Z prac komisji senackich

„Szkoły muzyczne – rola w systemie szkolnictwa i finansowanie” to temat posiedzenia Komisji Kultury i Środków Przekazu. Wiceminister kultury Marta Cienkowska poinformowała, że działają 723 szkoły muzyczne. Zasady ich finansowania zależą od rodzaju organu prowadzącego. W 2023 r. na działanie szkół muzycznych łącznie wydatkowano 1,1 mld zł, w tym 1 mld zł na szkoły prowadzone przez resort kultury. Senatorowie zajęli się kwestią zmiany organu prowadzącego szkołę muzyczną na przykładzie samorządowej szkoły w Dąbrowie Górniczej, która złożyła wniosek o jej przejęcie przez resort kultury.

Komisja pozytywnie zaopiniowała wnioski o zorganizowanie w Senacie wystaw poświęconych Władysławowi Zamoyskiemu i Alesiowi Bialackiemu oraz upamiętniającej 25. rocznicę wstąpienia Polski do NATO.

Komisja Infrastruktury zarekomenduje Izbie 2 poprawki do ustawy o zmianie ustawy – Prawo pocztowe oraz ustawy o zmianie ustawy – Prawo pocztowe. Zmiany o charakterze ujednolicającym terminologię i doprecyzowującym zaproponowało Biuro Legislacyjne Kancelarii Senatu.

Jak wyjaśniała posłanka sprawozdawczyni Karolina Pawliczak, przedstawicielka wnioskodawców ustawy, to nowelizacja ratunkowa dla Poczty Polskiej. Umożliwia przekazanie Poczcie Polskiej SA wstępnej płatności na poczet finansowania kosztu netto obowiązku świadczenia usług powszechnych, a więc nierentownych, przed wydaniem przez Komisję Europejską (KE) decyzji w sprawie dopuszczalności pomocy publicznej w tym zakresie. Po wydaniu pozytywnej decyzji KE wypłacona wstępna płatność ma podlegać weryfikacji co do zgodności z warunkami określonymi w tej decyzji. Jeśli KE wyda negatywną decyzję, wypłacone środki muszą zostać zwrócone. Nowela podwyższa ponadto z 1 mld 244 mln do 1 mld 302 mln zł maksymalny limit wydatków budżetu państwa na finansowanie kosztu netto w latach 2024–25.

Senatorowie z Komisji Infrastruktury zapoznali się ponadto z informacją na temat realizacji projektów Krajowego Programu Kolejowego (KPK) do 2030 r. (z perspektywą do 2032 r.) współfinansowanych z funduszy unijnych. Przedstawiciel PKP Polskie Linie Kolejowe poinformował, że na 320 projektów łącznie przeznaczono 155 mld zł, wykorzystano 80 mld zł, powstało 12 tys. 500 km torowisk. 68,9% umów zrealizowano, 31,1% jest w realizacji. Jak mówił wiceminister infrastruktury Piotr Malepszak, ocena wykonania KPK w dotychczasowej perspektywie czasowej jest dość dobra, choć należy podkreślić, że wiele spraw wymaga poprawienia. Odnotowano m.in. opóźnienia pociągów i realizacji inwestycji, wzrost ich kosztów. Za wymagające poprawy wiceminister uznał kontrolę jakości projektów przyjętych do realizacji. Wśród inwestycji koniecznych do przyspieszenia realizacji wymienił Tunel Łódzki, SKM Szczecin i modernizację transportu do portów na linii Bydgoszcz – Gdynia.

KPK to program wieloletni, obejmujący inwestycje na liniach kolejowych, dofinansowane przez ministra właściwego ds. transportu. Określa wielkość i źródła finansowania – w tym środki UE i krajowe. Stanowi także podstawę do zapewnienia finansowania inwestycji zgodnie z ustawą o finansach publicznych. W wyniku aktualizacji przyjętej przez Radę Ministrów z 2023 r. okres obowiązywania programu dostosowano do perspektywy finansowej Unii Europejskiej na lata 2021–27. Część projektów planowana jest do realizacji do 2032 r.

Komisja Ustawodawcza planowała rozpatrzenie informacji o istotnych problemach wynikających z działalności i orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego w 2022 r. W związku z nieobecnością przedstawicieli TK i brakiem możliwości zadawania pytań komisja zdecydowała, że nie będzie zapoznawać się z tą informacją i zajęła takie stanowisko. Senator Leszek Czarnobaj proponował zorganizowanie posiedzenia komisji w gmachu TK.

Senatorowie rozpatrzyli też 2 wyroki Trybunału Konstytucyjnego z 12 grudnia 2023 r. (sygn. akt P 20/19) i 4 lipca 2023 r. (sygn. akt SK 23/21). Pierwszy dotyczy niekonstytucyjnego przepisu ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, który nie zapewnia ustawowych podstaw i trybu dochodzenia odszkodowania przez podmioty zobowiązane do usunięcia oraz rozbiórki tablic i urządzeń reklamowych wzniesionych legalnie na terenie gminy. Drugie orzeczenie dotyczy odmowy zwrócenia prawa jazdy obejmującego kategorie uprzednio posiadane, a nieobjęte orzeczonym środkiem karnym zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych. Komisja postanowiła podjąć inicjatywę ustawodawczą tylko w sprawie tablic i urządzeń reklamowych.

„Jednorazowe papierosy – wpływ na zdrowie i środowisko” to temat wspólnego posiedzenia Komisji: Zdrowia oraz Klimatu i Środowiska. Po wysłuchaniu przedstawicieli instytucji współodpowiedzialnych za wprowadzanie i kontrolę obrotu papierosami elektronicznymi i jednorazowymi, m.in. Biura ds. Substancji Chemicznych, Głównego Inspektora Sanitarnego, Ministerstwa Zdrowia, a także przedstawicieli resortów środowiska i finansów oraz ekspertów z dziedziny medycyny, senatorowie postanowili zobowiązać Ministerstwo Zdrowia do powołania zespołu, w skład którego powinni wejść także przedstawiciele m.in. UOKiK i Policji, w celu wycofania w trybie pilnym wszystkich tego rodzaju produktów, które nie spełniają kryteriów ustawowych.

Wprowadzając w problematykę obrad, przewodnicząca Komisji Zdrowia senator Beata Małecka-Libera podkreśliła, że e-papierosy i papierosy jednorazowe stanowią obecnie kwestię niezwykle medialną, zwłaszcza w związku z gwałtownym wzrostem ich palenia przez nieletnich. Jej zdaniem należy patrzeć na ten problem przede wszystkim z punktu widzenia negatywnych skutków dla zdrowia publicznego. Ogromne obawy budzi powszechna dostępność tych używek, nie do końca znany skład chemiczny, czy obecność substancji silnie uzależniających takich, jak supraloza, syntetyczny słodzik wytwarzany z sacharozy. Według senator obecnie używane urządzenia stanowią dla młodych ludzi pierwszy kontakt z tytoniem i są prostą drogą do uzależnienia. Nowe używki, podobnie jak zwykłe papierosy, wywołują poważne skutki zdrowotne, m.in. zmiany w płucach i oskrzelach, schorzenia kardiologiczne, dowiedziono też ich działania rakotwórczego. Mają też negatywny wpływ na środowisko, powodują zanieczyszczenie plastikiem, a w podgrzewaczach znajdują się metale ciężkie, np. lit. W ocenie senator Beaty Małeckiej-Libery wprowadzenie zakazu sprzedaży e-papierosów jest kwestią złożoną i skomplikowaną. Dlatego po zapoznaniu się z ustawodawstwem regulującym kwestie związane z obrotem tymi używkami, należałoby się skupić przede wszystkim na egzekwowaniu już istniejących przepisów. Senator zaapelowała, by nie czekając na zakaz, kontrolować przestrzeganie obecnie obowiązujących przepisów, np. przekroczenia pojemności takich urządzeń ponad 2 mililitry i odpowiednią ilość nikotyny w roztworze.

W ocenie przewodniczącego Komisji Klimatu i Środowiska senatora Stanisława Gawłowskiego nowe używki stanowią nie tylko problem dla zdrowia Polaków, są również poważnym problemem dla środowiska, bez żadnych konsekwencji dla producenta czy wprowadzającego je do obrotu, np. w postaci rozszerzonej odpowiedzialności czy opłaty produktowej. Zdumienie budzi fakt, że część tych produktów nie jest w ogóle objęta akcyzą jak inne używki. Jak zaznaczył senator, prawie 100 mln sprzedanych papierosów elektronicznych i jednorazowych to prawie 100 mln elektroodpadów, które powinny się znaleźć na specjalnych dlatego typu odpadów składowiskach.  

Wiceprzewodnicząca Komisji Zdrowia senator Agnieszka Gorgoń-Komor przypomniała, że badania amerykańskich naukowców wykazały już w 2019 r. ogromną szkodliwość nowych używek i ich wpływ na rozwój chorób kardiologicznych, neurologicznych (udary) czy onkologicznych. Dlatego w dobie coraz bardziej zatrważających statystyk dotyczących zdrowia Polaków, trzeba wreszcie coś zrobić z tymi produktami, bo nie mamy czasu na zastanawianie się, kiedy gwałtownie rośnie liczba młodocianych palaczy.  Senator apelowała o jak najszybsze usunięcie z rynku nielegalnych wyrobów, nie spełniających warunków ustawowych. Pytała przedstawicieli Biura ds. Substancji Chemicznych i Głównego Inspektora Sanitarnego o kontrolę rynku w tym zakresie, apelowała o wycofanie z obiegu nielegalnych produktów.

W trakcie posiedzenia z niepokojem przyjęto wyjaśnienia udzielane przez przedstawicieli taki instytucji jak Biuro ds. Substancji Chemicznych, Główny Inspektor Sanitarny czy resort zdrowia. Jak wskazywano, podejmowane przez nich działania są nieskuteczne i brak jest między nimi współpracy. W celu rozwiązania istniejących problemów proponowano m.in. wprowadzenie zakazu sprzedaży nieletnim, w automatach, w systemie samoobsługowym i Internecie, ujednolicenie kolorystyki opakowań.

Sekretarz stanu w Ministerstwie Zdrowia Wojciech Konieczny poinformował o pracach nad projektem przewidującym zakaz sprzedaży jednorazowych papierosów. W jego ocenie zakaz jest niezbędny, bo bez tego zatrzymamy się na cząstkowych rozwiązaniach, które będą obchodzone. Projekt w tej sprawie może trafić do konsultacji społecznych w najbliższych tygodniach. Według niego wejście w życie zakazu będzie wymagało ok. półrocznego okresu notyfikacji w UE, potrzebny będzie też pewnie okres na wejście w życie takich przepisów. Wiceminister zapewnił, że resort jest zdeterminowany, żeby taki zakaz wprowadzić. W projekcie może się też znaleźć zakaz wprowadzania do obrotu jednorazowych e-papierosów, czy podgrzewaczy substancji, które nie zawierają tytoniu. Poinformował ponadto, opracowywany jest też projekt wdrażający dyrektywę o aromatyzowanych papierosach elektronicznych.

W ocenie wiceministra zdrowia podczas posiedzenia mówiono o 2 różnych sprawach – urządzeniach, które zawierają tytoń, czyli wyrobach tytoniowych oraz tych, w których tytoniu nie ma. W wypadku pierwszych stosowana jest ustawa tytoniowa, a w drugim jedynie przepisy o ogólnym bezpieczeństwie produktów. Wśród innych możliwych przepisów wskazał też zakaz używania takich urządzeń w pojazdach, w których znajdują się małe dzieci, czy kobiety w ciąży, zakaz ich reklamy, czy kwestię ujednolicenia ich opakowań, czy wprowadzenia większych możliwości kontrolnych.

Przedstawicielka Ministerstwa Finansów poinformowała natomiast o pracach nad zmianą ustawy o podatku akcyzowym i objęciu nim tych używek.