może tak wyjdzie, może to będzie 40 zł. Ale w Sejmie mówili mi niektórzy, że tak naprawdę nie wiadomo, czy to będzie 40, 30, czy 20 zł, więc chciałbym rozwiać te wątpliwości. Chciałbym, żeby padło jednoznacznie, jak to ma wyglądać. Czy jest już przygotowane rozporządzenie, które o tym mówi, czy to wszystko będzie dopiero pisane?

Proszę.

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi Krzysztof Ciecióra:

Panie Przewodniczący! Wysoka Komisjo!

My te stawki opieramy na naszych analizach, które są również wsparte danymi z ARiMR. No, są to dosyć powtarzalne… Jak to powiedzieć? To jest zaksięgowane w zasadzie. Liczba wniosków, które są składane do agencji, jest na podobnym poziomie. Liczba hektarów, które są objęte tymi wnioskami, też jest podobna. Po prostu dzielimy te 400 milionów zł i wychodzi 40 zł. No, mówimy tutaj o gruntach ornych o powierzchni ok. 10 milionów ha, więc jest to bardzo prosty rachunek, który pokrywa się również z doświadczeniami z poprzednich lat. W ramach tego my te pieniądze wypłacamy.

Samo rozporządzenie zostanie opublikowane na jesieni, no bo my zbieramy wnioski do 15 października.

(Głos z sali: Maja.)

Maja, przepraszam.

(Głos z sali: Z wymianą…)

Tak, w ramach tego rozporządzenia my musimy uwzględnić jeszcze kurs wymiany, kurs waluty euro, który również wpływa na tę ostateczną płatność. Dlatego dzisiaj nie wpisujemy w tej ustawie konkretnych danych, po prostu nie możemy tego zrobić. Ale są pewne wskaźniki, na których się opieramy. To są symulacje właśnie na poziomie 39–41 zł do 1 ha. Tyle wpłynie dodatkowo do gospodarstwa w ramach tej płatności.

Przewodniczący Jerzy Chróścikowski:

Dziękuję, Panie Ministrze.

Rozumiem, że rolnicy dostaną taką informację poprzez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, informację, jakie wnioski mają być składane. Bo czytając ustawę literalnie, ja nie wiem, czy mam składać, czy nie. Ale jeśli będą zalecenia, instrukcje, które powiedzą, jak mamy to składać, do jakiej powierzchni itd., to wtedy rolnik będzie świadomy. No, składa tylko ten, kto ma powierzchnię do 30 ha. Bo w ustawie nic o tym nie ma. To będzie zarządzenie prezesa, czy to będzie w rozporządzeniu, które na jesieni… Ale jesienne rozporządzenie nie będzie tego obejmować. To musi być chyba zarządzenie prezesa. Tak to rozumiem.

(Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi Krzysztof Ciecióra: Ja poproszę panią dyrektor o zabranie głosu.)

Dyrektor Departamentu Płatności Bezpośrednich w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi Joanna Czapla:

Dziękuję bardzo.

Panie Przewodniczący! Szanowni Państwo!

Mamy już przygotowane projekty rozporządzeń, które mają wejść w życie równolegle z wejściem w życie tej ustawy. Są to 2 rozporządzenia, o wnioskach i o szczegółowych warunkach. Dokładnie określimy w nich, jakie uprawy i grunty będą kwalifikowały się do tej płatności.

Generalnie jest to kwestia powierzchni gruntów ornych pod uprawami rolniczymi, a więc chodzi o zboża, rośliny oleiste i wysokobiałkowe czy trawy na gruntach ornych. Ale są tu też grunty, na których nie prowadzi się produkcji rolnej. One będą jednak obwarowane pewnymi środowiskowymi uwarunkowaniami, a więc rolnik będzie musiał przeprowadzić jakiś zasiew i wymieszać czy przeorać te rośliny na zielony nawóz. Grunty ugorowane na zielony nawóz musiały zostać dodane, dlatego że w 2013 r., kiedy była przeprowadzana reforma związana z oddzieleniem płatności od produkcji, te płatności były w taki właśnie sposób projektowane.

Jeśli zaś chodzi o to, w jaki sposób rolnicy będą musieli to deklarować, to agencja praktycznie przygotowała już wzór wniosku. Będzie to oczywiście wniosek elektroniczny. Będzie to bardzo proste, rolnicy będą musieli zaznaczyć check box, że chcą się ubiegać o uzupełniającą płatność podstawową. W związku z tym nie będzie to żadna trudność dla rolników.

Tak jak pan minister już mówił, ta stawka będzie określona na jesieni, jednak na podstawie naszych szacunków, już dość dokładnych… Ta powierzchnia gruntów ornych jest w miarę stabilna. Rolnicy składają te wnioski w danym roku, więc z dużą pewnością możemy powiedzieć, że będzie to 40–41 zł na 1 ha. Na pewno nie będzie to 20 zł. No, powierzchnia gruntów ornych w kraju nagle się nie podwoi, więc tutaj nie ma podstaw do tego typu obaw. Dziękuję bardzo.

A, i jeszcze, jeśli mogę, odpowiem na pytanie pana przewodniczącego. Mówi się o 30 ha, o 50 ha. Skąd to się bierze? Otóż uzupełniająca płatność podstawowa, tak jak pan minister już powiedział, będzie przysługiwała do wszystkich gruntów ornych, niezależnie od ich wielkości. Jeśli jednak połączymy to z płatnością redystrybucyjną, inaczej zwaną dodatkową… Tę płatność w 2022 r. realizujemy od 3 do 30 ha, więc w przypadku rolników, którzy mają powierzchnię od 3 do 30 ha, wszystkie płatności bezpośrednie i wydzielona płatność redystrybucyjna plus uzupełniająca płatność podstawowa dadzą właśnie tę średnią unijną, kwotę 102% średniej.

W następnym roku, kiedy będziemy już wdrażać plan strategiczny, zwiększymy jeszcze kopertę finansową przeznaczoną na płatność redystrybucyjną z ok. 8% do 11,57% i rozszerzymy zakres tego o gospodarstwa… Nie będziemy już płacić od 3 ha, ale od 1 ha do 30 ha. To dotyczy gospodarstw nie większych niż 50 ha. Takie ukierunkowanie płatności redystrybucyjnej i tej uzupełniającej płatności podstawowej w wysokości 400 milionów zł pozwoli nam właśnie uzyskać średnią płatność dla tych gospodarstw do 50 ha. To będzie kwota powyżej średniej unijnej. Obejmuje to aż 97% gospodarstw w Polsce. Gospodarstwa od 1 ha do 50 ha to praktycznie 97% gospodarstw. Dziękuję.

Przewodniczący Jerzy Chróścikowski:

Dziękuję.

Czy są jeszcze pytania?

Jak nie ma, to stawiam wniosek…

(Brak nagrania)

Przewodniczący Jerzy Chróścikowski:

…7 głosów za.

Jednogłośnie przegłosowaliśmy.

Pytanie: czy ktoś chciałby być sprawozdawcą? Nie widzę chętnych, więc musi nim być przewodniczący. Dobrze.

Dziękuję panu ministrowi, dziękuję gościom, dziękuję państwu senatorom i naszemu Biuru Legislacyjnemu, jak również sekretariatowi.

Zamykam posiedzenie Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

(Koniec posiedzenia o godzinie 15 minut 19)