Aktualności

10 marca 2016 r. zakończyło się 12. dwudniowe posiedzenie Senatu.

W środę Izba minutą ciszy uczciła zmarłego niedawno senatora II, VI i VII kadencji Ryszarda Bendera. Następnie zwyciężczyni wyborów uzupełniających na Podlasiu Anna Maria Anders złożyła ślubowanie senatorskie.

Senat zapoznał się z informacją o udziale Polski w pracach Unii Europejskiej od lipca do grudnia 2015 r. – w trakcie przewodnictwa Luksemburga w Radzie UE, którą przedstawił wiceminister spraw zagranicznych Konrad Szymański.

W czwartek senatorowie przyjęli z jedną poprawką ustawę o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Był to projekt rządowy. Zgodnie z nowelizacją, zastosowanie przez sąd opiekuńczy ostatecznych środków ingerencji we władzę rodzicielską, prowadzących do oddzielenia dziecka od rodzica, może mieć miejsce jedynie po wcześniejszym wykorzystaniu  innych środków (przewidzianych przez Kodeks rodzinny i opiekuńczy) lub zastosowaniu form pomocy rodzinie (przewidzianych w ustawie o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej), które okazały się nieskuteczne. Będzie to także możliwe wtedy, gdy jest to konieczne ze względu na poważne zagrożenie dobra dziecka, w szczególności jego życia lub zdrowia. Nowelizacja zawiera też zasadę, że rozdzielenie rodziców i dzieci wyłącznie z powodu ubóstwa – wbrew woli rodziców –  nie będzie możliwe. Nadal dopuszczalne będzie jednak  umieszczenie dzieci w rodzinie zastępczej czy placówce opiekuńczej na wniosek rodziców. W uzasadnieniu noweli podkreślono, że ingerencja państwa we władzę rodzicielską jest możliwa tylko w przypadkach określonych ustawą i po prawomocnym orzeczeniu sądu. "Środki z zakresu pieczy zastępczej powinny być stosowane w sytuacji, gdy rodzice albo rodzic sprawujący władzę rodzicielską nie spełniają swoich funkcji i może to stanowić zagrożenie dla dobra dziecka" - napisano. Podkreślono, że piecza zastępcza (możliwość umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka albo w instytucjonalnej pieczy zastępczej) to najdalej idąca interwencja we władzę rodzicielską i ma z zasady charakter tymczasowy. Celem ustawy jest zapobieganie "pochopnemu ingerowaniu sądów we władzę rodzicielską poprzez oddzielenie dziecka od rodzica", ponieważ rodzina jest naturalnym środowiskiem rozwoju dziecka. Sąd, zanim zdecyduje o odłączeniu dziecka od rodziny biologicznej, powinien wykorzystać inne metody pracy z rodziną. Może on zobowiązać rodziców do pracy z asystentem rodziny, skierować ich na terapię, ograniczyć im władzę rodzicielską, poddać ją kontroli kuratora sądowego. Może skierować dziecko do placówki wsparcia dziennego lub zdecydować o umieszczeniu w placówce sprawującej częściową pieczę nad dziećmi. Za niedopuszczalne uznaje ustawa umieszczenie dziecka w pieczy wyłącznie z powodu ubóstwa. "Istnienie tej okoliczności, w sytuacji, gdy rodzice spełniają swoje funkcje opiekuńczo-wychowawcze prawidłowo, powinno zasadniczo rodzić obowiązek ze strony państwa udzielania rodzinie pomocy dla usunięcia tego stanu" - uzasadniono. W ocenie skutków regulacji zapisano, że nowela dotyczy rodzin bezradnych w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzeniu gospodarstwa domowego (227,3 tys. rodzin; 800 tys. osób) oraz rodzin zagrożonych ubóstwem (724,3 tys. rodzin; 1,9 mln osób). Ustawa wchodzi w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia. Poprawka senacka, zaproponowana w wyniku petycji zbiorowej, zmienia fragment nowelizacji, który mówi, że "umieszczenie dziecka w pieczy zastępczej może nastąpić jedynie wówczas, gdy uprzednio stosowane inne środki przewidziane w art. 109 §2 pkt 1–4 lub formy pomocy rodzicom dziecka przewidziane ustawą o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej nie doprowadziły do usunięcia stanu zagrożenia dobra dziecka", a mianowicie zamiast słowa „lub”, które sprawia, że sądy mogą dowolnie interpretować przepis, zostaje użyte słowo „oraz”.   Zatem w myśl ustawy, umieszczenie dziecka w pieczy zastępczej będzie możliwe dopiero po wyczerpaniu wszystkich form pomocy rodzinie biologicznej - zarówno tych przewidzianych w Kodeksie Rodzinnym i Opiekuńczym, jak i ustawie o pieczy zastępczej.  

Senat wprowadził dwie poprawki do ustawy o zmianie ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, której projekt przygotował rząd. Jej celem jest zawężenie kręgu podmiotów uprawnionych do ponoszenia niższych kosztów sądowych w sprawach o roszczenia wynikające z czynności bankowych. Nowelizacja przewiduje, że tylko konsumenci i rolnicy prowadzący gospodarstwa rodzinne do 300 ha będą mogli wnosić niższe opłaty w sporach sądowych z bankami. Obniżona opłata wynosi 5 proc. wartości przedmiotu sporu lub zaskarżenia, jednak nie mniej niż 30 zł i nie więcej niż 1 tys. zł, w odniesieniu do czynności bankowych takich jak udzielanie kredytów i pożyczek,  prowadzenie rachunków bankowych, emitowanie bankowych papierów wartościowych, świadczenie usług płatniczych, nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych, przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych oraz udostępnianie skrytek sejfowych,  prowadzenie skupu i sprzedaży wartości dewizowych, udzielanie i potwierdzanie poręczeń czy pośrednictwo w dokonywaniu przekazów pieniężnych oraz rozliczeń w obrocie dewizowym. W sprawach o prawa majątkowe obniżona opłata wynosi 5% wartości przedmiotu sporu lub zaskarżenia, jednak nie mniej niż 30 zł i nie więcej niż 100 tys. zł. Nowelizacja wynika z faktu, iż konsumenci oraz rolnicy prowadzący gospodarstwa rodzinne to grupy wymagające zwiększonej ochrony oraz ułatwień w prowadzonych przez nie sporach z bankami. Dotychczasowe prawo do obniżonej opłaty nie było w żaden sposób ograniczone i obejmowało wszystkie podmioty wchodzące w spory z bankami, w tym także inne banki lub spółki posiadające znaczny majątek. Taki krąg został uznany za zbyt szeroki, pozostawiono w nim jedynie konsumentów i rolników. W uzasadnieniu do ustawy czytamy m.in: „W sporze między konsumentem (producentem rolnym prowadzącym gospodarstwo rodzinne) a bankiem występuje poważna różnica co do sytuacji ekonomicznej stron i to konsument (producent rolny prowadzący gospodarstwo rodzinne) znajduje się w mniej dogodnej pozycji. Konieczność uiszczenia stosunkowo wysokiej opłaty sądowej oraz niepewność co do uzyskania i ewentualnego zakresu zwolnienia od tej opłaty (w drodze orzeczenia sądu albo referendarza sądowego) stanowi poważny czynnik, który może zniechęcać te podmioty do dochodzenia przysługujących im roszczeń”. Ustawa ma wejść w życie 14 dni od dnia ogłoszenia. W nowelizacji zawarto przepis przejściowy, na mocy którego do postępowań wszczętych przed wejściem w życie nowych rozwiązań mają mieć zastosowanie przepisy dotychczasowe. Jedna z poprawek Senatu poszerza katalog osób mogących skorzystać z obniżonej do tysiąca zł opłaty sądowej - będą się o to mogły starać również osoby osiągające przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej i opłacające z tego tytułu zryczałtowany podatek dochodowy.

Senatorowie uchwalili bez poprawek ustawę o zmianie ustawy o jednorazowym dodatku pieniężnym dla niektórych emerytów, rencistów i osób pobierających świadczenia przedemerytalne, zasiłki przedemerytalne, emerytury pomostowe albo nauczycielskie świadczenia kompensacyjne w 2016 r. Był to poselskiprojekt. Nowelizacja przewiduje, że kwota jednorazowego dodatku dla emerytów i rencistów nie będzie miała wpływu na kryteria dochodowe, od których uzależnione jest prawo do dodatku mieszkaniowego oraz prawo do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej. Ustawa ma wejść w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia, z mocą od 1 marca 2016 r.

Także bez poprawek Izba uchwaliła poprawek ustawę o zmianie ustawy o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego oraz niektórych innych ustaw, której projekt przygotowali posłowie. Nowelizacja ma na celu wyeliminowanie procederu ubiegania się o dopłaty bezpośrednie z Unii Europejskiej i pobierania tych środków przez podmioty nielegalnie zajmujące grunty rolne Skarbu Państwa. Zgodnie z danymi Agencji Nieruchomości Rolnych z września 2015 r., 8,7 tys. ha państwowej ziemi nie zostało wydanych przez byłych dzierżawców (już po rozwiązaniu umowy dzierżawy), a 3,3 tys. ha gruntów zajęto w celu czerpania korzyści - otrzymywania płatności bezpośrednich bez prowadzenia działalności rolniczej. Ustawa zakłada, że do uzyskania unijnych dotacji do działek rolnych wchodzących w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa konieczne będzie posiadanie w dniu 31 maja danego roku tytułu prawnego do tych gruntów (umowy dzierżawy). Nowelizacja daje też możliwość zmiany decyzji i płatności bez zgody strony, jeśli kwota przyznanej płatności jest wyższa niż kwota należna. Unijne przepisy regulują, iż dopłaty bezpośrednie przysługują osobie, która faktycznie prowadzi na gruntach działalność rolniczą. Prawo unijne nie reguluje natomiast, czy ubiegający się o przyznanie płatności musi posiadać tytuł prawny do tych gruntów. Stwarza to pole do nadużyć polegających na tym, że o płatności bezpośrednie do określonych gruntów ubiegają się osoby, które nielegalnie użytkują grunty, nie posiadając do nich prawa. Sprawa dotyczy tzw. bezumownego użytkowania gruntów należących do Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, do której składane są wnioski o dopłaty bezpośrednie do działek dzierżawionych od państwa, będzie więc żądała oświadczenia o posiadaniu tytułu do ich użytkowania. W przypadku, gdy okaże się ono nieprawdziwe, dana osoba może być pociągnięta do odpowiedzialności karnej. Ustawa ma wejść w życie 15 marca 2016 r., tj. w pierwszym dniu składania wniosków o dopłaty bezpośrednie.

Więcej o posiedzeniu w Diariuszu Senatui