Z prac komisji senackich

Członkowie Komisji Spraw Emigracji i Łączności z Polakami za Granicą pozytywnie zaopiniowali projekt uchwały Prezydium Senatu w sprawie kierunków działań na rzecz Polonii i Polaków za granicą oraz zasad zlecania realizacji zadań publicznych w zakresie opieki nad Polonią i Polakami za granicą w 2024 roku.

Przewodniczący komisji Bogdan Borusewicz zaproponował rozszerzenie porządku obrad o punkt: ogłoszenie konkursu ofert na realizację zadań publicznych w zakresie opieki nad Polonią i Polakami za granicą w roku 2024, a komisja przyjęła tę propozycję.

Dyrektor Biura Prawnego, Kadr i Organizacji w Kancelarii Senatu Aleksandra Skorupka poinformowała, że w związku z powrotem do budżetu Kancelarii Senatu środków na dotacje na cele związane z opieką nad Polonią zaistniała potrzeba określenia procedury zlecania zadań publicznych w tym zakresie. Projekt uchwały Prezydium Senatu w tym zakresie reguluje dwie kwestie: kierunki działań na rzecz Polonii i Polaków za granicą w 2024 r. oraz zasady zlecania realizacji zadań publicznych w tym zakresie.

Dyrektor Aleksandra Skorupka krótko opisała ramy prawne zlecania realizacji zadań publicznych. Podstawą prawną jest przepis ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie, który wprost wskazuje, że Senat jest podmiotem uprawnionym do opieki nad Polonią i Polakami za granicą. Opieka ta ma być realizowana w szczególności poprzez współpracę z organizacjami pozarządowymi i podmiotami określonymi w art. 3 ust. 3 ustawy, polegającą na zlecaniu realizacji zadań publicznych finansowanych z części budżetu państwa dotyczących Kancelarii Senatu. Te dotacje mogą być przeznaczone na finansowanie zadań lub dofinansowanie. W projekcie uchwały senackiej jest mowa o dofinansowaniu, ponieważ ustala się minimalny wkład własny organizacji realizujących zadania na poziomie 5%.

Dyrektor Biura Prawnego, Kadr i Organizacji w Kancelarii Senatu Aleksandra Skorupka przypomniała, że w związku z potrzebą uporządkowania procesu zlecania realizacji zadań publicznych w zakresie opieki nad Polonią i Polakami za granicą Prezydium Senatu zawsze podejmowało uchwałę o kierunkach działań na rzecz Polonii i Polaków za granicą, gdy w budżecie Kancelarii Senatu były środki na tę działalność.

W projekcie uchwały Prezydium Senatu w sprawie kierunków działań na rzecz Polonii i Polaków za granicą oraz zasad zlecania realizacji zadań publicznych w zakresie opieki nad Polonią i Polakami za granicą w 2024 r. przewiduje się pięć kierunków: aktywizacja młodego pokolenia Polaków za granicą, wzmacnianie pozycji Polek i Polaków w krajach zamieszkania i rozwój struktur polonijnych, działania na rzecz Polaków na Wschodzie, edukacja polonijna oraz kultura i promocja Polski, a także zachowanie polskiego dziedzictwa kulturowego i historycznego za granicą. Oferty na realizację zadań będą musiały wpisać się w jeden z wymienionych kierunków.

Wspomniana ustawa przewiduje zwolnienie Kancelarii Senatu z obowiązku stosowania przepisów dotyczących otwartego konkursu ofert. Niemniej jednak w trosce o transparentność działań podejmowanych przez Senat uchwała przewiduje, że zlecanie realizacji zadań będzie odbywało się po przeprowadzeniu konkursu.

Ofertę na realizację zadania będą mogły składać podmioty wymienione w ustawie o działalności pożytku publicznego i wolontariacie, czyli organizacje pozarządowe, związki wyznaniowe i inne organizacje wymienione w art. 3 ust. 3 tej ustawy. W ogłoszeniu o konkursie określona zostanie wysokość środków finansowych przeznaczonych na dofinansowanie zadań w ramach poszczególnych kierunków działań. Obecnie w budżecie Kancelarii Senatu jest 10 mln zł, przy czym te środki nie są przeznaczone na inwestycje ani na środki trwałe, czyli inwestycje powyżej 10 tys. zł, ani na budowę czy przebudowę obiektu budowlanego.

We wspomnianym ogłoszeniu o konkursie znalazła się propozycja podziału środków na poszczególne kierunki, aczkolwiek marszałek Senatu może dokonać pewnych korekt. Na pierwszy kierunek przeznaczone zostaną 3 mln zł, na drugi – 2 mln zł, na trzeci – 2 mln zł, na czwarty – 1 mln zł, z na piąty kierunek – 2 mln zł.

W ogłoszeniu o konkursie zostaną ponadto określone kryteria oceny ofert i waga poszczególnych kryteriów ocenianych przez komisję konkursową. Komisja, oprócz wskazania rekomendacji w zakresie finansowym, wskaże również liczbę punktów przyznanych poszczególnym ofertom. W ogłoszeniu o konkursie zostaną także określone warunki realizacji zadań, w tym dotyczące wkładu własnego oferenta oraz dopuszczalnej wysokości kosztów pośrednich realizacji zadań na poziomie 11% kosztów projektu. W ogłoszeniu o konkursie przewiduje się termin składania ofert w okresie 18 marca – 15 kwietnia br.

Zgodnie z Regulaminem Senatu zadania będzie zlecać Prezydium Senatu po zapoznaniu się z opinią Komisji Spraw Emigracji i Łączności z Polakami za Granicą oraz Komisji Konkursowej.

Senator Halina Bieda zwróciła uwagę na to, że kierunki działań na rzecz Polonii i Polaków za granicą zostały określone zbyt szeroko, co może budzić wątpliwości u oferentów.

Senator Wojciech Ziemniak zaapelował o wprowadzenie możliwości ubiegania się o dotacje dla przedstawicieli mediów polonijnych.

Zdaniem senatora Adama Bodnara istotne byłoby wzmacnianie udziału przedstawicieli Polonii w życiu politycznym w krajach zamieszkania, którzy często są pozostawieni sami sobie. Senator zgłosił również wątpliwości dotyczące czasu realizacji i rozliczania projektów i zgłosił propozycję wydłużenia tego okresu.

Senator Pająk zaapelował o to, by komisja w projekcie budżetu na przyszły rok zaproponowała zwiększenie środków na zadania polonijne Senatu do poziomu co najmniej 500 mln zł.

Przewodniczący komisji Bogdan Borusewicz zgodził się z propozycją dotyczącą zwiększenia środków. W związku z faktem, że Senat dysponuje niewielką kwotą, przewodniczący zgłosił też wątpliwości co do zapisu, że Senat ma wspierać w Polsce uchodźców polskich ze Wschodu. Przypomniał, że MSZ dysponuje obecnie kwotą 220 mln zł na zadania polonijne, MEN – ok. 160 mln zł, Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego – blisko 60 mln zł, resort kultury – ok. 30 mln zł, Urząd ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych – ponad 20 mln zł oraz Ministerstwo Sportu i Turystyki – kwotą 3,5 mln zł, co łącznie daje prawie 600 mln zł. Przewodniczący Bogdan Borusewicz zapowiedział, że chciałby, aby w przyszłości komisja przyjrzała się również kwestii sposobu wydatkowania tych środków przez resorty, ponieważ w poprzednich latach ok. połowy pieniędzy nie było przeznaczanych na cele polonijne. Przewodniczący zgłosił również propozycję, aby włączyć do składu Komisji Konkursowej przedstawiciela Komisji Spraw Emigracji i Łączności z Polakami za Granicą.

Komisje: Edukacji oraz Rodziny, Polityki Senioralnej i Społecznej rozpatrzyły „Informację o działalności Rzecznika Praw Dziecka za 2023 rok wraz z uwagami o stanie przestrzegania praw dziecka oraz 5 załącznikami, według stanu za okres od 1 stycznia 2023 r. do 14 grudnia 2023 r.”. Dokument został przygotowany przez poprzedniego rzecznika praw dziecka Mikołaja Pawlaka i dotyczy ostatniego roku jego działalności. Nową rzeczniczkę Monikę Horną-Cieślak Sejm wybrał 28 listopada 2023 r., a 30 listopada jej wybór zatwierdził Senat. Rzeczniczka objęła swój urząd 20 grudnia po złożeniu ślubowania przed Sejmem. W sprawozdaniu przedstawionym przed senackimi komisjami omówiła sprawy związane z przestrzeganiem praw dziecka, dotyczące m.in. spraw z aspektem międzynarodowym, socjalnych, społecznych, zdrowotnych, edukacji i wychowania, przestępczości wobec dzieci.

Komisja Spraw Unii Europejskiej pozytywnie zaopiniowała stanowisko rządu w spawie: wniosku dotyczącego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającej dyrektywę 2012/29/UE ustanawiającą normy minimalne w zakresie praw, wsparcia i ochrony ofiar przestępstw oraz zastępującą decyzję ramową Rady 2001/220/WSiSW - COM(2023) 424; wniosku dotyczącego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie zwalczania przemocy wobec kobiet i przemocy domowej - COM(2022) 105; wniosku dotyczącego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie norm dotyczących organów ds. równości w dziedzinie równego traktowania i równości szans kobiet i mężczyzn w zakresie zatrudnienia i pracy oraz uchylającej art. 20 dyrektywy 2006/54/WE i art. 11 dyrektywy 2010/41/UE - COM(2022) 688; wniosku w sprawie dyrektywy Rady dotyczącej norm funkcjonowania organów ds. równości w obszarze równego traktowania osób bez względu na pochodzenie rasowe lub etniczne, równego traktowania osób w dziedzinie zatrudnienia i pracy bez względu na wyznawaną religię lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną, równego traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie zabezpieczenia społecznego oraz w zakresie dostępu do towarów i usług oraz dostarczania towarów i usług, oraz uchylającej art. 13 dyrektywy 2000/43/WE i art. 12 dyrektywy 2004/113/WE - COM(2022) 689; wniosku dotyczącego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie środków tymczasowej liberalizacji handlu będących uzupełnieniem koncesji handlowych mających zastosowanie do produktów pochodzących z Republiki Mołdawii na podstawie Układu o stowarzyszeniu między Unią Europejską i Europejską Wspólnotą Energii Atomowej oraz ich państwami członkowskimi, z jednej strony, a Republiką Mołdawii, z drugiej strony - COM(2024) 051; wniosku dotyczącego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie środków tymczasowej liberalizacji handlu będących uzupełnieniem koncesji handlowych mających zastosowanie do ukraińskich produktów na podstawie Układu o stowarzyszeniu między Unią Europejską i Europejską Wspólnotą Energii Atomowej oraz ich państwami członkowskimi, z jednej strony, a Ukrainą, z drugiej strony - COM(2024) 050.

Komisja pozytywnie zaopiniowała ponadto akty ustawodawcze: COM(2024) 052, COM(2024) 053, COM(2023) 645, COM(2023) 716, COM(2023) 769, COM(2023) 777, COM(2023) 905; a także akty nie ustawodawcze, w sprawie których komisja nie wystąpiła o stanowisko rządu: COM(2023) 762, COM(2023) 763, COM(2023) 794.

Podczas posiedzenia Komisji Rodziny, Polityki Senioralnej i Społecznej prezes Związku Pracodawców Business Centre Club Łukasz Bernatowicz przedstawił informację o działalności Rady Dialogu Społecznego (RDS) od października 2022 r. do października 2023 r., czyli w okresie, kiedy pełnił funkcję jej przewodniczącego. Podkreślił, że w działalności RDS ważnym zadaniem było niwelowanie negatywnych skutków dla polskiej gospodarki wojny w Ukrainie. Rada zebrała się na 8 posiedzeniach, podczas których omawiano: stan polskiej gospodarki, pakiet klimatyczny i związaną z nim politykę energetyczną Polski w kontekście Europejskiego Zielonego Ładu, przyszłość dialogu społecznego w Polsce, przygotowanie polskiej gospodarki do raportowania w ramach ESG, status funduszy unijnych, w tym Krajowego Planu Odbudowy, Wieloletni Plan Finansowym. Poruszano też kwestie dotyczące wysokiej inflacji i niskiego PKB. Łukasz Bernatowicz zwrócił uwagę na potrzebę zmiany ustawy o Radzie Dialogu Społecznego w zakresie konsultacji poselskich projektów ustaw.

Komisja Regulaminowa, Etyki i Spraw Senatorskich jednogłośnie pozytywnie zaopiniowała wniosek marszałek Senatu Małgorzaty Kidawy-Błońskiej o odwołanie ministra Adama Niemczewskiego z funkcji Szefa Kancelarii Senatu. Uzasadniając tę decyzję, Marszałek Senatu podkreśliła, że Senat wkracza w nowy etap.

Następnie komisja także jednogłośnie pozytywnie zaopiniowała powołanie nowego Szefa Kancelarii Senatu. Marszałek Senatu Małgorzata Kidawa-Błońska powołała na to stanowisko minister Ewę Polkowską. Marszałek podkreśliła, że jest ona znanym legislatorem i ma duże doświadczenie oraz wiedzę w zakresie tworzenia prawa, również prawa konstytucyjnego. Marszałek dodała, że to doświadczenie będzie potrzebne, bo „Senat  wraca do wykonywania przypisanych mu zadań, szczególnie w zakresie kontaktów z Polonią”.

Komisja Petycji postanowiła, że zakończone zostały prace nad petycją w sprawie podjęcia inicjatywy ustawodawczej dotyczącej zmiany ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny oraz ustawy z 3 grudnia 2010 r. o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania, w celu penalizacji audyzmu. Po uzyskaniu opinii Ministerstwa Sprawiedliwości senatorowie uznali, że nie ma szczególnych powodów, aby audyzm traktować wyjątkowo w stosunku do innych niepełnosprawności, należy zatem odwoływać się do zasad ogólnie obowiązujących.   

Komisja zadecydowała, że nie będą kontynuowane prace nad petycją w sprawie podjęcia inicjatywy ustawodawczej dotyczącej zmiany przepisów ustawy z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych, w celu wprowadzenia możliwości pobierania świadczenia pielęgnacyjnego przez opiekuna sprawującego opiekę nad krewnym niezdolnym do samodzielnej egzystencji, do trzeciego stopnia pokrewieństwa. Zdaniem senatorów, nie ma powodu do tworzenia odrębnej legislacji, ponieważ aktualny stan prawny odnosi się do sytuacji opisanej przez autora petycji.

Komisja zdecydowała, że będą kontynuowane prace nad petycją w sprawie podjęcia inicjatywy ustawodawczej dotyczącej zmiany przepisów ustawy z  28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych, w celu zrównania kwoty zasiłku pielęgnacyjnego z dodatkiem pielęgnacyjnym. Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej przygotowało projekt ustawy o świadczeniu  wspierającym, który zakłada przebudowę dotychczasowego systemu świadczeń dla osób z niepełnosprawnościami oraz ich opiekunów poprzez wprowadzenie do systemu prawnego nowego rodzaju świadczenia - świadczenia wspierającego kierowanego bezpośrednio do osoby z niepełnosprawnością. Ostateczny kształt ustawy uzależniony jest od dalszego przebiegu procesu legislacyjnego. Senatorowie poczekają więc na  zmiany w tym zakresie.  

Komisja ma zamiar kontynuować prace nad petycją  w sprawie podjęcia inicjatywy ustawodawczej dotyczącej zmiany ustawy z 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki, w celu umożliwienia skazanym pozbawionym wolności złożenia skargi o stwierdzenie przewlekłości postępowania sądowego z wniosku o warunkowe przedterminowe zwolnienie oraz możliwości zasądzenia na ich rzecz sumy pieniężnej). Senatorowie uznali, że osoby skazane powinny mieć prawo do skargi na przewlekłość postępowania i zwrócili się do Biura Legislacyjnego o przygotowanie wstępnego projektu ustawy.

Senatorowie nie będą pracować nad petycją w sprawie podjęcia inicjatywy ustawodawczej dotyczącej zmiany ustawy z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy, poprzez objęcie regulacjami Kodeksu pracy osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych wykonujących odpłatną pracę w przywięziennych zakładach pracy. Ministerstwo Sprawiedliwości stoi na stanowisku, że obowiązujące regulacje w zakresie zatrudniania skazanych pozbawionych wolności na podstawie skierowania do pracy są w pełni uzasadniona, nie naruszając zasad konstytucyjnych, a tym samym nie wymagają zmian legislacyjnych. Senatorowie są zdania, że nie może być rozwiązań prawnych, które zrównują osoby skazane z osobami wolnymi pod względem zatrudnienia i wykonywania pracy.

Komisja postanowiła, że nie będą kontynuowane prace nad petycją w sprawie podjęcia inicjatywy ustawodawczej dotyczącej zmiany art. 34 § 1a ustawy z 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny, poprzez zakwalifikowanie odbywania kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego jako kary ograniczenia wolności.  Senatorowie uważają, że obowiązujące przepisy zostały ukształtowane w najbardziej optymalny sposób.

Senatorowie z Komisji Praw Człowieka i Praworządności zapoznali się z raportami Europejskiego Trybunału Obrachunkowego: „Sprawozdawczość Komisji na temat praworządności” i „Praworządność w UE”, które omówił członek ETO Marek Opioła. W pierwszym raporcie szczegółowo opisano sposób opracowywania przez Komisję Europejską sprawozdania o praworządności oraz etapy jego publikacji. Komisja przygotowuje takie sprawozdania od 2020 r. Głównym źródłem informacji są kwestionariusze kierowane do państw członkowskich; w 2022 r. nie wypełniły ich Węgry i Polska, a w 2023 r. tylko Polska. W raporcie wskazano na potrzebę zapewnienia lepszego zrozumienia metodologii oceny stosowanej przez KE odnośnie przestrzegania standardów praworządności. Analitycy zwrócili uwagę na brak dodatkowych informacji o wskaźnikach, którymi KE posługuje się przy tej ocenie, a także brak dokumentacji dotyczącej ich zastosowania. Dotychczas w sprawozdaniu nie przedstawiono też wieloletniej tendencji zmian w zakresie praworządności. Trybunał zaproponował upublicznienie informacji na temat metodyki stosowanej przez KE i dodatkowe wyjaśnienie, w jaki sposób ocenia się stopień zgodności z poszczególnymi standardami oraz wagę stwierdzonym problemów. Według ETO warto też udoskonalić dokumentację procesu oceny. Kontrolerzy ETO zwrócili ponadto uwagę, że w żadnym z 12 przeanalizowanych przez nich zaleceń KE dla poszczególnych państw członkowskich nie przewidziano terminu ich realizacji; zalecenia są zamieszczane w sprawozdaniach od 2022 r. W raporcie „Praworządność w UE” kontrolerzy oceniali, czy KE stosowała rozporządzenie w sprawie warunkowości w odpowiedni sposób i spójnie z innymi mechanizmami dostępnymi w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz rozporządzenia w sprawie wspólnych przepisów dotyczących polityki spójności na lata 2021–27. Analizowali też działania KE na rzecz ochrony interesów finansowych UE w stosunku do: Bułgarii, Grecji, Polski, Węgier, Rumunii i Włoch. Kontrola wykazała, że dzięki rozporządzeniu w sprawie warunkowości udoskonalono przepisy mające chronić interes finansowy UE, ale nie wyeliminowano wszystkich zagrożeń. Kontrolerzy wskazali, że rozporządzenie nie określa co należy rozumieć przez wystarczająco bezpośredni związek między naruszeniami zasad praworządności a interesami finansowymi UE. Tymczasem, jak podkreślił Marek Opioła, wykazanie tego związku jest podstawą do uruchomienia procedury ustanowionej w rozporządzeniu w sprawie warunkowości. Kolejna kwestia, na którą wskazali kontrolerzy, to negatywne skutki zawieszenia finansowania unijnego dla danego kraju. Marek Opioła przypomniał, że w stosunku do Polski KE zastosowała 2 środki ochrony budżetu UE. Zablokowano możliwość otrzymania zwrotu wydatków w ramach funduszu spójności w wysokości 74,1 mld euro, a uruchomienie finansowania w ramach Krajowego Programu Odbudowy w kwocie 59,8 mld euro jest uzależnione od osiągnięcia 3 nadrzędnych kamieni milowych.