Z prac komisji senackich

Senatorowie z Komisji Rodziny i Polityki Społecznej rozpatrzyli informację Rady Ministrów o funkcjonowaniu w latach 2010–2011 spółdzielni socjalnych, działających na podstawie ustawy z 27 kwietnia 2006 r. o spółdzielniach socjalnych. W imieniu Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej informację przedstawił wiceminister Jarosław Duda. Według resortu, bariery utrudniające rozwój spółdzielniom socjalnym to przede wszystkim brak wiedzy na temat przedsiębiorczości, duża rotacja pracowników, niskie dochody i niedopasowanie profilu działalności do warunków rynkowych.

Spółdzielnie socjalne to przedsiębiorstwa prowadzone wspólnie przez grupę osób zagrożonych bezrobociem lub wykluczeniem społecznym. Chodzi przede wszystkim o umożliwienie powrotu tych osób na rynek pracy. Osoby, które chcą podjąć tego rodzaju działalność, mogą się ubiegać o dotację z Funduszu Pracy. Spółdzielnie tworzyć mogą też organizacje pozarządowe, podmioty kościelne i samorządy. Spółdzielnia nie może liczyć więcej niż 50 członków. Na koniec 2011 r. w całej Polsce zarejestrowano 402 takie spółdzielnie.

Jak poinformował wiceminister Jarosław Duda, na podstawie monitoringu przeprowadzonego przez resort pracy, opracowano model „statystycznej polskiej spółdzielni socjalnej”. Wynika z niego, że średni czas powstawania spółdzielni socjalnej wynosi około 4 miesięcy, a przeciętna liczba członków założycieli to 7,75 i najczęściej są to osoby bezrobotne (83%). Wiceminister zwrócił uwagę, że wśród członków założycieli jest stosunkowo dużo osób niepełnosprawnych (38,4%). Podkreślił, że jako pełnomocnika rządu ds. osób niepełnosprawnych, bardzo go to cieszy. Wśród założycieli spółdzielni nie było natomiast osób zwalnianych z zakładów karnych, uzależnionych od narkotyków czy uchodźców.

Spółdzielnie socjalne zajmują się przede wszystkim świadczeniem usług, jedynie 14% z nich prowadzi działalność produkcyjną. Spółdzielnie świadczą przede wszystkim usługi z zakresu domu i ogrodu (43%), 33,3% spółdzielni świadczy usługi budowlane, np. elektryczne, hydrauliczne, konserwatorskie, remontowe, stolarskie, ślusarskie czy kamieniarskie. Usługi gastronomiczne prowadzi 27,9% spółdzielni socjalnych, są to m.in. usługi cateringowe, organizacja imprez okolicznościowych i prowadzenie lokali gastronomicznych. Bardzo zróżnicowane były całkowite przychody spółdzielni. 25% z nich nie odnotowało żadnych przychodów, przynajmniej połowa osiągnęła w ciągu roku nie więcej niż 20 161 zł, a więc ich miesięczne całkowite przychody nie przekraczały 1700 zł. Spółdzielnie o najlepszych wynikach finansowych odnotowały przychód w wysokości około 100 tys. zł lub wyższy. Blisko 3 na 4 zł z wpływów finansowych spółdzielni stanowiły środki pochodzące z działalności gospodarczej.

W 2010 r. korzystny wynik finansowy (bilans zerowy lub dodatni) osiągnęło 54,8% spółdzielni działających w centrum kraju i 54,2% na wschodzie. W regionie zachodnim 58% spółdzielni miało problemy ze zbilansowaniem swojej działalności.

W opinii wiceministra Jarosława Dudy, działanie spółdzielni socjalnych utrudniają m.in. brak strategii rozwoju przedsiębiorstwa, nieumiejętność prowadzenia polityki finansowej czy wybór rodzaju działalności przede wszystkim na podstawie dostępnych zasobów, a nie potrzeb rynku. Spółdzielnie napotykają też na brak zrozumienia ze strony władz lokalnych. Problemem jest także brak przychodów u znaczącej części spółdzielni.

Podczas posiedzenia dyrektor Departamentu Pożytku Publicznego w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej Krzysztof Więckiewicz podkreślił, że spółdzielniom potrzebne jest stałe doradztwo biznesowe, aby mogły prowadzić działalność, na którą jest popyt. Zapowiedział, że w ramach unijnego programu powstanie sieć placówek wspierających w tym zakresie podmioty ekonomii społecznej.

Zdaniem eksperta Akademii Rozwoju Filantropii w Polsce Tomasza Schimanka, prowadzenie spółdzielni socjalnej wymaga działania zespołowego – nie tylko wspólnej pracy, ale również wspólnego zarządzania przedsiębiorstwem. Przypomniał, że do takiego działania powinny przygotowywać centra integracji społecznej, których beneficjenci nabywają umiejętności potrzebne do prowadzenia spółdzielni. Jak mówił, pierwotnie planowano, że to właśnie z centrów będą wywodzić się ich członkowie. Obecnie wiele spółdzielni powstaje jednak dzięki środkom unijnym. Ich założyciele korzystają z dotacji, ale nie mają, niestety, odpowiedniego przygotowania z zarządzaniu.