Aktualności

„Jako zwykły czytelnik w wierszach Wisławy Szymborskiej odnajduję to, co uwielbiam – mądrość, precyzję, wdzięk. Zazdroszczę jej mistrzowskiego posługiwania się ironią i paradoksem, dystansu i zdolności przekazywania wnikliwych obserwacji w kilku lapidarnych słowach” – powiedział Marszałek Senatu RP prof. Tomasz Grodzki, otwierając 10 lutego br. w Senacie konferencję „Portret z pamięci”, zorganizowaną we współpracy z Fundacją Wisławy Szymborskiej w ramach obchodów Roku Wisławy Szymborskiej w 100. rocznicę jej urodzin. Jak powiedział marszałek, „piękna i subtelna poezja Wisławy Szymborskiej ma ciągle wierne, a nawet rosnące grono wielbicieli na całym świecie”. Podkreślił, że literaturoznawcy zwracają uwagę na wielowarstwowość jej poezji, a dotarcie do każdej warstwy wymaga od czytelnika głębszej refleksji. „Finezja utworów – mimo ich pozornej prostoty i przystępności – okazywała się niemałym wyzwaniem dla tłumaczy. Jestem w stanie to sobie wyobrazić. Przekazanie frazeologizmów, bogactwa sensów i odwołania do polskich realiów stanowiły wyzwanie w przeniesieniu tych wierszy w obręb obcej kultury” – mówił marszałek Senatu. Przypomniał, że w listopadzie 2022 r. Senat podjął uchwałę ustanawiającą rok 2023 Rokiem Wisławy Szymborskiej. Wyraził również nadzieję, że konferencja przybliży nie tylko postać poetki, ale także niezwykłej kobiety, otwartej na świat, wrażliwej na krzywdę, mocno zaangażowanej w relacje z innymi ludźmi. Przypomniał słowa z jej odczytu w Sztokholmie w 1996 r. „Natchnienie, czymkolwiek ono jest, rodzi się z bezustannego nie wiem (…) A wszelka wiedza, która nie wyłania z siebie nowych pytań, staje się w szybkim czasie martwa, traci temperaturę sprzyjającą życiu”.

Jak podkreślił prezes Fundacji Wisławy Szymborskiej dr Michał Rusinek, w istocie, zadawanie pytań jest dla Szymborskiej ważniejsze od udzielania odpowiedzi. „Minęło 11 lat od śmierci poetki. Jak o niej pamiętamy? Jak zapisała się w naszej pamięci? Czy pamiętamy ją inaczej niż 11 lat temu? Czy odbiór jej wierszy zmienił się przez ten czas? Zadaję te prozaiczne pytania, bo jak pisała Eliza Kącka w «Tygodniku Powszechnym», Szymborska stworzyła najściślej pytajną poetykę w historii literatury polskiej. Zauważa, że w «Portrecie z pamięci» jest aż 39 pytań, a w «Konszachtach z umarłymi» – 37” – stwierdził dr Michał Rusinek. Wyjaśnił, że tytuł konferencji nawiązuje właśnie do wiersza „Portret z pamięci” z tomu „Tutaj” z 2009 r. Według prezesa fundacji spotkanie w Senacie nie powinno zatem być próbą odpowiedzi na pytania dotyczące poetki, ale kolejnym otwarciem rozmowy o jej wierszach.

„Była «staroświecka jak przecinek», czyli wierząca w trwanie koniecznego dla ludzkiej mowy oddechu, a także dla egzystencji oddechu – pauzy. Jej staroświeczczyzna przejawiała się w jasności wiersza, zachowaniu etycznego wymiaru literatury i poszukiwaniu odpowiedzi na pytania najpilniejsze, wcale przecież nie naiwne, bo dotyczące natury bytu i granic ludzkiego poznania” – mówiła prof. Anna Legeżyńska z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. „Staroświecka jak przecinek” – to określenie poetki z wiersza „Nagrobek”, w którym ona sama ujawniła bardzo ważne cechy swojej twórczości: umiar w podążaniu za awangardą, nowością, umiar w mnożeniu tekstów, umiar w samoocenie. Próbując określić autoportrety Wisławy Szymborskiej, prof. Anna Legeżyńska wymieniła ich 5: autoportret debiutantki, autoportret redaktorki, autoportret poetki, autoportret kobiety i autoportret ekologiczny. Poezję Wisławy Szymborskiej zaś określiła mianem klasycyzmu po przejściach.

Za poetykę „postkartezjańską po trosze” uznał jej twórczość prof. Andrzej Zieniewicz z Uniwersytetu Warszawskiego, który wygłosił referat „Po-etyka Wisławy Szymborskiej”. „Jeśli dla mistrzów oświecenia prawdziwe było to, co oczywiste dla rozumu, to dla Szymborskiej odwrotnie – właśnie to, co wątpliwe, na przekór wszystkim oczywistościom, jest najbardziej prawdziwe, a najbardziej prawdziwe jest to, że pewnych rzeczy po prostu się nie wie, nie da się ich ureligijnić ani steoretyzować. Nie da się na przykład wiedzieć, czym jest poezja” – podkreślił prof. Andrzej Zieniewicz. Jak pisała Szymborska w wierszu „Niektórzy lubią poezję”: „A ja nie wiem i nie wiem i trzymam się tego/jak zbawiennej poręczy”.

O obcości i bliskości w wierszach Wisławy Szymborskiej mówił prof. Wojciech Ligęza z Uniwersytetu Jagiellońskiego, a o historii, wojnie i polityce w wierszach poetki dr Dorota Wojda z tej samej uczelni.

Uczestnicy konferencji także podkreślali, że Wisława Szymborska jest poetką pytań. Podważa, wyznacza pewne schematy, gra w wyrafinowany sposób, chce otworzyć perspektywę prawdy.

Senator Halina Bieda, współinicjatorka konferencji, zapowiedziała, że w ramach obchodów Roku Wisławy Szymborskiej Izba wspólnie z fundacją zorganizują 2 konkursy – na kartkę pocztową i lepiej (krótki, jednozdaniowy, często nonsensowny, groteskowy wierszyk; za twórczynię tego gatunku literackiego uznaje się Wisławę Szymborską, a za autora nazwy gatunku – dr. Michała Rusinka). Po prezentowanej w Senacie wystawie „100 lat! Wisława Szymborska” oprowadził uczestników konferencji dr Michał Rusinek.