Legislacja

Późnym wieczorem 28 października 2021 r. zakończył się drugi dzień 32. posiedzenia Senatu. Tego dnia Izba wprowadziła poprawki do 3 ustaw nowelizujących: ustawy podatkowe dotyczące Nowego Ładu, ustawę o funkcjonowaniu górnictwa węgla kamiennego oraz ustawę o podatku od towarów i usług. Senatorowie bez poprawek przyjęli ustawę o ustanowieniu Narodowego Dnia Zwycięskiego Powstania Wielkopolskiego oraz nowelę ustawy o sporcie. Zapoznali się ponadto z informacją w sprawie sytuacji powstałej po orzeczeniu TSUE w sprawie kopalni „Turów”.

Senat wprowadził 62 poprawki do ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw (projekt rządowy). Senatorowie m.in. przywrócili możliwość wspólnego rozliczenia się dla osób samotnie wychowujących dzieci na dotychczasowych zasadach. Opowiedzieli się też za objęciem ulgą dla tzw. klasy średniej emerytów i osób, uzyskujących dochody także na podstawie umowy zlecenia. Wprowadzili też poprawkę zwiększającą o 20%  możliwość odpisu na organizacje pożytku publicznego – z 1 do 1,2%. Opowiedzieli się ponadto za zwiększeniem udziału samorządów we wpływach z podatków i przywróceniem prawa do korzystania z karty podatkowej. Będą z niej mogli korzystać przedstawiciele wolnych zawodów, w tym medycznych. Senat wykreślił też przepisy wprowadzające sprawozdawczość nakładaną ustawą na małe i średnie przedsiębiorstwa oraz inne, nakazujące przedsiębiorcom przesyłanie administracji skarbowej danych z ksiąg rachunkowych i z ewidencji działalności gospodarczej. Senatorowie wyłączyli też małe i średnie przedsiębiorstwa z przepisów wprowadzających tzw. podatek minimalny. Izba opowiedziała się za poprawkami wykluczającymi podwójne opodatkowanie w związku z wprowadzeniem tzw. podatku minimalnego od korporacji. Wprowadzone poprawki wydłużają o rok, do 1 stycznia 2023 r., vacatio legis ustawy, tak by przedsiębiorcy i podatnicy mieli czas na dostosowanie się do nowych przepisów. Senat wprowadził też liczne zmiany o charakterze legislacyjnym, uściślającym i redakcyjnym.

Ustawa wprowadza rozwiązania zapisane w programie Polski Ład. Przewiduje podwyżkę do 30 tys. zł kwoty wolnej od podatku, a do 120 tys. zł – pierwszego progu podatkowego, do którego obowiązuje stawka 17%, a powyżej niego rośnie do 32%. Zmienia także zasady odliczania składki zdrowotnej, jej część przestanie podlegać odliczeniu. Dla osób o dochodach od 68,4 tys. zł do 133,6 tys. zł ustawa wprowadza tzw. ulgę dla klasy średniej, aby brak możliwości odliczenia składki zdrowotnej nie podwyższał ich progu podatkowego. Z tej ulgi będą mogli skorzystać zatrudnieni na etacie i przedsiębiorcy rozliczający się na zasadach ogólnych. Ustawa przewiduje też ulgę dla pracujących emerytów. Osoby, które osiągną wiek emerytalny, ale nadal będą pracować i nie pobierać emerytury, otrzymają dodatkowe odliczenie w kwocie 85 tys. zł, czyli nie będą płacić podatku od dochodów nieprzekraczających 115 tys. zł.

Z 3 poprawkami Izba przyjęła ustawę o zmianie ustawy o funkcjonowaniu górnictwa węgla kamiennego oraz niektórych innych ustaw (projekt rządowy). Jedna z nich rozszerza grupę podmiotów uprawnionych do otrzymania jednorazowej odprawy pieniężnej o pracowników zakładów górniczych znajdujących się w stanie likwidacji. Kolejna ujednolica wysokość stawki świadczenia socjalnego przyznawanego w okresie korzystania z urlopu górniczego albo urlopu dla pracowników zakładu przeróbki mechanicznej węgla. Następna nakłada na rząd obowiązek składania corocznego sprawozdania z wykonania ustawy. Nowela wydłuża do końca 2023 r. możliwość przekazywania do Spółki Restrukturyzacji Kopalń (SRK) kopalni Jastrzębie III i kopalni Pokój. Ich likwidacja ze środków budżetowych będzie możliwa do 2027 r. Do SRK przejdzie też grupa pracowników obu kopalń, którzy będą mogli skorzystać z osłon socjalnych: urlopów górniczych, urlopów dla pracowników zakładów przeróbki węgla oraz jednorazowych odpraw pieniężnych. Ustawa ustala maksymalny limit wydatków z budżetu państwa na restrukturyzację górnictwa w latach 2021–27 na 8 mld 245 mln zł.

Senatorowie z 10 poprawkami, w większości doprecyzowującymi, poparli ustawę o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (projekt rządowy). Jedna z przyjętych zmian przewiduje, że wzór e-faktury ma być ustalany w rozporządzeniu do ustawy, a nie – jak stanowi nowela – w formie dokumentu elektronicznego w BIP. Ustawa wprowadza możliwość wystawiania – oprócz papierowych i elektronicznych – faktur ustrukturyzowanych jako jednej z form dokumentowania transakcji. Faktury ustrukturyzowane zostaną uznane za rodzaj faktur elektronicznych, będą wystawiane i otrzymywane przez podatników za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, czyli Krajowego Systemu e-Faktur (KSeF). Korzystanie z e-faktur stanie się obligatoryjne 1 stycznia 2023 r.

Ustawy przyjęte bez poprawek.

Ustawa o ustanowieniu Narodowego Dnia Zwycięskiego Powstania Wielkopolskiego (projekt prezydencki) ustanawia święto państwowe mające upamiętniać zwycięski zryw Polaków przeciwko Niemcom z lat 1918–19, które będzie przypadać w rocznicę wybuchu powstania, czyli 27 grudnia.

Nowelizacja ustawy o sporcie (projekt rządowy) przewiduje wprowadzenie od 2022 r. 4 nowych programów stypendialnych dla utalentowanych zawodniczek i zawodników w wieku 16–23 lata i dla trenerów. Dodatkowe stypendium będzie można otrzymać w ramach programów: Team100 Junior (sportowcy w wieku 16–17 lat), Team100 (18–23 lata), Team100 Trener i stypendium ministra. Nowelizacja zakłada także wzrost wysokości stypendiów specjalnych i świadczeń olimpijskich, np. „emerytura olimpijska” wzrośnie o 812,78 zł, z 2844,74 zł do 3657,52 zł. Zostaną nią również objęci reprezentanci Polski na olimpiadzie szachowej, organizowanej przez Międzynarodową Federację Szachową (FIDE).

Senatorowie drugiego dnia posiedzenia zapoznali się z informacją w sprawie sytuacji powstałej po orzeczeniu TSUE w sprawie kopalni „Turów”, którą przedstawili wiceministrowie klimatu i środowiska Piotr Dziadzio i Adam Guibourgé-Czetwertyński oraz wiceminister spraw zagranicznych Paweł Jabłoński.

Wiceminister Piotr Dziadzio przypomniał, że 30 września 2020 r. Czechy skierowały do Komisji Europejskiej skargę na domniemane naruszenie prawa unijnego przez Polskę. Postanowieniem z 21 maja 2021 r. wiceprezes Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej uwzględniła wniosek Czech o zastosowanie środków tymczasowych, uznając, że decyzja przedłużająca koncesję dla kopalni „Turów” do 2026 r. została wydana na podstawie przepisu zwalniającego z wymogu uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Postanowienie zobowiązuje Polskę do zapłaty kary dziennej. „Do etapu rozwiązania sporu między dwoma suwerennymi państwami przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w ogóle nie powinno dojść, gdyż stanowi to podważenie naszych dobrosąsiedzkich relacji” – ocenił wiceminister klimatu. Zapewnił, że rząd polski „każdorazowo odpowiadał na postulaty i propozycje strony czeskiej oraz deklarował pełną gotowość współpracy, a także przekazywanie na bieżąco wszystkich niezbędnych informacji, o które zwracała się strona czeska”.

Podczas dyskusji senatorowie Koalicji Obywatelskiej negatywnie ocenili negocjacje rządu polskiego ze stroną czeską w sprawie kopalni „Turów”. Zdaniem senatora Stanisława Gawłowskiego uwagi Czechów nie zostały uwzględnione, co naraziło Polskę na karę finansową i kryzys energetyczny. „Przez nieudolność negocjacyjną rządu tracą interesy Polski” – podkreślił senator Marcin Bosacki. Powołując się na dane raportu „The European Power Sector in 2020”, senator Stanisław Lamczyk wskazał na pilną potrzebę zwiększenia udziału odnawialnych źródeł energii w polskim miksie energetycznym. Z raportu wynika, że rok 2020 dla UE okazał się pierwszym, w którym odnawialne źródła energii stały się głównym źródłem energii elektrycznej, a dla Polski – pierwszym, w którym jej energia elektryczna była „najbrudniejsza” w Europie. Senatorowie PiS zwracali z kolei uwagę na konsekwencje zamknięcia kopalni dla polskiej gospodarki, a także dla regionu. W ich ocenie postanowienie TSUE jest bezprecedensowe i krzywdzące dla Polski, bo takie same kopalnie działają w Czechach i Niemczech. Podkreślali, że zamknięcie kopalni uderzy nie tylko w pracowników, ale także w bezpieczeństwo energetyczne naszego kraju.

Izba  rozpatrzyła ponadto ustawy.

Ustawa o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz niektórych innych ustaw (projekt rządowy) umożliwia korzystanie ze świadczeń opieki zdrowotnej w Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej na podobnych zasadach jak obowiązujące przed wystąpieniem tego kraju z Unii Europejskiej. Przewiduje też, że cudzoziemcy mogą być objęci ubezpieczeniem społecznym z tytułu wykonywania legalnej pracy w Polsce, status objętych ubezpieczeniem zdrowotnym otrzymają ci, którzy dotychczas nie mogli go uzyskać. Zgodnie z nowelizacją szczepić przeciwko grypie osoby dorosłe będą mogli także ratownicy medyczni, a kwalifikować do tych szczepień – felczerzy, pielęgniarki i farmaceuci. Ustawa gwarantuje również 30-procentowy dodatek dla członków wyjazdowych zespołów ratownictwa medycznego. Dla lecznictwa uzdrowiskowego przewiduje 70% umorzenia lub zapłaty za koszty stałe, które poniosło z powodu pandemii.

Ustaw o zmianie ustawy – Prawo o ruchu drogowym (projekt rządowy), która zakłada, że Transportowy Dozór Techniczny przejmie od resortu infrastruktury kompetencje w sprawie wydawania odstępstw od warunków technicznych, jakim powinien odpowiadać pojazd. Ma to usprawnić obsługę obywateli. Nowela ujednolica także przepisy dotyczących ograniczników prędkości w pojazdach. Autobusy, samochody ciężarowe i ciągniki samochodowe o dopuszczalnej masie całkowitej przekraczającej 3,5 t muszą być wyposażone w homologowany ogranicznik prędkości, zmniejszający ich prędkość odpowiednio do 100 km/h i 90 km/h. W ustawie określono też katalog pojazdów, które muszą być zgłaszane w stacji kontroli pojazdów po wymianie drogomierza.

Ustawę o zmianie ustawy o obrocie instrumentami finansowymi oraz niektórych innych ustaw (projekt rządowy) wprowadza europejskie regulacje dotyczące wymogów kapitałowych dla firm inwestycyjnych, przede wszystkim domów maklerskich. Firmy inwestycyjne zostaną podzielone na 3 kategorie ze względu na wielkość i wzajemne powiązania z innymi podmiotami finansowymi i gospodarczymi. Nowela wprowadza także obowiązek stałego spełniania minimalnego wymogu kapitałowego. Komisja Nadzoru Finansowego w razie potrzeby będzie mogła ustanowić dodatkowe wymogi w zakresie funduszy własnych lub dotyczące płynności. Polityka wynagrodzeń w domach maklerskich będzie musiała być m.in. neutralna pod względem płci.

Ustawa o zmianie ustawy o rachunkowości oraz niektórych innych ustaw (projekt rządowy), upraszcza i usprawnia proces sporządzania sprawozdań finansowych przez zobowiązane do tego jednostki, a także daje dodatkowe kompetencje Polskiej Agencji Nadzoru Audytorskiego. Nowela uwzględnia specyfikę działalności firm audytorskich, konieczność zapewnienia prawidłowego funkcjonowania, stabilności i bezpieczeństwa rynku finansowego oraz rynku usług audytorskich.

Ustawa o zmianie ustawy o zwrocie podatku akcyzowego zawartego w cenie oleju napędowego wykorzystywanego do produkcji rolnej (projekt rządowy) ma na celu zmniejszenie kosztów produkcji w gospodarstwach rolnych. Zakłada zwiększenie limitu oleju napędowego, od którego będzie przysługiwać zwrot akcyzy, ze 100 l do 110 l zużywanego na 1 ha upraw rolnych. Podnosi też z 30 l do 40 l limit zużycia oleju napędowego w przeliczeniu na dużą jednostkę przeliczeniową bydła (DJP) dla producentów rolnych i hodowców bydła.

Ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi (projekt rządowy) ma zwiększyć ochronę producentów rolnych np. przed dużymi sieciami handlowymi. Określa zasady i tryb przeciwdziałania nieuczciwym praktykom wykorzystującym przewagę kontraktową oraz zasady i sposób ochrony interesów dostawców i nabywców. Zwiększa kompetencje Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Zgodnie z nowymi przepisami przewagą kontraktową jest znaczna dysproporcja w potencjale ekonomicznym nabywcy względem dostawcy albo dostawcy względem nabywcy. Chodzi m.in. o wykorzystywanie przez sieci handlowe przewagi wobec mniejszych dostawców produktów rolnych czy przetwórców żywności. W ustawie zdefiniowano 16 nieuczciwych praktyk, w tym 10 bezwzględnie zakazanych, a 6 – dozwolonych, pod warunkiem że zostały w sposób jasny uzgodnione w umowie między dostawcą a nabywcą. Nieuczciwe praktyki to, według ustawy, m.in. anulowanie przez nabywcę zamówienia w terminie krótszym niż 30 dni przed przewidywanym terminem dostarczenia łatwo psujących się produktów rolnych lub spożywczych; jednostronna zmiana przez nabywcę warunków umowy; nieuzasadnione obniżanie należności z tytułu dostarczenia produktów rolnych lub spożywczych po ich przyjęciu przez nabywcę, w szczególności na skutek żądania udzielenia rabatu.

Ustawa o zmianie ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych (projekt poselski) ma ułatwić prowadzenie pozarolniczej działalności w gospodarstwie rolnym. Zakłada, że rolnik, chcąc prowadzić we własnym gospodarstwie pozarolniczą działalność, nie będzie musiał odrolnić gruntu i wnosić opłat związanych z wyłączeniem gruntów z produkcji. W noweli doprecyzowano, że na działalność pozarolniczą można przeznaczyć nie więcej niż 30% całkowitej powierzchni gruntu rolnego pod zabudową zagrodową w danym gospodarstwie i nie więcej niż 0,05 ha.

Ustawa o zmianie ustawy – Prawo łowieckie (projekt senacki) przewiduje, że rolnicy będą mogli występować o odszkodowanie, nawet jeśli wcześniej nie zgodzili się na budowę urządzeń zabezpieczających ich plony przed szkodami wyrządzonymi przez zwierzynę łowną lub podczas polowania. Nowela realizuje wyrok Trybunału Konstytucyjnego.

Ustawa o gwarantowanym kredycie mieszkaniowym (projekt rządowy) przewiduje, że Skarb Państwa za pośrednictwem Banku Gospodarstwa Krajowego (BGK) będzie gwarantować do 20% kwoty kredytu mieszkaniowego, ale nie więcej niż 100 tys. zł. BGK, w ramach tzw. spłaty rodzinnej, będzie jednorazowo spłacał część gwarantowanego kredytu mieszkaniowego w związku z urodzeniem się w rodzinie dziecka, 20 tys. zł po urodzeniu się drugiego dziecka i 60 tys. zł – trzeciego albo kolejnego. Kredyt będzie udzielany na minimum 15 lat w walucie polskiej. W ustawie przewidziano ponadto mechanizmy ograniczające ryzyko stymulowania wzrostu cen mieszkań: maksymalny limit ceny, w tym wkładu budowlanego, w przeliczeniu na 1 m² powierzchni użytkowej finansowanego mieszkania; upoważnienie Rady Ministrów do obniżenia wysokości współczynników wpływających na ustawowe limity cenowe. Gwarantowany kredyt mieszkaniowy będzie też można otrzymać w związku z nabyciem prawa własności domu 1-rodzinnego lub lokalu mieszkalnego, w tym na ich wykończenie.

Ustawa o rodzinnym kapitale opiekuńczym (projekt rządowy) wprowadza nowe świadczenie – kapitał opiekuńczy dla rodzin z dziećmi – w maksymalnej wysokości 12 tys. zł na drugie i każde kolejne dziecko w wieku od 12. do 36. miesiąca życia. Świadczenie będzie wypłacane po 500 zł miesięcznie przez 2 lata lub po 1 tys. zł miesięcznie przez rok. Wsparcie będzie niezależne od dochodów rodziny i nieopodatkowane. Prawo do świadczenia, wypłacanego od 2022 r. będą mieć także ci rodzice, którzy już teraz mają dwoje lub więcej małych dzieci, proporcjonalnie za okres od dnia wejścia w życie ustawy do czasu ukończenia przez drugie lub kolejne dziecko 36. miesiąca życia. Ustawa wprowadza też dofinansowanie w wysokości do 400 zł miesięcznie do pobytu dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna. Dotyczyć to będzie dzieci, które nie zostaną objęte rodzinnym kapitałem opiekuńczym.

Ustawa o zmianie ustawy o ochronie zwierząt wykorzystywanych do celów naukowych lub edukacyjnych (projekt rządowy) ma poprawić ochronę zwierząt wykorzystywanych do celów naukowych lub edukacyjnych bez uszczerbku dla procedur badawczych, udoskonalić hodowlę tak, aby można było zapobiec zbędnemu bólowi czy cierpieniu zwierząt. Wprowadza tzw. zasadę 3R: zastępowanie (replacement) zwierząt, tam gdzie to możliwe, w eksperymentach przez modele badawcze, ograniczanie (reduction) liczby wykorzystywanych zwierząt, na których konieczne jest przeprowadzenie badania, i udoskonalenie (refinement) metody zmniejszania cierpienia zwierząt hodowlanych. Dla zwierząt hodowlanych opracowano standardy uśmiercania. Nowela ma również rozwiązać problemy wskazane w wynikach kontroli „Wykorzystanie zwierząt w badaniach naukowych”, przeprowadzonej przez Najwyższą Izbę Kontroli w marcu 2017 r.

Ustawa o zmianie ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce oraz ustawy o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (projekt rządowy), tzw. pakiet wolności akademickiej, przewiduje, że wyrażanie przez nauczycieli akademickich przekonań religijnych, światopoglądowych lub filozoficznych nie będzie stanowiło przewinienia dyscyplinarnego. Rektor będzie musiał zapewnić na uczelni poszanowanie wolności nauczania, wolności słowa, możliwość badań naukowych, ogłaszania ich wyników, a także debaty akademickiej organizowanej przez członków wspólnoty uczelni z zachowaniem zasad pluralizmu światopoglądowego i przepisów porządkowych uczelni. Rektor będą mógł wydawać rzecznikom dyscyplinarnym polecenia rozpoczęcia sprawy o charakterze dyscyplinarnym, będzie je można zaskarżać. Komisja dyscyplinarna przy ministrze edukacji i nauki, po przeprowadzeniu weryfikacji zaskarżonego postanowienia rektora, będzie mogła je uchylić, gdy sprawa objęta postanowieniem będzie dotyczyła wyrażania przekonań religijnych, światopoglądowych lub filozoficznych, albo utrzymać w mocy, jeżeli zarzuty nauczyciela akademickiego co do treści postanowienia będą bezzasadne. Nowelizacja likwiduje możliwość zawieszenia przez rektora nauczyciela akademickiego w toku postępowania wyjaśniającego prowadzonego w jego sprawie. Rozszerza katalog przesłanek wznowienia postępowania dyscyplinarnego zakończonego prawomocnym orzeczeniem.

Izba drugiego dnia obrad nie zgodziła się na szybką ścieżkę w sprawie inicjatywy dotyczącej projektu ustawy o zmianie ustawy o Rządowym Funduszu Rozwoju Dróg oraz ustawy o Funduszu rozwoju przewozów autobusowych o charakterze użyteczności publicznej. Projekt został skierowany do pierwszego czytania w komisjach. Umożliwia on zwiększenie maksymalnej kwoty przeznaczonej w naborze na dofinansowanie zadań obwodnicowych przez ministra właściwego ds. transportu. Przedłuża ponadto o rok, do 31 grudnia 2022 r., obowiązywanie przepisów ustawy o Funduszu rozwoju przewozów autobusowych o charakterze użyteczności publicznej, czyli utrzymanie zwiększonej stawki dopłaty z funduszu z kwoty nie wyższej niż 1 zł do kwoty nie wyższej niż 3 zł. Dzięki temu wojewodowie będą mogli rozpatrzeć wnioski według dotychczasowych zasad i stawki jeszcze w 2021 r., tak aby objąć dopłatą przewozy wykonywane od 1 stycznia 2022 r.