Z prac komisji senackich

„Michał Kulesza był jednym z twórców senackiego projektu ustawy o samorządzie terytorialnym” – mówił wicemarszałek Bogdan Borusewicz, otwierając uroczyste posiedzenie Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej, poświęcone prof. Michałowi Kuleszy w 10. rocznicę jego śmierci. Przypomniał, że prace nad przywróceniem samorządu terytorialnego w Polsce rozpoczęły się w Senacie już w październiku 1989 r., ustawa została uchwalona w styczniu 1990 r., a wybory samorządowe odbyły się w maju 1990 r. „To było olbrzymie zadanie. Tak szybkie prace były możliwe dzięki takim ludziom, jak Michał Kulesza” – stwierdził wicemarszałek Senatu. Jak dodał, bez takich osób i determinacji Senatu restytucja samorządu terytorialnego nastąpiłaby o wiele później. Zdaniem przewodniczącego komisji samorządu senatora Zygmunta Frankiewicza, prof. Michał Kulesza może być dla nas wzorem skutecznego i uczciwego działania dla dobra państwa.

O pracach nad przywróceniem samorządu terytorialnego podczas obrad Okrągłego Stołu i w Senacie I kadencji oraz udziale w nich Michała Kuleszy i Jerzego Regulskiego mówił Jerzy Stępień, senator I kadencji, przewodniczący senackiej komisji samorządu w latach 1989–93. Przypomniał, że to właśnie Michał Kulesza był pomysłodawcą przetłumaczenia i przesłania do Stałej Konferencji Władz Lokalnych i Regionalnych Rady Europy ustawy o samorządzie terytorialnym. „Zostaliśmy zaproszeni na posiedzenie konferencji do Strasburga 5 lutego 1990 r., gdzie dowiedzieliśmy się o istnieniu Europejskiej Karty Samorządu Lokalnego. Okazało się, że nasza ustawa odpowiada jej założeniom!” – wspominał Jerzy Stępień. Przypomniał, że Kulesza był również autorem pomysłu na przywrócenie szczebla powiatowego samorządu. Podkreślił, że drugi etap reformy samorządowej mógł zostać przeprowadzony już 1993 r., ale uniemożliwił to upadek rządu Hanny Suchockiej. „Michał całe swoje życie poświęcił szeroko rozumianej administracji. Samorząd terytorialny nie był dla niego celem samym w sobie. Chodziło o reformę całości administracji publicznej, o kształt ustroju naszego państwa” – ocenił Jerzy Stępień.

Z opinią tą zgodził się prof. Hubert Izdebski, redaktor naczelny „Samorządu Terytorialnego”. Podkreślił, że Michał Kulesza traktował samorząd terytorialny jako istotną część organizacji i funkcjonowania władzy publicznej. W swoim wystąpieniu przypomniał działalność wydawniczą Michała Kuleszy. To z jego inicjatywy w marcu 1990 r. zaczął ukazywać się tygodnik „Wspólnota”, którego został redaktorem naczelnym. Publikowano w nim wszystko, co wiązało się z odradzającym się samorządem terytorialnym, m.in. wyjaśnienia i interpretacje przepisów, wyroki sądów administracyjnych i informacje z życia codziennego gmin. Na przełomie stycznia i lutego 1991 r. ukazał się z kolei pierwszy numer miesięcznika „Samorząd Terytorialny”, który był kontynuacją przedwojennego kwartalnika o tym samym tytule. Prof. Hubert Izdebski przywołał też inne inicjatywy wydawnicze Kuleszy, jak np. biuletyn i materiały Rzecznika Praw Obywatelskich, seria reprintów klasyków polskiej myśli administracyjnej II RP, materiały dotyczące reformy administracji publicznej czy podręcznik „Administracja publiczna. Zagadnienia ogólne” (współautorem jest prof. Hubert Izdebski). Przypomniał też przygotowany przez Kuleszę projekt ustawy o współdziałaniu w samorządzie terytorialnym na rzecz rozwoju lokalnego i regionalnego oraz o zmianie niektórych ustaw, wniesiony do Sejmu przez prezydenta Bronisława Komorowskiego w 2013 r. W ocenie prof. Huberta Izdebskiego wymaga on przypomnienia i zrealizowania.

„Mówimy dzisiaj o niezwykłym człowieku. Przez 30 lat wokół niego obracała się w różnych wymiarach historia przebudowy naszego kraju po systemie komunistycznym” – podkreślił Jerzy Buzek, premier w latach 1997–2001. „Zajmował się budową niezależnych, silnych instytucji, działających zgodnie z regułami prawnymi, mających procedury, społecznie nadzorowanych” – dodał. „Był wspaniałym współpracownikiem” – ocenił, wspominając prace nad reformą samorządową, kiedy Kulesza w latach 1997–99 pełnił funkcję sekretarza stanu w jego kancelarii. Jak mówił Jerzy Buzek, był niezłomny w tym co robił, potrafił dyskutować, spierać się, uznawać racje innych.

„Był nie tylko naukowcem, badaczem, ale także fantastycznym dydaktykiem (…) Jego działalność wpisywała się w model, który powinien być charakterystyczny dla życia akademickiego – mistrz i uczeń (…) Miał czas i cierpliwość dla swoich doktorantów, inspirował studentów” – zapewniał dr hab. Arwid Mednis z Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego.

O 1. Warszawskiej Drużynie Harcerskiej im. Romualda Traugutta „Czarna Jedynka”, której Kulesza był instruktorem, mówił Wojciech Onyszkiewicz, komendant tej drużyny w latach 1968–69. „Już wtedy robił to, co przez resztę życia (…) To była niezwykła umysłowość, która potrafi spojrzeć na wszystko całościowo i przełożyć to na reguły” – podkreślił.

Michał Kulesza (1948–2013) ukończył studia na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego w 1969 r. Uzyskał stopnie naukowe doktora, doktora habilitowanego nauk prawnych, profesora nadzwyczajnego. Wykładał na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Od lat 80. uczestniczył w badaniach nad odbudową samorządu terytorialnego. Należał do współzałożycieli Fundacji Rozwoju Demokracji Lokalnej, był jednym z twórców reform samorządu terytorialnego w 1990 i 1998 r. W 1989 r. wchodził w skład zespołu ds. samorządu podczas rozmów Okrągłego Stołu. W latach 1997–99 pełnił funkcję sekretarza stanu w Kancelarii prezesa Rady Ministrów w rządzie Jerzego Buzka. Działał w Ruchu Stu. W 2004 r. był współzałożycielem Partii Centrum. W latach 2004–13 zasiadał w Radzie Konsultacyjnej Centrum Monitoringu Wolności Prasy Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich, w której pełnił funkcję wiceprzewodniczącego. Był redaktorem naczelnym miesięcznika „Samorząd Terytorialny”. W 2008 r. został społecznym doradcą ministra spraw wewnętrznych i administracji w rządzie Donalda Tuska. Był członkiem komitetu poparcia Bronisława Komorowskiego przed wyborami prezydenckimi w 2010 r. W tym samym roku został powołany na stanowisko doradcy społecznego prezydenta Bronisława Komorowskiego ds. samorządu.