Z prac komisji senackich

Komisja Zdrowia dyskutowała o potrzebie opracowania i wdrożenia kompleksowej i długofalowej strategii dotyczącej chorób płuc. W gronie ekspertów, lekarzy i przedstawicieli Ministerstwa Zdrowia rozmawiano o tym, jak radzić sobie z rosnącą liczbą przypadków raka płuc – który jest najczęściej występującym nowotworem w Polsce – jak również z leczeniem przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP), gruźlicy czy mukowiscydozy.

Prezes Polskiego Towarzystwa Chorób Płuc Małgorzata Czajkowska-Malinowska poinformowała o działaniach Polskiej Koalicji „Zdrowe Płuca”, która skupia zarówno organizacje i stowarzyszenia, jak i lekarzy specjalistów zajmujących się chorobami płuc. Koalicja ta działa w Polsce i współpracuje z innymi tego typu organizacjami w Europie. Jak mówiła pandemia COVID-19 unaoczniła, jakie braki istnieją w zakresie leczenia tych schorzeń. Koszty społeczne chorób płuc w Polsce jej zdaniem sięgają 70 mld złotych. Organizacje społeczne zadeklarowały swoje wsparcie na rzecz przygotowania „Strategii Pulmonologicznej”, która miałaby kompleksowo objąć zadania związane z profilaktyką, diagnostyką i leczeniem chorób płuc. Jak podkreśliła prezez Czajkowska-Malinowska, choroby te należą do pięciu największych problemów zdrowia publicznego.

Prof. Rafał Krenke z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego poinformował, że trzy kolejne po raku płuca nowotwory występujące w Polsce – rak jelita grubego, piersi i gruczołu krokowego – powodują wspólnie mniej zgonów, niż rak płuca. W Polsce na raka płuca umiera więcej ludzi, niż w skali europejskiej, a do 2040 roku przewidywany jest dalszy wzrost tych zgonów.

Wiceminister zdrowia Maciej Miłkowski przedstawił komisji działania, podejmowane przez resort na rzecz walki z chorobami płuc. Wśród czynników ryzyka wywołujących choroby płuc minister wymienił zanieczyszczenia powietrza, palenie papierosów, czy zwiększenie przypadków gruźlicy w Polsce, która to liczba wzrosła w związku z napływem do naszego kraju uchodźców z Ukrainy. Mówił także o opiece koordynowanej dla chorych na choroby płuc oraz o leczeniu ambulatoryjnym i szpitalnym tych schorzeń. Koszty tej opieki jak również leków na choroby płuc minister ocenił na 1,2 mld złotych wydawane z Narodowego Funduszu Zdrowia. Zapewnił, że programy lekowe dla nowotworów płuc dorównują tym, stosowanym na zachodzie Europy.

W ocenie przewodniczącej Komisji, senator Beaty Małeckiej - Libery mimo istnienia Narodowej Strategii Onkologicznej wciąż nie zostały zrealizowane wszystkie jej założenia w zakresie zwalczania nowotworów płuc. Senator wskazała na zaniedbania w profilaktyce, braki kadrowe lekarzy pulmonologów, zwróciła także uwagę, jak ważne jest wczesna i kompleksowa diagnostyka chorób płuc. Jej zdaniem problematyka ta będzie jednym z pierwszych tematów, jakim powinna zająć się po wyborach Komisja Zdrowia w Senacie XI kadencji.

Komisja Zdrowia bedzie rekomendowała odrzucenie ustawy o zmianie ustawy o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych oraz niektórych innych ustaw, która wprowadza zmiany w zakresie dostępu do leków na poziomie detalicznym, marży dystrybucji aptecznej, a także finansowania dyżurów aptek. Nowela wprowadza refundację leków OTC czyli tych, które pacjenci mogą kupić bez konsultacji z lekarzem.  Senackie Biuro Legislacyjne przekazało, że ustawa budzi wątpliwości natury konstytucyjnej, bo m. in. przepisy są niejasne i pozostawiają nadmierną swobodę podmiotów formalno-prawnych. Senacki legislator nie widział możliwości poprawienia ustawy.

Przewodnicząca Komisji Zdrowia senator Beata Małecka-Libera podkreśliła, że jest to tzw. ustawa systemowa penetrująca ochronę zdrowia, ale także branżę medyczną i gospodarkę. W jej ocenie wprowadzenie zmian, wciąż budzących tak wiele pytań i wątpliwości świadczy o niewystarczających konsultacjach.  Dodała, że ilość poprawek i wątpliwości, która spłynęła do komisji była zatrważająca, jak na projekt rządowy dyskutowany od wielu lat. Przewodnicząca podkreśliła, że obowiązująca ustawa daje wiele możliwości refundacji leków, które do tej pory były skutecznie wykorzystywane przez ministra zdrowia w tym celu. Dodała, że jak każda ustawa i ta z biegiem czasu wymaga nowelizacji, bo rynek się zmienia. W jej ocenie nie należy jednak przyjmować ustawy, która jest tak mocno przekreślana przez różne środowiska medyczne. „Ustawa musi być czytelna i jasna, a zapisy nie mogą być intepretowane w różny sposób, a to było wielokrotnie zarzucane temu projektowi” - powiedziała. Reprezentanci branży wyrobów medycznych zgłosili poprawkę w zakresie całkowitego usunięcia z ustawy zapisów dotyczących ich branży. W ich ocenie ustawa nie zawierająca konkretnego zapisu o tym jak będą ustalane ceny na pewne wyroby medyczne może doprowadzić do braku niektórych wyrobów na rynku, bo ich wytwarzanie nie będzie opłacalne. Zwrócono uwagę, że zapisy o refundacji leków OTC nie były konsultowane i zostały wprowadzone tuż przed pracami legislacyjnymi w Sejmie. Apelowano o niewprowadzanie zmian, które doprowadzą do absurdu, że „leki bez recepty, będą na receptę”.  

Przewodnicząca senator Beata Małecka-Libera podsumowując dyskusję powiedziała, że „sprzeczne zapisy, niejasne, ich uznaniowość i ocena legislatora” sprawiły, że zgłasza wniosek o odrzucenie nowelizacji.

Komisja Zdrowia rozpatrzyła także ustawę o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz ustawy o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych, która rozszerza grupę osób uprawnionych. Przewodnicząca senator Beata Małecka-Libera zgłosiła poprawkę zabezpieczającą finansowanie refundacji i została ona przyjęta jednogłośnie. Komisja Zdrowia rekomenduje Izbie przyjęcie ustawy z poprawką.

Komisja Zdrowia opowiedziała się za przyjęciem ustawy o zmianie ustawy o Zespole Pomocy Humanitarno-Medycznej oraz ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, chociaż wątpliwości wzbudziła dodana na etapie prac sejmowych niekonstytucyjna regulacja zawarta w art. 2 nowelizacji.

Omawiając potrzebę wprowadzenia zmian w ustawach, minister – członek Rady Ministrów Michał Dworczyk poinformował, że nowelizacja ustawy o Zespole Pomocy Humanitarno-Medycznej oraz ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa jest wynikiem doświadczeń , działającego od nieco ponad roku Zespołu Pomocy Humanitarno-Medycznej funkcjonującego przy Prezesie Rady Ministrów, który realizuje zadania medyczne poza granicami kraju w sytuacjach kryzysowych, np. w sytuacji trzęsienia ziemi w Turcji, a przede wszystkim w Ukrainie. Najistotniejsze zmiany polegają na: doprecyzowaniu, że obsługę organizacyjną Zespołu Pomocy Humanitarno-Medycznej realizuje Kancelaria Prezesa Rady Ministrów; a także na umożliwieniu angażowania ekspertów do zadań realizowanych przez Zespół Pomocy Humanitarno-Medycznej poza granicami kraju. Minister wyjaśnił, że w zespole nie ma reprezentacji wszystkich specjalizacji medycznych, więc chodzi o to, żeby można było skorzystać z pomocy zewnętrznego eksperta, gdy jest ona potrzebna, np. konsultacji psychologa dziecięcego. „Żeby taką osobę można było na misję zabrać, ubezpieczyć, zapewnić jej warunki pracy, potrzebna jest podstawa prawa, której do tej pory nie było” – stwierdził Dworczyk. Ostatnia istotna regulacja dotyczy sytuacji, gdy członek zespołu z różnych przyczyn, np. ze względu na zły stan zdrowia, będzie musiał rezygnować z pracy w zespole. Nowelizacja pozwoli takiej osobie nie zwracać środków za odbyte szkolenia czy wykorzystany sprzęt. Pozostałe zmiany, zdaniem ministra Dworczyka, mają na celu uporządkowanie przepisów ustawy.

Na prośbę przewodniczące Komisji Zdrowia, senator Beaty Małeckiej-Libery przedstawiciel Ministerstwa Zdrowia omówił poprawkę wprowadzoną na etapie prac w Sejmie. W poprawce tej w związku z trwającym nadal konfliktem zbrojnym na terenie Ukrainy proponuje się przedłużyć z 18 do 25 miesięcy możliwość skorzystania z rozwiązań przewidzianych w art. 61 ust. 1, art. 63 ust. 1 i 3 oraz 64 w ust. 1 w ustawie o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa – chodzi o wydawanie zgody na pracę lekarzom, pielęgniarkom i położnym z Ukrainy. Dotychczas na podstawie tych przepisów lekarzom z Ukrainy wydano przeszło 2800 zgód na wykonywanie zawodu w Polsce, a pielęgniarkom – ponad 1500 zgód. Termin 18 miesięcy od dnia wybuchu wojny został wydłużony do 25 miesięcy także w przepisach określających właściwości ministra spraw wewnętrznych i administracji. Wątpliwości natury konstytucyjnej wobec zakresu i sposobu wprowadzenia tej poprawki zgłosił przedstawiciel senackiego Biura Legislacyjnego.

Senatorowie z Komisji Zdrowia wstrzymali się od głosowania nad ustawą o szczególnej opiece geriatrycznej, choć wcześniej  opowiedzieli się za poprawkami Biura Legislacyjnego, dotyczącymi m.in. rozszerzenia zakresu osób uprawnionych do szczególnej opieki geriatrycznej o osoby, które osiągnęły wiek emerytalny.

Zdaniem senatora Wojciecha Koniecznego sama inicjatywa jest "bardzo dobra, ponieważ wypełnia pewną lukę"; jednocześnie - zaznaczył- "ustawa jest nie do wprowadzenia, ze względu na braki kadrowe, których nie da się uzupełnić w 5 lat". "Ani te centra nie będą działały, ani oddziały geriatryczne w ilości, w której jest to założone w ustawie" - podsumował.

Ustawa została przygotowana w Kancelarii Prezydenta RP we współpracy z prezesem NFZ, Ministerstwem Zdrowia, ekspertami, w tym krajowym konsultantem ds. geriatrii i Państwowym Instytutem ds. Geriatrii. W myśl ustawy, szczególna opieka geriatryczna ma być świadczona w szpitalnych oddziałach geriatrycznych, w nowo tworzonych centrach 75+ i w ramach powszechnej opieki zdrowotnej. Głównym celem ustawy ma być zapewnienie skoordynowanej opieki medycznej pacjentom geriatrycznym, tak aby możliwe było ich dalsze samodzielne funkcjonowanie w dotychczasowym środowisku. W centrach 75+ udzielane będą przez lekarza i pielęgniarkę świadczenia z zakresu geriatrii, fizjoterapii, opieki psychiatrycznej, będą też dostępne porady dietetyka, terapia zajęciowa i edukacja zdrowotna, także dla osób zajmujących się osobami w wieku 75+. Świadczenia te mają być finansowane z Funduszu Medycznego.

Przedstawiciel Biura Legislacyjnego przedstawił propozycje poprawek redakcyjnych i legislacyjnych, wskazując m.in., że zgodnie z konstytucją za osobę w podeszłym wieku uznaje się osobę, która osiągnęła wiek emerytalny lub utraciła zdolność do samodzielnego zarobkowania, tak więc beneficjentami ustawy powinny być osoby w wieku co najmniej 65+, a nie 75+. Legislator zakwestionował również wprowadzenie w ustawie regulacji dotyczącej ochrony znaku „centrum 75+”.

Pełnomocnik Zarządu Związku Miast Polskich ds. legislacyjnych Marek Wójcik zwrócił uwagę na fakt, że ustawa nakłada dodatkowe obowiązki na samorządy, nie gwarantując jednocześnie środków na realizację tych zadań.

W trakcie dyskusji podnoszono też pytania o sposób pozyskania specjalistów geriatrii do centrów 75+, których w Polsce jest zdecydowanie niewystarczająca liczba. Specjaliści podkreślali, że wejście ustawy w życie i jej realizacja  jest niemożliwe nie tylko w przyszłym roku, ale i w ciągu najbliższych pięciu lat, ze względu na gigantyczne braki kadrowe. Np. w ciągu ostatnich pięciu lat na specjalizację geriatryczną zapisało się zaledwie sześciu lekarzy w Polsce. A ogółem geriatrów w Polsce jest 531 osób, z czego tylko połowa pracuje w tej dziedzinie. Senatorowie podkreślali też, że zaproponowane wynagrodzenia będą zniechęcać lekarzy do podejmowania kształcenia w ramach specjalizacji geriatrycznej. Bardzo krytykowano również pomysł na finansowanie świadczeń geriatrycznych z Funduszu Pomocy Medycznej, który de facto nie działa i nie podlega kontroli ze strony instytucji państwa. Uczestnicy dyskusji wielokrotnie podkreślili, że ustawa o geriatrii jest potrzebna, ale w zaproponowanym kształcie będzie po prostu martwym przepisem.

Ponadto Komisja Zdrowia zarekomenduje Senatowi odrzucenie nowelizacji ustawy o zdrowiu publicznym.

Pochodząca z przedłożenia poselskiego ustawa wprowadza definicję napojów energetycznych (produktów z dodatkiem kofeiny lub tauryny) i zakazuje ich sprzedaży  osobom poniżej 18. roku życia, w tym również na terenie jednostek systemu oświaty i w automatach. W ustawie uregulowano ponadto zasady prowadzenia przez ministra właściwego do spraw kultury fizycznej ewidencji „Sportowe talenty”, w której będą gromadzone dane uczniów klas IV‒VIII szkół podstawowych, szkół ponadpodstawowych oraz szkół artystycznych realizujących kształcenie ogólne w zakresie klas IV‒VIII szkoły podstawowej i liceum ogólnokształcącego. Dane uczniów będą udostępniane klubom sportowym, związkom sportowym oraz polskiemu związkowi sportowemu, po zgłoszeniu przez te podmioty zainteresowania wynikiem uzyskanym przez ucznia z testów sprawnościowych. Szkoła będzie przekazywała informację o takim zgłoszeniu wraz z danymi kontaktowymi klubu sportowego, związku sportowego lub polskiego związku sportowego pełnoletniemu uczniowi, rodzicowi lub innemu przedstawicielowi ustawowemu ucznia.

Przedstawicielka Biura Legislacyjnego zwróciła uwagę na niekonstytucyjność niektórych zapisów, niezrealizowanie obowiązku notyfikacji technicznej, które pociągnie za sobą kary finansowe dla państwa, i uregulowanie kwestii związanych z ewidencją „Sportowe talenty” w niewłaściwym akcie prawnym.

Komisja Zdrowia zarekomenduje Izbie wprowadzenie 2 poprawek, zaproponowanych przez Biuro Legislacyjne Kancelarii Senatu, do ustawy o zmianie ustawy o gwarantowanych przez Skarb Państwa ubezpieczeniach eksportowych oraz niektórych innych ustaw.

Jak wyjaśnił wiceminister zdrowia Maciej Miłkowski, ustawa rozszerza katalog ubezpieczeń oferowanych przez Korporację Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych (KUKE). Wprowadza ponadto do ustawy – Prawo Farmaceutyczne przepisy określające przypadki niedozwolonego przejęcia kontroli nad podmiotem prowadzącym aptekę ogólnodostępną i zasady cofania zezwoleń na prowadzenie apteki ogólnodostępnej podmiotowi, nad którym nastąpiło przejęcie kontroli, a także przepis karny. Apteki będą mogli prowadzić tylko farmaceuci, a 1 podmiot może mieć do 4 aptek w całym kraju.

Jak zaznaczyło w swej opinii Biuro Legislacyjne Kancelarii Senatu, zmiany dotyczące podmiotów prowadzących apteki ogólnodostępne wykraczają poza materię ustawy, zostały wprowadzone przez komisje sejmowe, nie przeszły pełnej procedury 3 czytań. Dlatego biuro legislacyjne zaproponowało ich wykreślenie z nowelizacji, co komisja poparła w wyniku głosowania, podobnie jak zmianę redakcyjną.