Z prac komisji senackich

Komisja Spraw Zagranicznych i Unii Europejskiej zarekomenduje Senatowi  przyjęcie bez poprawek ustawy o ratyfikacji Umowy między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Stanów Zjednoczonych Ameryki o wzmocnionej współpracy obronnej, podpisanej w Warszawie 15 sierpnia 2020 r. Podczas posiedzenia ustalenia przedmiotowej umowy omówił wiceminister obrony narodowej Marcin Ociepa. Przypomniał, że dokument podpisali 15 sierpnia 2020 r. w Warszawie minister obrony narodowej Mariusz Błaszczak i sekretarz stanu USA Mike Pompeo. Umowa przewiduje m.in., że Amerykanie nie zapłacą za dostęp do wspólnie używanych obiektów, poniosą natomiast koszty ich eksploatacji. Polska zrzeka się w niej pierwszeństwa w jurysdykcji karnej, może jednak wycofać to zrzeczenie. W opinii wiceministra obrony stacjonowanie personelu wojskowego USA przyniesie korzyści ekonomiczne lokalnym społecznościom. Wartość polskiego wsparcia dla amerykańskiej obecności oszacował na ok. 0,5 mld zł rocznie, nie licząc udziału w kosztach ćwiczeń. Umowa reguluje też kwestie związane z wymiarem sprawiedliwości; zgodnie z umową NATO SOFA Polska „korzysta ze swojego suwerennego prawa i zrzeka się pierwszeństwa w sprawowaniu jurysdykcji karnej”. Zakłada, że w szczególnych przypadkach polskie władze mogą wycofać to zrzeczenie. W razie sporu co do jurysdykcji strony mają go rozstrzygnąć w drodze konsultacji. Zgodnie z umową Polska stanie się europejską siedzibą wysuniętego stanowiska dowodzenia V Korpusu Wojsk Lądowych USA. Zostanie ono rozmieszczone w Poznaniu, gdzie znajduje się wysunięte dowództwo amerykańskiej dywizji.

W trakcie dyskusji senatorowie zgłaszali wątpliwości dotyczące zrzeczenia się przez Polskę jurysdykcji karnej na rzecz strony amerykańskiej, a także braku informacji na temat kosztów udziału strony polskiej w inwestycjach w infrastrukturę. „Wśród członków komisji nie znajdziemy nikogo, kto miałby wątpliwości co do konieczności wzmacniania i rozwijania współpracy między Polską i Stanami Zjednoczonymi. To, wydaje się, jest bardzo szeroko podzielanym aksjomatem polskiej polityki bezpieczeństwa” – przekonywał przewodniczący komisji spraw zagranicznych senator Bogdan Klich. Porównując umowę z sierpnia 2020 r. z umową o statusie amerykańskich wojsk w Polsce z 2009 r., przypomniał, że tamta umowa „rodziła się w twardych negocjacjach między sojusznikami” trwających kilkanaście miesięcy i zakładała pierwszeństwo polskiej jurysdykcji w sprawach karnych dotyczących personelu USA w Polsce. Zaznaczył, że zgodnie z dotychczasową umową koszty wsparcia logistycznego ponosiła strona amerykańska.

Senatorowie pytali także o powody wyłączenia amerykańskich inwestycji spod prawa budowlanego i o planowaniu przestrzennym, a także braku przywilejów dla lokalnych wykonawców. Jak stwierdził wiceminister Marcin Ociepa, odpowiedź na wiele pytań można by zawrzeć w jednym słowie – skala. Dodał, że „ta umowa jest bezprecedensowa i trudno ją porównywać do poprzedniej”. Chodzi bowiem o ulokowanie w Polsce dowództwa V Korpusu U.S. Army, zwiększenie liczby stacjonujących żołnierzy amerykańskich o tysiąc, a także stworzenie warunków, by w razie konieczności mogło się w krótkim czasie znaleźć w naszym kraju 20 tys. Wiceszef MON zapewnił, że rząd USA nie ubiegał się o pierwszeństwo w jurysdykcji, by w razie konfliktu z prawem zapewnić swojemu personelowi bezkarność. Wyraził przekonanie, że zdecydowana większość spraw będzie tak małej wagi, że korzystniej będzie, by zajęła się nimi strona amerykańska. Podkreślił również, że Polska zarezerwowała sobie prawo do przejęcia jurysdykcji, gdy uzna to za zasadne. Wiceminister spraw zagranicznych Piotr Wawrzyk zwrócił natomiast uwagę, że strona polska nie zgodziła się na całkowite wyłączenie Amerykanów spod swojej jurysdykcji. Zmienił się tylko mechanizm, ponieważ dotychczas władze USA muszą każdorazowo występować o zrzeczenie się przez Polskę jurysdykcji, o ile sprawa nie ma szczególnego znaczenia.

W ocenie eksperta komisji prof. Romana Kuźniara przysłanie dodatkowego tysiąca amerykańskich żołnierzy Polski następuje w kontekście zmniejszania amerykańskiego zaangażowania w Europie. „Cieszymy się ze zwiększenia amerykańskiej obecności, to jest poza sporem, natomiast jest to część świadomej polityki obecnej administracji USA zmniejszenia obecności w Europie, zmniejszenia odporności sojuszniczej” – mówił. Według MON nie należy jednak łączyć decyzji amerykańskiej administracji o redukcji wojsk stacjonujących w Niemczech ze zwiększeniem ich liczby w Polsce. „Lepiej za własne bezpieczeństwo płacić pieniądzem aniżeli krwią, w związku z tym z mojego punktu widzenia ważniejszy jest fakt zwiększenia amerykańskiej obecności wojskowej w Polsce aniżeli inne kwestie, choć jestem przekonany, że nawet w obecnych warunkach można było wynegocjować umowę lepszą” – podsumował dyskusję senator Bogdan Klich.