Senat i senatorowie

W Senacie 10 marca 2022 r. odbyło się  posiedzenie Senackiego Zespołu do Spraw Rozwoju Województwa Śląskiego poświęcone planom Centralnego Portu Komunikacyjnego sp. z o.o. w Warszawie w zakresie inwestycji kolejowych - w szczególności na terenie województwa śląskiego. Przewodnicząca Zespołu senator Halina Bieda zapowiedziała, że kolejne spotkanie Zespołu w tej sprawie odbędzie się na przełomie marca i kwietnia br. na Śląsku.

Radosław Kantak, który w zarządzie CPK odpowiada za prace związane z planowaniem i realizacją inwestycji kolejowych poinformował, że w ramach programu kolejowego CPK powstanie prawie 1800 km nowych linii kolejowych kolei dużych prędkości. Wykonane zostały studia techniczno-ekonomiczno-środowiskowe dla 1300 km. Poinformował, że inwestycje realizowane przez CPK w województwie śląskim obejmują wybudowanie nowych linii kolejowych o długości 140 km. W ocenie CPK poprawi to przepustowość transportu na Śląsku, jego szybkość i wzrośnie liczba połączeń. Budowa linii nr 170 łączącej Katowice z granicą państwa wejdzie w korytarz dróg międzynarodowych.

Mieszkańcy i samorządowcy Śląska, obecni podczas posiedzenia, wyrażali opinię, że istniejąca infrastruktura kolejowa na Śląsku po remontach i modernizacji powinna zostać wykorzystana przez CPK. Ich zdaniem budowa nowej linii kolejowej kolei szybkich prędkości przez gęsto zaludniony Śląsk oznacza degradację, a nie rozwój regionu. Podnosili, że nie są informowani, że nie odbywają się konsultacje i nikt nie słucha strony społecznej. Wskazywali, że linia kolejowa E65 została zmodernizowana na jednym odcinku i może ją wykorzystać CPK. Mówili też, że pociągi mogą tam rozwijać prędkość do 160 km na godz. Pytali, czy nie robiono analizy przydatności tej linii dla celów CPK.

Strona społeczna wskazywała ponadto, że na budowę 1800 km linii kolejowej potrzebne jest 18 tys. hektarów ziemi, a w związku z tym ogromna będzie skala wywłaszczeń i to wywłaszczeń z natychmiastowym rygorem wykonalności. Poruszyli też kwestię odszkodowań za wywłaszczenia. Zdaniem mieszkańców zagrożonych wywłaszczeniem obecne przepisy to „prawo zbójeckie” - potrzebne są nowe, bardziej sprawiedliwe uregulowania dotyczące gospodarki gruntami. Wskazywali, że budowa nowej linii kolejowej zrujnuje tereny zielone, gdzie żyją chronione gatunki zwierząt i ptaków m. in. w otulinie śląskiego ogrodu botanicznego, a takich terenów na Śląsku jest mało. Podkreślali, że mieszkańcy są zaniepokojeni i integrują się wokół – ich zdaniem - zagrożenia.   

Do kwestii poruszanych przez stronę społeczną odniósł się sekretarz stanu, pełnomocnik rządu ds. CPK Marcin Horała. Podkreślił, że system kolei w Polsce jest przestarzały, ma braki od czasu zaborów, a dodatkowo po 1989 r. kilka tys. km. torów zlikwidowano. Pociągi towarowe poruszają się z prędkością 20 km na godz., bo przepuszczają pociągi osobowe. Zapewnił, że obecna infrastruktura jest modernizowana, ale nie nadaje się do kolei dużych prędkości, bo trzeba by zmieniać geometrię i prostować łuki, więc lepiej budować od nowa. Zauważył, że ok. 100 miast do 10 tys. mieszkańców w Polsce nie ma połączeń kolejowych, można mówić więc o wykluczeniu transportowym. Minister Horała podkreślił, że bez inwestycji w infrastrukturę kolejową nie unowocześnimy państwa. Zaznaczył ponadto, że linia kolejowa nr 170 to unijny korytarz, Polska ma zobowiązanie wobec UE i uzyskaliśmy od Komisji Europejskiej na jej budowę pieniądze. Unia Europejska wskazała na potrzebę połączenia transgranicznego – podkreślił minister Horała.

Wiceminister odniósł się także do kwestii wywłaszczeń. Jego zdaniem obecny system jest ułomny i będzie zmieniony.  W jego ocenie musi być jednak rygor wykonalności. Podkreślił, że prawo wywłaszczeń zostało przyjęte przez poprzednie rządy. Podstawą do wypłaty jest obecnie wartość zabranej nieruchomości, a bonusem „patologiczna zasada korzyści”, czyli wartość rynkowa szacowana według celu, a nie stanu faktycznego. Według Marcina Horały zdarzało się, że niektórzy wywłaszczeni otrzymywali wielokrotność wartości nieruchomości. „Chcemy zlikwidować zasadę korzyści i zastąpić ją zasadą 100 proc. wartości plus 10 proc., a w przypadku nieruchomości mieszkalnej lub na działalność gospodarczą - plus 20 proc. wartości”– wyjaśniał wiceminister Horała. Zapewniał też, że transport kolejowy jest bardziej przyjazny środowisku niż realizowany obecnie transport towarowy drogowy. Dodał, że w Polsce przestrzegane są przepisy narzucone przez KE,  dotyczące zasad ochrony środowiska przy inwestycjach. Jeśli inwestor naruszy obszary chronione to zmuszony jest do kompensacji w innym miejscu.

Odnosząc się do zarzutów dotyczących braku transparentności planowanych inwestycji CPK Marcin Horała podkreślił, że odbywa się więcej konsultacji społecznych niż wymagają tego przepisy. Wiceminister apelował też do strony społecznej o uspokojenie emocji.