Z prac komisji senackich

Programy wykorzystania środków europejskich na ochronę, promocję i rozwój dziedzictwa kulturowego w perspektywie finansowej Unii Europejskiej na lata 2014–2020 były tematem posiedzenia Komisji Kultury i Środków Przekazu.

Wicedyrektor Departamentu Koordynacji Polityki Strukturalnej Piotr w Ministerstwie Rozwoju Regionalnego Piotr Zgadło zapoznał senatorów z zasadami wykorzystania środków unijnych przeznaczonych na ochronę dziedzictwa kulturowego w okresie programowania perspektywy finansowej Unii Europejskiej na lata 2014–2020. Jak podkreślił, choć żaden z celów tematycznych nie jest bezpośrednio dedykowany zagadnieniom związanym z ochroną i rozwojem dziedzictwa kulturowego, to realizacja interwencji dotyczącej kultury będzie możliwa w celu tematycznym nr 6: „Ochrona środowiska naturalnego i wspieranie efektywności zasobów” w ramach priorytetu inwestycyjnego 6.3: ochrona, promocja i rozwój dziedzictwa kulturowego i naturalnego. Wspieranie kultury będzie również możliwe w ramach celu tematycznego nr 2, priorytetu inwestycyjnego 2.3: wzmacnianie zastosowania TIK w e-administracji, e-learningu, e-kulturze, e-zdrowiu. Chodzi o rozwiązania informatyczne w obszarze kultury, np. digitalizację zasobów kultury. Priorytet ten będzie realizowany na poziomie krajowym i regionalnym.

Wicedyrektor Piotr Zygadło poinformował też, że zgodnie z projektem przyszłego programu operacyjnego „Infrastruktura i środowisko 2014–2020” planuje się ukierunkowanie interwencji w obszarze kultury na realizację 2 zadań: ochronę zabytków i rozwój zasobów kultury. Przewiduje się, że minimalny poziom dofinansowania projektów będzie wynosił 20 mln zł. Na poziomie krajowym będą realizowane projekty o wartości powyżej 20 mln zł, zaś na poziomie regionalnym inwestycje poniżej tej kwoty. Piotr Zygadło zwrócił uwagę, że więcej pieniędzy zostanie przesuniętych z krajowych programów operacyjnych do regionalnych. Zarządy województw będą dysponentami 60% środków funduszy strukturalnych UE i to one będą miały decydujący wpływ na kształt przyszłych regionalnych programów operacyjnych.

Prezes Stowarzyszenia „Domus Polonorum” Andrzej Novak-Zempliński przedstawił propozycję właścicieli obiektów zabytkowych stowarzyszonych w „Domus Polonorum”, zmierzającą do włączenia prywatnych właścicieli w programy wykorzystania środków europejskich na ochronę zabytków. Stowarzyszenie postuluje utworzenie programu „Dwór – Dom Polski”, polegającego na dopłatach do kredytów przeznaczonych na sfinansowanie renowacji obiektów zabytkowych znajdujących się w posiadaniu osób prywatnych. Wartość jednorazowego dofinansowania nie powinna przekraczać 500 tys. zł. Pomoc dotyczyć powinna obiektów zabytkowych położonych w gminach wiejskich oraz wpisanych do rejestru zabytków. Prezes Andrzej Novak-Zempliński podkreślił, że przy średniej kwocie kredytu wynoszącej 500 tys. zł wraz ze środkami unijnymi łączne nakłady na renowację zabytków w ramach postulowanego programu znacznie przekroczyłyby 1 mld zł. Dofinansowanie mogłoby objąć ponad 1000 obiektów zabytkowych.

W trakcie dyskusji postulowano wprowadzenie ulgi podatkowej dla osób fizycznych inwestujących w obiekty zabytkowe. Zwracano uwagę na niematerialny wymiar dziedzictwa ziemiańskiego i jego wpływ na kulturowy krajobraz Polski. Podnoszono też, że w rękach właścicieli prywatnych znajduje się ponad 50% zabytków, podczas gdy współczynnik dofinansowania ich konserwacji wynosi zaledwie 10%. Podkreślano, że funkcjonujące programy wspierały odnowę zabytków, ale wyłącznie na cele społeczne i kulturalne. Programy te przede wszystkim były skierowane do jednostek samorządu terytorialnego, związków wyznaniowych czy fundacji, a nie do osób prywatnych. Postulowano, aby procedura pozyskiwania środków unijnych była mniej skomplikowana, a programy operacyjne, ukierunkowane na zadania związane z ochroną zabytków, nie wprowadzały zbyt wielu ograniczeń, dawały możliwość wykorzystania odnowionego obiektu zabytkowego zarówno na cele prywatne, jak również komercyjne. Apelowano też o większą współzależność w programach operacyjnych rozwiązań dotyczących finansowania ochrony środowiska kulturowego i przyrodniczego.