Z prac komisji senackich

Komisja Nadzwyczajna ds. Klimatu 13 października 2022 r. zajmowała się problemem ubóstwa energetycznego w Polsce, w kontekście kryzysu energetycznego i rosnących kosztów. Senatorowie dyskutowali o przyczynach i propozycjach rozwiązania tego problemu. Komisja poparła postulat zmiany tzw. zasady 10 h przy budowie elektrowni wiatrowych na 5 h oraz wsparcie fotowoltaiki. Senatorowie pozytywnie ocenili też projekt zaangażowania obywateli w dyskusję o walce z ubóstwem energetycznym.

Przewodniczący Komisji Nadzwyczajnej ds. Komisji Stanisław Gawłowski powiedział, że dzisiejsze posiedzenie jest próbą rozpoczęcia w Polsce poważnej debaty o energetyce. "Prawo do energii wydaje się tak oczywiste, że nie trzeba o tym dyskutować. A jednak w Polsce wchodzimy w gigantyczny kryzys i on będzie trwał. Prawo do energii, do ciepłego mieszkania i ciepłej wody w kranie będzie poważnie zachwiane" – podkreślił senator Gawłowski. Przewodniczący podkreślił, że niezbędne jest osiągnięcie konsensusu politycznego i wypracowanie rozwiązań akceptowanych społecznie.

„Chyba nie ma nic gorszego, jak powiedzieć, że z powodu kryzysu energetycznego i wojny na Ukrainie, wracamy ochoczo do węgla. W żądnym razie. Musimy potraktować ten kryzys i wysokie ceny energii jako wyzwanie, z którym możemy sobie poradzić odwracając się w stronę odnawialnych źródeł energii” –  powiedziała senator Barbara Kochan. Wskazała, że trzeba przyspieszyć działania w tym zakresie. Podkreśliła, że obywatele chcą źródeł ciepła, które nie szkodzą ich zdrowiu.

Senator Janusz Pęcherz mówił, że samorządy chcą stawiać na odnawialne źródła energii i wspierać na tej drodze swoich mieszkańców. Niestety potrzebna jest do tego zmian obowiązujących przepisów. Jako przykład podał gminę Sieradz. Należy ona do związku komunalnego, prowadzącego Zakładzie Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych „Orli Staw”, w którym z biodegradowalnych odpadów wytwarzany jest gaz. Jak wskazywał senator Pęcherz, na terenie gminy Sieradz jest siedem wiatraków, ale można by postawić ich minimum 20. Czekają jednak na ustawę, która zmieni minimalna odległość elektrowni wiatrowej od budynków mieszkalnych z tzw. 10h – dziesięciokrotność wysokości turbina, na 5h. Senator Janusz Pęcherz wskazał, że analogiczna sytuacja dotyczy instalacji fotowoltaicznych.

Prezes Fundacji Stocznia Jakuba Wygnańskiego przedstawił założenia pierwszego ogólnopolskiego panelu obywatelskiego dotyczącego rosnących kosztów energii i pogłębiającego się zjawiska ubóstwa energetycznego. Inicjatorami projektu są Fundacji Stocznia i Forum Energii. Jego założeniem jest zaangażowanie przedstawicieli różnych grup społecznych z całego kraju, organizacji pozarządowych oraz władz na szczeblu krajowym i samorządowym w dyskusje o problemach związanych z energią. Celem tych dyskusji ma być wypracowanie akceptowalnych społecznie propozycji walki z ubóstwem energetycznym. Prezes wyliczył, że na stronie internetowej stworzona została baza wiedzy, w 50 miastach odbyły się narady lokalne o energii, w których wzięło udział około 750 osób. Obecnie poszukiwane jest 100 osób, które mają wypracować rekomendacji rozwiązań. Zapowiedział, że efekty tej pracy zostaną przekazane senatorom.

Prezes Forum Energii Joanna Maćkowiak-Pandera mówiła o wysokich kosztach energii. „Bez wątpienia mamy do czynienia z największym kryzysem w historii, gdzie paliwa kopalne są wykorzystywane jako broń, element nacisku” – powiedziała. Jej zdaniem największym problemem w kraju jest ogrzewanie, na który wpłynęły wieloletnie zaniedbania. Przy niskich kosztach energii nie zostały podjęte wystarczające działania, aby wycofać nieefektywne i szkodliwe dla zdrowia ludzi i dla klimatu sposoby ogrzewania. Mówiła, że udział węgla w produkcji energii rośnie. Przy wstrzymaniu importu z Rosji pojawia się luka na rynku. Węgiel z Rosji był wykorzystywany zwłąszcza w gospodarstwach domowych. Prezes Forum Energii zaznaczyła, że w Polsce to właśnie węgiel wyznacza cenę energii, a nie gaz jak np. w Niemczech. Oceniła, że błędem jest likwidacja towarowej giełdy energii.

Jakub Sokołowski reprezentujący Instytut Badań Strukturalnych mówił, że większość gospodarstw domowych ma duże obawy w związku z kryzysem energetycznym. Mówił, że większość osób dotkniętych ubóstwem energetycznym ma dochody o połowę niższe od przeciętnego gospodarstwa domowego, a zaspokojenie potrzeb energetycznych w ich przypadku pochłania nawet połowę domowego budżetu, gdzie w pozostałych przypadkach ro średnio 10 %. Przy obecnym tempie wzrostu stawek, oferowane wsparcie ocenił jako niewystarczające.

Anna Dworakowska z Polskiego Alarmu Smogowego podkreśliła, że redukcja ubóstwa energetycznego będzie miała pozytywny wpływ również na jakość powietrza i bezpieczeństwo energetyczne. Z podanych przez nią danych wynika, że w 2020 r. około 2 mln domów nadal korzystało z tzw. „kopciuchów” generujących dużo zanieczyszczeń i będących bardzo nieefektywnych energetycznie. Spala się w nich nawet 30% węgla więcej niż w nowoczesnych kotłach na to paliwo.

Prezydium Komisji Spraw Emigracji i Łączności z Polakami za Granicą wystosuje pismo do Ministra Spraw Zagranicznych o stałe monitorowanie i zajmowanie się kwestią polskiego szkolnictwa na Litwie. Przewodniczący komisji senator Kazimierz Michał Ujazdowski zaproponował, że o ile Związek Polaków na Litwie wyrazi zainteresowanie, zorganizuje misję parlamentarną do polskich szkół na Litwie zagrożonych likwidacją i przedstawi sprawozdanie z tej misji polskiemu rządowi oraz w Parlamencie Europejskim.

Na posiedzeniu 13 bm. Komisja zapoznała się z informacją Związku Polaków na Litwie nt. sytuacji polskich szkół w tym państwie.

Podczas posiedzenia poseł do Parlamentu Europejskiego z Litwy, przewodniczący Związku Polaków na Litwie Waldemar Tomaszewski poinformował, że w ramach tzw. optymalizacji sieci szkół na Litwie litewskie władze centralne i samorządowe dążą do likwidacji polskiego szkolnictwa. Zaznaczył, że polskie szkoły są nie tylko placówkami edukacyjnymi, ale centrami podtrzymywania polskiej tożsamości narodowej, kultury i  podtrzymywania wspólnoty polskiej na Litwie. Wskazał, że Litwa nie przestrzega ramowej konwencji o ochronie mniejszości narodowych i traktatu polsko-litewskiego o współpracy. W jego ocenie walka z polskim szkolnictwem na Litwie nasila się. „Polskie szkoły są nękane, nauczyciele nie otrzymują pensji i wszystko zmierza do nauczania na tajnych kompletach w UE” – powiedział poseł Tomaszewski.

Przedstawicielka rodziców uczniów z polskiej szkoły podstawowej w Starych Trokach oraz dyrektor zagrożonegogimnazjum polskiego z Połukni mówiły o ustawie, która miała zagwarantować wyjątek w kwestii liczby uczniów, która musi być w klasie, by szkoła mogła działać samodzielnie, a nie stać się filią innej szkoły. Jednakże władze samorządowe przerzucają odpowiedzialność na władze centralne, a władze centralne twierdzą, że jest to w gestii samorządów  - nie chcą stosować tych wyjątków. Sprawy obecnie są w sądzie. Dyrektor szkoły z Połukni podkreśliła, że za cztery lata zapewne większości polskich szkół będzie groziła likwidacja, gdyż klasy wówczas mają liczyć co najmniej 21 uczniów (obecnie 12).

Obecni na posiedzeniu przedstawiciele resortu edukacji i spraw zagranicznych mówili, że władze polskie na wszystkich szczeblach rozmawiają o tej kwestii z władzami litewskimi i mimo zapewnień strony litewskiej nic się w tej kwestii nie zmienia.

W ocenie posła Tomaszewskiego rozwiązaniem tej kwestii mogą być kompleksowe działania zmierzające do wzmocnienia polskiej społeczności na Litwie. Najlepiej widać to na przykładzie rejonu solecznickiego, gdzie Polacy pracują w samorządzie i nie dopuścili do takiej sytuacji jak w rejonie trockim.

Przewodniczący Komisji, senator Ujazdowski zadeklarował, że Komisja przed końcem roku zorganizuje jeszcze jedno posiedzenie poświęcone polskim szkołom na Litwie. Nie podzielił natomiast stanowiska, że nie można tej sprawy załatwić na poziomie rządu. W jego ocenie „trzeba zmienić kulturę polityczną  - mniej propagandy patriotycznej, a więcej solidnej pracy”.

Według Macierzy Szkolnej w roku szkolnym 2022/2023 naukę w placówkach z polskim językiem wykładowym rozpoczęło ponad 12 tys. uczniów . Naukę w pierwszej klasie – ponad 1 tys. uczniów. Liczba polskich uczniów stanowi 3,61 proc. w stosunku do ogólnej liczby uczniów na Litwie. Polacy stanowią 6 proc. populacji mieszkańców Litwy.