Z prac komisji senackich

Komisja Spraw Zagranicznych i Unii Europejskiej będzie rekomendowała Senatowi odrzucenie ustawy o zmianie ustawy o służbie zagranicznej oraz niektórych innych ustaw. Wniosek o odrzucenie tej ustawy został zgłoszony przez przewodniczącego komisji, senatora Bogdana Klicha.

Poproszony o przedstawienie pochodzącej z przedłożenia rządowego ustawy sekretarz stanu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych Piotr Wawrzyk powiedział, że „w związku z obecną sytuacją geopolityczną” głównym celem ustawy jest wprowadzenie „dodatkowych kryteriów weryfikacji oraz potwierdzenia kwalifikacji i kompetencji pracowników MSZ”. Wiceminister wyjaśnił, że w art. 5a ustawy o służbie zagranicznej „przewiduje się dodatkową weryfikację pracowników i kandydatów, którzy odbyli kursy, szkolenia, podjęli studia, uzyskali tytuł zawodowy, stopień w zakresie sztuki, stopień naukowy, tytuł naukowy, prowadzili działalność naukową w zagranicznym podmiocie szkolnictwa wyższego i nauki, spełniającym kryteria, o których mowa w art. 5a ust. 1 pkt. 1–3 ustawy o służbie zagranicznej, tj. określającym pewne szczególne typy uczelni”. Tym samym „rozwiązanie w postaci uzyskania zgody szefa służby na zatrudnienie potwierdzi, że zatrudnieni w MSZ pracownicy są odpowiednio przygotowani do pełnienia obowiązków członka służby zagranicznej” – podkreślił, dodając, że rozpatrzenie wniosku o zgodę na zatrudnienie przez szefa służby zagranicznej będzie odbywać się przy współpracy z szefem ABW i nie będzie dotyczyło osób, które kształciły się wyłącznie w państwach sojuszniczych, o których mowa w art. 5a ust. 2 noweli.

Relacjonując przyjęte w Sejmie zmiany wiceminister Wawrzyk wyjaśnił, że w przypadku dwukrotnej odmowy przyjęcia przez dyplomatę zawodowego dwóch następujących po sobie wyznaczeń na stanowisko w placówce zagranicznej lub komórce organizacyjnej urzędu obsługującego ministra właściwego ds. zagranicznych, które są zgodne z jego kwalifikacjami, umiejętnościami oraz przebiegiem kariery zawodowej, stosunek pracy wygasa. „Wynika to z faktu, że służba zagraniczna nie jest właściwym miejscem dla osoby nie wykazującej gotowości do podejmowania wszelkich wyzwań, które niesie ze sobą zatrudnienie w tej służbie – zarówno w kraju, jak i na placówkach zagranicznych” – dodał.

Kolejnym ważnym punktem nowelizacji jest zaprzestanie posługiwania się stopniem dyplomatycznym attaché. Jak wskazano w uzasadnieniu, stopień ten jest używany głównie w krajach byłego bloku wschodniego. „Jest to relikt dawnych tradycji funkcjonujących w dyplomacji z okresu PRL, a nowy katalog stopni dyplomatycznych, rozpoczynający się od stopnia trzeciego sekretarza, będzie dostosowany do systemów i pragmatyk służb zagranicznych krajów demokratycznych, w tym państw członkowskich UE” – wyjaśnił wiceminister Wawrzyk.

W trakcie dyskusji senatorowie zgłaszali wątpliwości co do rzeczywistej motywacji przyświecającej projektodawcy. Senator Marcin Bosacki wyraził przypuszczenie, że przepisy przewidujące szczególną procedurę weryfikacji miałyby mieć zastosowanie de facto wobec osób, które są absolwentami MGIMO. Tylko że osoby, które pracują w polskiej Służbie Zagranicznej, były już weryfikowane przez ABW po kilkanaście razy. Zdaniem senatora Bosackiego świadczy to o propagandowym charakterze przedłożenia i „nie ma ono kompletnie sensu, bo implikuje, jakoby polskie służby przez ostatnie 30 lat nic nie robiły i dopiero po kolejnej fazie rosyjskiej inwazji na Ukrainę miały zacząć pracować.

Przewodniczący komisji Bogdan Klich za niepokojącą uznał likwidację stopnia dyplomatycznego attaché. Jego zdaniem, doprowadzi ona do ograniczenia możliwości awansu  członków Służby Zagranicznej, a także do zmniejszenia liczebności polskiej kadry dyplomatycznej. Ponadto senator Klich wyraził obawę, że ograniczenie prawa dyplomaty do odmowy podjęcia pracy w proponowanej mu przez MSZ placówce doprowadzi do zaburzenia proporcji pomiędzy wymaganiami stawianymi przez MSZ a oczekiwaniami dyplomatów, a w konsekwencji – do odpływu kadr ze Służby Zagranicznej.