Senat i senatorowie

17 maja 2006 r. wizytę w Senacie złożyła delegacja Komisji Prawa Senatu Republiki Francuskiej. Delegacja przyjechała do Warszawy z wizytą studialną w związku z przygotowywaną tam reformą regulaminu wewnętrznego Izby. Senatorowie francuscy odwiedzą także parlamenty Finlandii, Hiszpanii, Niemiec, Wielkiej Brytanii i Włoch. W skład delegacji wchodzili senatorowie: Patrice Gelard, Jean-Claude Peyronnet, Nicolas Alfonsi, Pierre-Yves Collombat, Pierre Fauchon oraz Charles Guene.

Podczas wizyty w Senacie senatorowie francuscy spotkali się z przedstawicielami Komisji Spraw Unii Europejskiej. W spotkaniu wzięli udział przewodniczący komisji senator Edmund Wittbrodt oraz senatorowie Margareta Budner, Urszula Gacek, Paweł Michalak, Jerzy Szymura i Kosma Złotowski.

Przedmiotem rozmowy była bieżąca sytuacja na arenie europejskiej, a także sprawy dotyczące funkcjonowania polskiego parlamentu po wstąpieniu do Unii Europejskiej.

Senator E. Wittbrodt, odnosząc się do kwestii europejskich, nawiązał do trwającego obecnie w Unii Europejskiej okresu refleksji nad Traktatem Konstytucyjnym. Jak zaznaczył, w Polsce nie ma jeszcze oficjalnego stanowiska dotyczącego tego dokumentu. Polska przygląda się sytuacji, jaka ma miejsce w innych krajach UE, jeśli chodzi o kwestię ratyfikacji.

Przewodniczący Komisji Praw Parlamentu Francji P. Gelard interesował się następującymi kwestiami: jakie organy w polskim parlamencie odpowiadają za monitorowanie prac związanych z Unią Europejską, kontrolną działalnością rządu przez parlament oraz racjonalizacją prac parlamentu.

W przedmiocie funkcjonowania parlamentu po uzyskaniu przez Polskę członkostwa senator E. Wittbrodt wyjaśnił, że w Polsce mamy do czynienia z zasadą bikameralizmu, tj. parlament składa się z dwóch izb, Sejmu i Senatu. W ramach każdej z tych izb po wejściu Polski do Unii Europejskiej zostały przeprowadzone działania (uchwalona została specjalna ustawa, która określa zasady współpracy polskiego parlamentu z rządem w sprawach związanych z członkostwem w Unii Europejskiej), których efektem jest obecne funkcjonowanie dwóch odrębnych komisji.

Przedmiotowy zakres działania komisji obejmuje rozpatrywanie projektów aktów prawnych UE, stanowisk rządu do projektów aktów prawnych, białe i zielone księgi. Oprócz działalności legislacyjnej, obszarem funkcjonowania komisji jest również organizowanie konferencji i spotkań, podczas których poruszane są sprawy będące przedmiotem zainteresowania na arenie europejskiej.

Senatorowie U. Gacek i J. Szymura omówili działalność Komisji Spraw Unii Europejskiej od strony technicznej, tzn. procedury prac nad dokumentami wspólnotowymi. W ich wspólnej opinii, najpoważniejszą przeszkodą towarzyszącą pracy nad dokumentacją unijną jest presja czasu, który jest bardzo krótki, a wynika z harmonogramu działalności legislacyjnej instytucji europejskich.

W sprawie ratyfikacji Traktatu ustanawiającego Konstytucję dla Europy francuscy parlamentarzyści nie zajmują wspólnego stanowiska.

W opinii senatora P.Y. Collombat, reprezentującego Partię Socjalistów, negatywny wynik referendum w sprawie Traktatu Konstytucyjnego przeprowadzonego w ubiegłym roku we Francji był dowodem na nieznajomość treści tego dokumentu przez społeczeństwo francuskie.

Następnie z delegacją Komisji Prawa Senatu Francji spotkali się przewodniczący Komisji Praw Człowieka i Praworządności oraz Komisji Regulaminowej, Etyki i Spraw Senatorskich - senatorowie Zbigniew Romaszewski i Piotr Andrzejewski oraz senator Anna Kurska.

Tematem spotkania były przede wszystkim kwestie dotyczące funkcjonowania polskiego Senatu, przebiegu procesu legislacyjnego, regulaminu i trybu procedowania. Pytania senatorów francuskich dotyczyły także uprawnień Izby w sprawach europejskich, uprawnień opozycji czy usprawnienia procesu legislacyjnego.

Francuscy goście interesowali się m.in. terminami sesji plenarnych, trybem pracy poszczególnych komisji senackich, ustalaniem porządku obrad, podejmowaniem decyzji w sprawie kierowania ustaw uchwalanych przez Sejm do komisji, a także uregulowaniami dotyczącymi łączenia mandatu senatorskiego z działalnością zawodową czy funkcjami sprawowanymi w rządzie. Pytano także o udział przedstawicieli rządu, ekspertów, a także reprezentantów środowisk zawodowych czy społecznych w pracach komisji senackich nad rozpatrywanymi ustawami. Pytania dotyczyły również swobody zgłaszania poprawek na poszczególnych etapach procesu legislacyjnego, zasad utajniania obrad, a także powoływania specjalnych podkomisji.

Odnosząc się do kwestii zgłaszania poprawek w Senacie, senator P. Andrzejewski stwierdził, że przesądza ją wyrok Trybunału Konstytucyjnego odnoszący się do ustawy o ustroju Warszawy, w którym stwierdzono, że poprawki Senatu nie mogą wykraczać poza materię ustawy uchwalonej przez Sejm. Wyjątek dotyczy jedynie ustawy uchwalonej przez Sejm na podstawie inicjatywy senackiej. W opinii senatora, do dziś nie ma zgody, czy wyrok Trybunału Konstytucyjnego nie ogranicza uprawnień Senatu.

Senator Z. Romaszewski przypomniał swoją wizytę w Senacie francuskim w 1989 r. Wówczas jemu - senatorowi I kadencji odrodzonego Senatu - podobało się wiele francuskich rozwiązań konstytucyjnych i regulaminowych. Niestety, wiele z nich nie znalazło się w polskim systemie ustawodawczym, zwłaszcza możliwość jednoczesnego rozpatrywania projektów ustaw przez Senat i Zgromadzenie Narodowe. Sytuacja polskiego Senatu jest pod tym względem znacznie gorsza, ponieważ trafiają do niego tylko ustawy przygotowywane i uchwalane przez Sejm. Izba dysponuje jednak prawem do inicjatywy ustawodawczej, która kierowana jest następnie do Sejmu, gdzie rozpoczynają się nad nią prace legislacyjne, tak jak nad pozostałymi projektami zgłaszanymi przez rząd, prezydenta czy grupę posłów.

W opinii senatora Z. Romaszewskiego, kompetencje polskiego Senatu są ograniczone i nie do końca jasne, a konstytucja nie definiuje ich w sposób jednoznaczny. Jak stwierdził, "starym" senatorom najbardziej odpowiadałaby wizja Senatu jako instytucji budującej z rozpatrywanych ustaw pewien system prawny. Jego zdaniem, spokojna i obiektywna praca Izby byłaby możliwa przy jej odpartyjnieniu. W tym miejscu przywołał doświadczenia I kadencji, kiedy w Senacie zasiadało 99 senatorów wywodzących się z "Solidarności", ludzi często o bardzo odmiennych poglądach politycznych, niezwiązanych jednak układami partyjnymi, jak ma to miejsce obecnie. Tamta praca legislacyjna była niezwykle owocna i satysfakcjonująca. Udało się na przykład przygotować pakiet ustaw samorządowych wprowadzających nowy ustrój wzmacniający polską demokrację.

Jak stwierdził senator Z. Romaszewski, w istniejącym obecnie układzie partyjnym, przy podobnej większości w Sejmie i obowiązującej dyscyplinie partyjnej, automatycznie musi maleć rola Senatu. Z kolei odwrotny układ partyjny w obu izbach skutkowałby obstrukcją. Zdaniem senatora, Senat powinien być izbą refleksji politycznej, ale niezwiązanej z układem partyjnym, ale taka perspektywa wydaje się bardzo odległa.