Aktualności polonijne

Wkładowi Polonii i Polaków poza granicami w odzyskanie niepodległości i wielki przełom polityczny w Polsce w latach 1989–1991 poświęcone zostało V seminarium w ramach projektu „Archiwa Przełomu”, które odbyło się w Senacie 23 czerwca 2015 r.  

Seminarium pt. „Razem iść do celu. Przegląd archiwów, bibliotek i muzeów polonijnych na 5-lecie projektu +Archiwa Przełomu 1989–1991+” otworzył prof. Tomasz Nałęcz z Kancelarii Prezydenta. Podkreślił, że Archiwa Przełomu to inicjatywa urzędów, ale w pełni obywatelska, bo mająca na celu dokumentowanie tego wielkiego, historycznego przełomu sprzed 26 lat. Dodał, że "przez lata historycy i politycy spierali się skąd przyjdzie wolność – z kraju czy z Emigracji.  Życie ich pogodziło. To, co działo się w kraju nie miałoby takiego kształtu bez depozytu wolności przechowanego na emigracji”.

Szef Kancelarii Senatu Ewa Polkowska podkreśliła, że to jubileuszowe spotkanie zostało poświęcone szczególnym gościom z zagranicy – przedstawicielom Polonii. „Pragniemy w ten sposób pokazać rolę Polonii i instytucji polonijnych w tym wielkim przełomie politycznym i historycznym lat 1989–1991. Walka o wolność była w tym czasie naszą wspólną sprawą. Polaków w kraju i Polaków poza granicami” – mówiła minister Ewa Polkowska. Dodała, że zostało wystosowanych 120 listów do instytucji polonijnych i naukowych posiadających dokumenty z lat przełomu, zbiory i kolekcje archiwaliów z prośbą o przeprowadzenie tematycznej kwerendy i obecne seminarium jest efektem pozytywnej reakcji środowisk polonijnych na apel projektu „Archiwa Przełomu 1989–1991” o zachowanie pamiątek okresu transformacji nie tylko w kraju, ale i zagranicą.

Jacek Michałowski, szef Kancelarii Prezydenta, zaznaczył, że seminarium jest okazją do przypomnienia, że 25 lat temu bardzo dużo działo się poza naszymi granicami, że walka w Polsce o niepodległość, że reformy przeprowadzane w kraju powiodły się także dzięki wsparciu Polaków z zagranicy – z Ameryki, Kanady, Europy Zachodniej. Przypomniał, że projekt Archiwa Przełomu zapoczątkowany został w Senacie w 2009 r., a w 2011 r. dołączyła do niego Kancelaria Prezydenta. Podkreślił, że ten projekt wypełnia lukę informacyjną i pokazuje fundamenty III Rzeczypospolitej.

Minister Ewa Polkowska nakreśliła najbliższe plany projektu:  przyspieszenie digitalizacji zbiorów, współpraca z regionami, samorządami, na przełomie września i października konferencja nt. respektowania prawa autorskiego, odświeżenie graficzne strony on-line Archiwów Przełomu. Poinformowała też o projekcie edukacyjnym skierowanym do młodzieży „Szlak młodego obywatela”, który realizowany będzie we współpracy ze Społecznym Towarzystwem Oświatowym w nadchodzącym roku szkolnym.   

 W seminarium udział wzięli przedstawiciele środowisk polonijnych, w tym pracownicy archiwów, bibliotek i muzeów. W trakcie panelu historycznego pt. „Wkład Polonii w walkę o Wolną Polskę w latach 80. XX wieku” mówiono o kulturotwórczej i politycznej roli archiwów polskich poza krajem, o partycypacji Polonii w wyborach krajowych w 1989 r., o emigracji jako doświadczeniu w relacjach ludzi „Solidarności”. W panelu archiwalnym pt. „Źródła do dziejów emigracji z lat 1989–1991 zgromadzone w Polsce i za granicą” zaprezentowane zostały naukowe ośrodki polonijne i ich zbiory doby przełomu m.in.: Radio Wolna Europa, Archiwum Polskiej Misji Katolickiej we Francji, Instytut Józefa Piłsudskiego w Londynie, Muzeum Polskie w Rapperswilu. W drugiej części tego panelu zaprezentowane zostały instytucje i inicjatywy w Polsce wskrzeszające pamięć i źródła do dziejów emigracji polskiej.

 „Archiwa Przełomu 1989–1991” to wspólny projekt Kancelarii Senatu i Kancelarii Prezydenta RP, realizowany pod patronatem Prezydenta RP. Służy gromadzeniu i udostępnianiu dokumentów związanych z wydarzeniami okresu transformacji politycznej w Polsce.

Seminarium poprzedziło  otwarcie  wystawy  „Odrodzony Senat. 25 lat w służbie Polonii i Polaków za granicą (1989–2014)”. Wystawę otworzył wicemarszałek Senatu Jan Wyrowiński. „25 lat temu na Zamku Królewskim w Warszawie prezydent RP na Uchodźstwie Ryszard Kaczorowski przekazał insygnia władzy prezydenckiej nowo wybranemu wówczas prezydentowi Lechowi Wałęsie i to był symboliczny akt nawiązania ciągłości władzy. Opadła wówczas żelazna kurtyna, która dzieliła  także Polaków w kraju i poza granicami” – powiedział wicemarszałek Jan Wyrowiński. Wskazał na zasługi pierwszego marszałka Senatu Andrzeja Stelmachowskiego, który otoczył opieką Polonię i Polaków poza granicami i podziękował tym wszystkim – marszałkom, senatorom, pracownikom Kancelarii Senatu, którzy to dzieło pierwszego marszałka kontynuowali.

Senator Andrzej Person, przewodniczący Komisji Spraw Emigracji i Łączności z Polakami za Granicą, podkreślił, że nie ma instytucji, która tak blisko współpracowałaby przez 25 lat z naszymi rodakami za granicą. „To nasz obowiązek, ale i zaszczyt” – powiedział. Dodał, że nasza emigracja powiększa się i wobec tej nowej emigracji też mamy obowiązki, a najważniejszym jest zachęcenie ich do powrotu, do kraju.

Za zorganizowanie tej wystawy dziękowała Helena Miziniak, prezydent Europejskiej Unii Wspólnot Polonijnych. „To Senat otworzył nam drzwi do domu po 40. latach, kiedy odcięci byliśmy od ojczyzny” – powiedziała. Dodała, że to dzięki Senatowi odrodziła się polskość poza granicami, a ludzie odzyskali tożsamość.

Wystawę, na której zaprezentowano dokumenty i fotografie obrazujące działalność Senatu na rzecz Polonii, przygotował Zespół ds. Polonijnych Biura Analiz i Dokumentacji Kancelarii Senatu.