Inne

W Senacie  17 stycznia br. odbyło się pierwsze merytoryczne  posiedzenie Komisji Nadzwyczajnej do spraw wyjaśnienia przypadków nielegalnej inwigilacji, ich wpływu na proces wyborczy w Rzeczypospolitej Polskiej oraz reformy służb specjalnych. Komisja wysłuchała ekspertów z The Citizen Lab na Uniwersytecie w Toronto - Johna Scotta Railtona i dr Billa Marczaka.

Zdaniem ekspertów w Polsce za pomocą systemu Pegasus na pewno były inwigilowane 3 osoby - senator Krzysztof Brejza, prokurator Ewa Wrzosek oraz adwokat Roman Giertych, przy czym inwigilacja wobec senatora Brejzy miała charakter bardzo agresywny. Specjaliści z Kanady potwierdzili, że aktywność operatora Pegasusa w Polsce - pod nazwą Orzeł Biały - odnotowano po raz pierwszy w listopadzie 2017 r., miesiąc po zakupie tego programu przez Polskę. Eksperci wskazywali, że możliwe jest zdobycie informacji o tym, jakie dane zostały ściągnięte z zainfekowanych telefonów.

Przewodniczący komisji senator Marcin Bosacki pytał ekspertów, jak to się stało, że grupa badawcza zajęła się wykorzystywaniem programu Pegasus w Polsce. Starszy pracownik naukowy laboratorium Badawczego Citizen Lab John Scott-Railton poinformował, że ich praca nad Pegasusem w Citizen Lab rozpoczęła się w 2016 r. i od tego czasu przeprowadzono tam dziesiątki śledztw dotyczących wykorzystania tego oprogramowania. Zauważył, że w raporcie Citizen Lab z 2018 r. znalazła się informacja o bardzo aktywnym użytkowniku Pegasusa w Polsce. Dodał, że jedną z osób, wobec której miał być używany Pegasus, była prokurator Ewa Wrzosek. „Ta uwaga była dla nas bardzo ważna, ponieważ do tej pory byliśmy przyzwyczajeni do tego, że takie przypadki zdarzają się w dyktaturach. Ale zastanowiliśmy się, dlaczego w Polsce dzieje się coś takiego, kiedy celem takiego oprogramowani szpiegującego jest prokurator. Od tego rozpoczęło się postępowanie przez nas prowadzone dotyczące użycia Pegasusa w Polsce” - mówił Scott-Railton. Dodał, że sprawa użycia tego systemu w Polsce ma unikalny charakter ze względu na intensywność ataków.

Jak powiedział John Scott-Railton „dzisiaj po raz pierwszy możemy potwierdzić, że posiadamy dowody kryminalistyczne potwierdzające, że dane zostały ukradzione z urządzenia senatora Brejzy”. „Widzieliśmy dowody dotyczące dużej ilości danych związane z bardzo ważnymi chwilami w życiu politycznym” - mówił ekspert. „Cały czas prowadzimy analizy, nie możemy jeszcze powiedzieć jakie to były ilości danych. Ale jesteśmy przekonani, że mamy rację i że senator był w sposób bardzo szeroki monitorowany” - dodał.

Senator Sławomir Rybicki pytał o istotę działania Pegasusa. Bill Marczak poinformował, że to urządzenie szpiegowskie, które „wdziera się do telefonu i potrafi obrócić wszelkie informacje przeciwko właścicielowi telefonu, może działać jak pluskwa – można zdalnie włączać w telefonie kamerę i podsłuch, może ono zdobyć wszelkie dane uwierzytelniające do różnych kont on-line – to inwazyjne narzędzie szpiegowskie” - podkreślił.

Senator Magdalena Kochan pytała, czy Polska różni się w użyciu tej broni cybernetycznej od innych państw. John Scott-Railton odpowiedział, że w Polsce bardzo intensywnie w 2019 r. wykorzystywano system w odniesieniu do kilku osób. To, co zaniepokoiło eksperta, to fakt, że w Polsce jak powiedział po ujawnieniu tych faktów „trudno uchwycić oficjalne stanowisko rządu”. Według ekspertów za pomocą Pegasusa można jednocześnie śledzić 10 – 12 osób.

Senator Jacek Bury pytał o to, ile krajów demokratycznych korzysta z Pegasusa i czy w tych krajach są procedury nadzoru jego używania. Jak mówił John Scott-Railton „mamy wiedzę o innych przypadkach, gdzie Pegasus jest używany przez różnego rodzaju siły specjalne, czy siły bezpieczeństwa w różnych demokratycznych krajach" - odpowiedział. Dodał, że w informacjach publicznych nie zostały znalezione takie sytuacje, które powodowałyby niepokój. „Jedną rzecz zauważyliśmy, że tego typu oprogramowanie szpiegujące jest używane w sposób, który jest ukryty, w tajemnicy” - podkreślił ekspert.

Senator  Jacek Bury dopytywał, czy w krajach demokratycznych, które zgodnie z licencją używają Pegasusa, przestrzegane są procedury jego użycia. „My często nie jesteśmy w stanie powiedzieć, czy te procedury są wypełniane” – odpowiedział John  Scott-Railton. Na pytanie, czy są dowody na to, że użycie tego systemu wobec senatora Krzysztofa Brejzy wiązało się na przykład z uruchamianiem kamery lub mikrofonu, które w danym momencie nie były aktywne, przyznał, że specjaliści cały czas analizują szczegóły każdego przypadku i w tej chwili nie mogą więcej informacji przedstawić publicznie.

Senator Sławomir Rybicki pytał, czy w jakimś państwie prowadzono i zakończono oficjalne śledztwo ws. podsłuchu systemem Pegasus. John Scott-Railton poinformował, że śledztwo o nadużywanie Pegasusa toczyło się w Meksyku, gdzie na początku władza kwestionowała ustalenia Citizen Lab, ale potem podjęto w tej sprawie śledztwo urzędowe.

Senatorowie pytali o szczegóły ataków – jakie informacje były przedmiotem ataku, jakich manipulacji się dopuszczano, pytali, czy można zhakować informacje znajdujące się w tzw. chmurze, czy można spenetrować zawartość laptopów, czy można zdobyć dostęp do kont bankowych.

Komisja miała wysłuchać także prof. Jerzego Kosińskiego z Akademii Marynarki Wojennej w Gdyni – dyrektora Morskiego Centrum Cyberbezpieczeństwa. Jednak jak poinformował przewodniczący Komisji, senator Marcin Bosacki „dwie godziny przed rozpoczęciem posiedzenia ekspert został przekonany, żeby nie składać wyjaśnień”.

W skład Komisji Nadzwyczajnej pod przewodnictwem senatora Marcina Bosackiego wchodzą senatorowie Jacek Bury, Gabriela Morawska-Stanecka, Michał Kamiński, Magdalena Kochan, Sławomir Rybicki i Wadim Tyszkiewicz. Komisja została powołana 12 stycznia br., podczas 35. posiedzenia Senatu.