Z prac komisji senackich

Komisja Ustawodawcza na swoim posiedzeniu rozpatrzyła 6 wyroków Trybunału Konstytucyjnego. Pierwszy z nich, z 30 października 2012 r., dotyczył ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (sygn. akt SK 8/12). Trybunał uznał, że pozostawienie bez rozpatrzenia skargi na informację o negatywnym wyniku procedury odwoławczej, do której nie została załączona kompletna dokumentacja, bez uprzedniego wezwania do uzupełnienia braków, narusza prawo do sądu. Przedstawiciel Biura Legislacyjnego Marek Jarentowski poinformował, że Ministerstwo Rozwoju Regionalnego przygotowało projekt ustawy, który wykonuje wcześniejszy wyrok TK dotyczący tej samej ustawy (sygn. akt P 1/11), a także wyrok omawiany. Komisja zdecydowała o odroczeniu swoich prac nad tym wyrokiem. Zwróci się też do minister rozwoju regionalnego o przedstawienie harmonogramu prac nad projektem ustawy przygotowanym przez resort.
Drugi wyrok rozpatrzony przez komisję dotyczył ustawy o realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej (sygn. akt SK 11/12). Trybunał uznał za niezgodne z konstytucją uzależnienie prawa do rekompensaty od tego czy były właściciel nieruchomości na Kresach Wschodnich mieszkał w niej 1 września 1939 r. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, osoby opuszczające tereny zabużańskie z powodu wojny nie mogły przewidzieć, że ewentualne rekompensaty za utracone nieruchomości będą uzależnione od zamieszkiwania na byłym terytorium państwa polskiego w ściśle określonym dniu – 1 września 1939 r. Trybunał podkreślił, że ustawodawcy przysługuje stosunkowo szeroka swoboda określania zasad i form rekompensat za mienie zabużańskie, nie oznacza to jednak aprobaty dla każdego kryterium dostępu do tych świadczeń, które pozwala na ich dostosowanie do możliwości budżetu państwa. Nawet niewielkie kwoty powinny być dzielone na podstawie przepisów spełniających standardy konstytucyjne. Zaskarżony przepis straci moc obowiązującą 30 kwietnia 2014 r. Przedstawicielka Biura Legislacyjnego Katarzyna Konieczko przedstawiła 2 propozycje wykonania wyroku. Pierwsza polegałaby na nadaniu nowego brzmienia art. 2 pkt 1 poprzez pozostawienie jedynie przesłanek obywatelstwa (weryfikowanej jak obecnie, tj. z uwzględnieniem daty 1 września 1939 r.) i opuszczenia byłego terytorium Rzeczypospolitej Polskiej ze względu na okoliczności opisane w art. 1 ustawy rekompensacyjnej. Drugie rozwiązanie, sugerowane przez TK, polegałoby na zróżnicowaniu uprawnień beneficjentów ustawy rekompensacyjnej w zależności od tego, czy nieruchomości, które pozostawili na Kresach Wschodnich, były ich jedynymi posiadanymi nieruchomościami. W trakcie dyskusji senator Andrzej Matusiewicz zgłosił wniosek o podjęcie inicjatywy ustawodawczej, która wyeliminowałaby przesłankę domicylu. Senatorowie Piotr Zientarski i Stanisław Jurcewicz wskazali na potrzebę zapoznania się z aktualnymi danymi o odmowach przyznania odszkodowania za mienie pozostawione zanim komisja podejmie decyzję w sprawie wniesienia inicjatywy. Komisja postanowiła odroczyć prace do czasu otrzymania informacji.
W wyroku z 30 października 2012 r., dotyczącym ustawy – Kodeks postępowania cywilnego (sygn. akt SK 20/11), Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 3941 § 1 pkt 2 kpc w brzmieniu obowiązującym do 2 maja 2012 r. w zakresie, w jakim nie przewidywał zażalenia na postanowienie sądu drugiej instancji oddalające wniosek pełnomocnika ustanowionego z urzędu o przyznanie od Skarbu Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej w postępowaniu przed sądem drugiej instancji jest niezgodny z konstytucją. Przedstawicielka Biura Legislacyjnego Katarzyna Konieczko wskazała, że należy zmienić jeden z przepisów statuujących prawo do zaskarżenia postanowień incydentalnych sądu drugiej instancji. Z racji podobieństwa materii zasadna będzie przy tym zmiana art. 3942 § 1 k.p.c. (kwestia ogólnie pojętych kosztów związanych z postępowaniem), a nie art. 3941 § 1, 11 czy też 2 k.p.c., jako że przepisy te aktualnie odnoszą się do postanowień kończących postępowanie. Senatorowie dyskutowali nad sposobem częściowego zwrotu kosztów, który zapewniłby spójność systemu prawa, a także uwzględniał odmienności postępowania nieprocesowego. Komisja przyjęła wniosek senatora Piotra Zientarskiego o podjęcie inicjatywy ustawodawczej mającej na celu wykonanie tego wyroku.
Kolejne 3 wyroki dotyczyły ustawy – Kodeks postępowania karnego. W wyroku z 10 grudnia 2012 r. (sygn. akt K 25/11) Trybunał Konstytucyjny uznał, że brak przesłanek, których zaistnienie uprawniałoby prokuratora do zastrzeżenia kontroli korespondencji podejrzanego z obrońcą, jest niezgodny z konstytucją. W wyroku z 20 listopada 2012 r. (sygn. akt SK 3/12) trybunał orzekł, że nieokreślenie jednoznacznie przesłanek przedłużenia tymczasowego aresztowania po wydaniu przez sąd pierwszej instancji pierwszego wyroku w sprawie jest niezgodne z konstytucją. Trybunał stwierdził, że z konstytucji nie można wyprowadzić tak daleko idącego nakazu, żeby w każdym wypadku stosowania tymczasowego aresztowania konieczne było wprowadzenie maksymalnego, wyrażonego w miesiącach lub latach, okresu łącznego pozbawienia wolności w ramach tego środka zabezpieczającego w stosunku do osoby, wobec której nadal obowiązuje domniemanie niewinności. Z kolei w wyroku z 11 grudnia 2012 r. (sygn. akt K 37/11) Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że niezgodny z konstytucją jest brak przesłanki, której zaistnienie uprawnia zatrzymującego do obecności przy rozmowie zatrzymanego z adwokatem. Trybunał odroczył wejście w życie wyroku o 12 miesięcy, czyli do 21 grudnia 2013 r. W ciągu tego okresu ustawodawca jest zobowiązany do uchwalenia nowego przepisu. Biuro Legislacyjne zaproponowało jednoznaczne określenie przesłanek, jakie mogą prowadzić do przedłużenia tymczasowego aresztowania podejrzanego, w stosunku do którego zapadł pierwszy wyrok w sprawie, a także doprecyzowanie przesłanek, które mogą prowadzić do ograniczenia prawa podejrzanego tymczasowo aresztowanego do poufnego kontaktu z obrońcą oraz do kontroli jego korespondencji. W efekcie dyskusji nad terminami „dobro postępowania” i „dobro wymiaru sprawiedliwości” doprecyzowano zapisy dotyczące procedury odwoławczej. Senatorowie wskazywali także na potrzebę uchwalenia istotnej zmiany procedury karnej w zakresie instytucji sędziego śledczego. Komisja przyjęła wniosek senatora Piotra Zientarskiego o podjęcie inicjatywy ustawodawczej mającej na celu wykonanie tych wyroków.
W tym samym dniu Komisja Ustawodawcza przystąpiła także do pierwszego czytania 3 projektów uchwał: w 15. rocznicę kanonizacji św. Jadwigi Królowej; w 100. rocznicę powołania parafii pod wezwaniem Świętego Krzyża w nowojorskiej dzielnicy Maspeth; w sprawie oddania hołdu Wybitnemu Patriocie Księdzu Piotrowi Skardze w czterechsetlecie Jego śmierci.
Przedstawiając projekt uchwały w 15. rocznicę kanonizacji św. Jadwigi Królowej, senator Janina Sagatowska przypomniała, że 8 czerwca 2012 r. minęło 15 lat od kanonizowania przez papieża Jana Pawła II królowej Polski Jadwigi Andegaweńskiej. W opinii senator, jubileusz kanonizacji skłania do refleksji nad dorobkiem rządów królowej Jadwigi i podjęcia działań przyczyniających się do wzmocnienia obecności tej postaci w świadomości współczesnych Polaków. Uchwała Senatu byłaby poparciem dla społecznych działań zmierzających do ogłoszenia św. Jadwigi patronką Polski. Senator Piotr Wach zgłosił wniosek o odrzucenie projektu uchwały. Argumentował to tym, że akt kanonizacji nie jest podstawą do podjęcia uchwały przez Senat. Senator Wojciech Skurkiewicz zgłosił wniosek przeciwny. Komisja przyjęła wniosek senatora Piotra Wacha.
Senator Stanisław Gogacz przypomniał historię parafii polonijnej pw. Świętego Krzyża w Maspeth. Podkreślił, że parafia ta jest przykładem wspólnoty jednoczącej Polaków na obczyźnie, zapewniającej im zachowanie tożsamości narodowej i ułatwiającej dostosowanie się do nowego środowiska. Zachowując polski charakter, przyjmuje gościnnie także wiernych pochodzących z innych grup etnicznych. Senator Marek Borowski zauważył, że uchwała Senatu, podkreślająca rolę parafii w utrzymaniu polskości emigrantów w Ameryce, powinna być krótka, co najwyżej trzyzdaniowa. Senator Bohdan Paszkowski nie zgodził się z opinią, że projekt uchwały jest zbyt obszerny. Senator Piotr Zientarski zaproponował powołanie zespołu redakcyjnego, który wypracuje nowy tekst projektu uchwały. Na wniosek senatora Piotra Zientarskiego komisja odroczyła rozpatrywanie tego punktu porządku obrad do kolejnego posiedzenia.
Podczas dyskusji nad projektem uchwały w sprawie oddania hołdu Wybitnemu Patriocie Księdzu Piotrowi Skardze w czterechsetlecie Jego śmierci senator Stanisław Jurcewicz stwierdził, że inicjatywa grupy senatorów jest trochę spóźniona, gdyż na ostatnim posiedzeniu Sejm ubiegłej kadencji przyjął uchwałę ustanawiającą rok 2012 Rokiem Księdza Piotra Skargi. Senator Marek Borowski zgłosił więc wniosek o odrzucenie projektu uchwały, następnie przyjęty przez komisję.
W porządku tego posiedzenia przewidziano również pierwsze czytanie projektów uchwał: stanowisko Senatu RP w sprawie udziału katolików świeckich i duchownych w debacie publicznej; w sprawie upamiętnienia arcybiskupa Ignacego Tokarczuka; w sprawie upamiętnienia Jego Ekscelencji Arcybiskupa Ignacego Tokarczuka. Komisja zdecydowała, że przystąpi do pierwszego czytania na kolejnym posiedzeniu.