Aktualności

Komisja Spraw Zagranicznych i Unii Europejskiej wysłuchała informacji Ministra Spraw Zagranicznych na temat konfliktu między Armenią a Azerbejdżanem, którą przedstawił wiceminister Marcin Przydacz. Poinformował, że  Polska wzywa obie strony do deeskalacji konfliktu w Górskim Karabachu, do rozmów i mediacji. Podkreślił dobre relacje naszego kraju i z Armenią i z Azerbejdżanem, co sprawia, iż Polska nie opowiada się po żadnej stronie konfliktu, co więcej, Polska oferuje mediację, zwłaszcza w ramach OBWE.

Zdaniem wiceministra spraw zagranicznych konflikt ten jest bardzo trudny do rozwiązania, ponieważ ma historyczne podłoże religijno-etniczno-terytorialne, od 1987 r. owocujące regularnie zamieszkami zbrojnymi. Obecnie walki rozgorzały na nowo, z użyciem dużej siły zbrojnej, przy czym oba kraje obwiniają się o ich wywołanie, a obserwatorów OBWE w tym rejonie jest mało. Jak poinformował, ofiary są zarówno wśród wojskowych, jak i ludności cywilnej, a oba skonfliktowane kraje wprowadziły stan wojenny. Dodał, że zawarty ostatnio rozejm jest bardzo kruchy i właściwie trudno mówić o jego pełnym zachowaniu.

Marcin Przydacz podkreślił, że dla obu stron konfliktu władza nad Górskim Karabachem jest sprawą prestiżową,  a jej utrata wiązałaby się z upadkiem rządu danego kraju. Sytuacja jest tym bardziej trudna, ponieważ w konflikt zaangażowane  są w mniej lub bardziej widoczny sposób mocarstwa regionalne - Rosja i Turcja. Jego zdaniem, niepokojąca jest możliwość rozlania konfliktu na sąsiadującą Gruzję i związana z tym destabilizacja sytuacji na południowym Kaukazie. Wiceminister Przydacz zwrócił uwagę na brak woli politycznej i zaangażowania europejskiej klasy politycznej i opinii publicznej w rozwiązanie tego konfliktu. Jego zdaniem, Polska ma tu rolę do odegrania, aby pobudzić UE do przemyślenia polityki wschodniej.

Na posiedzenie komisji jej przewodniczący Senator Bogdan Klich zaprosił przedstawicieli ośrodków badawczych, aby przedstawili ocenę sytuacji w Górskim Karabachu i prognozę jej rozwoju.   

Arkadiusz Legieć, analityk z Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych, wyraził opinię, że żadne z walczących państw nie dysponuje wystarczającymi środkami do rozwiązania konfliktu – ani militarnie, ani pokojowo. Jedynym państwem, które może pomóc go rozwiązać jest Rosja. Turcji natomiast chodzi o strategiczne wzmocnienie swojej pozycji w regionie, a nie wchodzenie w konflikt z Rosją.  W jego opinii Górski Karabach to kolejne – po Syrii czy Libii – pole rywalizacji rosyjsko-tureckiej.

Krzysztof Strachota, analityk z Ośrodka Studiów Wschodnich, podkreślił, że Azerbejdżan po raz pierwszy ujawnił swoją przewagę militarną. Uważa on, że nie będzie już powrotu do stanu zamrożonego konfliktu i że nie będzie rozwiązania pokojowego bez silnych nacisków. Według niego, Rosja jest bardzo ostrożna w kwestii zaangażowania w ten konflikt, natomiast aktywniejszą rolę niż do tej pory odgrywa Turcja. Jednak oba kraje traktują ten konflikt jako instrument wykorzystywany do prowadzenia polityki regionalnej. Wyraził on opinię, że Azerbejdżan prowadzi zdecydowane działania nie tylko w celu uzyskania korzyści terytorialnej, ale także spowodowania zwiększenia kosztów utrzymania Górskiego Karabachu przez Armenię i długoterminowego osłabienia tego kraju.

Do wznowienia konfliktu o Górski Karabach doszło 27 września 2020 r. Azerbejdżan rozpoczął ostrzał ormiańskich osad, twierdząc, że wcześniej doszło do prowokacji ze strony zamieszkujących Górski Karabach Ormian. Ocenia się, że od tamtej pory zginęło kilkaset osób. Konflikt zbrojny o Górski Karabach ciągnie się od końca lat 80. XX w. Pochłonął dotąd ponad 30 tys. ofiar śmiertelnych i zmusił do ucieczki kilkaset tysięcy ludzi ze wszystkich grup etnicznych zamieszkujących zachodnią część Azerbejdżanu.

Senatorowie z Komisji Nadzwyczajnej ds. Klimatu zapoznali się z realizacją programu priorytetowego „Czyste Powietrze”, którego podstawowym celem jest poprawa jakości powietrza i zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych. Program umożliwia udzielenie wsparcia finansowego właścicielom domów jednorodzinnych na wymianę źródeł ciepła i prace termomodernizacyjne. Przewodniczący komisji nadzwyczajnej senator Stanisław Gawłowski zapowiedział przygotowanie projektu ustawy, która wesprze Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w walce o czyste powietrze, a także z wykluczeniem energetycznym. Jak mówił, liczy na współpracę z Funduszem i resortem klimatu, tak by bez względu na barwy polityczne mógł powstać dobry projekt, realizujący podmiotowe prawo obywateli do czystego powietrza. „Wszyscy mamy świadomość pewnych utrudnień. Oczywiście, informacja wiceprezesa  NFOŚiGW pozwala mieć nadzieję na większą skuteczność i efektywność programu w dotarciu do najbardziej potrzebujących potencjalnych beneficjentów” – mówił senator. W jego ocenie nie należy jednak budować wyłącznie na nadziejach, i dlatego trzeba podjąć odpowiednie działania i odpowiedzieć na stojące przez nami wyzwania cywilizacyjne związane z poprawą jakości powietrza w naszym kraju.

Podczas posiedzenia wiceprezes  NFOŚiGW Paweł Mirowski poinformował, że uruchomiony w 2018 r. program  został zmodyfikowany w maju 2020 r. Wprowadzono szereg ułatwień i zwiększono liczbę partnerów i beneficjentów. Chodziło przede wszystkim o usunięcie tzw. wąskich gardeł zidentyfikowanych w ciągu 1,5 roku funkcjonowania programu. Najważniejsze zmiany to m.in. uproszczenie zasad przyznawania dotacji, skrócenie czasu rozpatrywania wniosków i ich uproszczenie czy możliwość składania wniosków on-line. Do programu włączono banki i jednostki samorządu terytorialnego (gminy), nastąpiła też integracja z programem „Mój Prąd”. Ponadto podjęto działania legislacyjne, których efektem jest nowelizacja ustawy o wspieraniu termomodernizacji i remontów, zmierzająca do usprawnienia i zwiększenia efektywności programu „Czyste Powietrze”.  Trwają również prace nad rozwiązaniem problemu dofinansowania przedsięwzięć proekologicznych w budynkach wielorodzinnych, m.in. na terenach popegeerowskich i w centrach dużych miast.

W trakcie dyskusji wskazywano, że poprawa jakości powietrza w Polsce przebiega zbyt wolno i potrzebna jest ogromna mobilizacja w tym zakresie. Mówiono o potrzebie uwzględnienia zaleceń Komisji Europejskiej i Zielonego Ładu Europejskiego. Za ważny czynnik senatorowie uznali decentralizację programu większe zaangażowanie samorządów lokalnych, które najlepiej znają potrzeby występujące na ich terenie. Jak mówiła m.in. senator Jadwiga Rotnicka, program powinien mieć charakter obszarowy, bo to właśnie gminy najlepiej identyfikują skutki zanieczyszczeń na swoim terenie i to one powinny kreować lokalną politykę antysmogową. Na aspekty zdrowotne zwracały uwagę senator Alicja Chybicka i senator Agnieszka Gorgoń-Komor. W ich ocenie konieczne jest nie tylko finansowe wsparcie dla osób mniej zamożnych, ale także „przeprowadzenie” ich przez zawiłości aplikowania do programu.

Komisja Budżetu i Finansów Publicznych zarekomendowała przyjęcie nowelizacji ustawy budżetowej na rok 2020 z jedną poprawką, która zakłada przesunięcie łącznie 5 mld zł z części „obrona narodowa” z rezerwy celowej na wydatki w obszarze transportu lądowego oraz na realizację projektów ze współudziałem środków unijnych na ochronę zdrowia – 2 mld zł i 3 mld zł na subwencję dla jednostek samorządu terytorialnego.

Niezarekomendowana przez komisję poprawka, którą zaproponował senator Krzysztof Mróz, została zgłoszona jako wniosek mniejszości. Dotyczyła ona przesunięcia 700 mln zł z części dotyczącej obsługi długu publicznego do części „rezerwy celowe” oraz zmiany nazwy „rezerwa na realizację projektów współfinansowanych z udziałem środków pochodzących z budżetu UE” w ten sposób, aby ta rezerwa była przeznaczona także na obsługę długu Skarbu Państwa.

„Decyzją marszałka Senatu ustawa jest rozpatrywana tylko przez Komisję Budżetu i Finansów Publicznych, a nie tak jak przy procedowaniu ustawy głównej, przez poszczególne komisje branżowe” – poinformował przewodniczący komisji senator Kazimierz Kleina.