Aktualności

23 września 2009 r. odbyło się 40. posiedzenie Senatu.

Ustawa o zmianie ustawy o niektórych umowach kompensacyjnych
zawieranych w związku z umowami dostaw na potrzeby obronności
i bezpieczeństwa państwa - przyjęta bez poprawek

Sejm uchwalił ustawę na 49. posiedzeniu, 10 września 2009 r., na podstawie pilnego projektu rządowego. Senatorowie w wyniku głosowania (58 głosów za, 31 przeciw) zdecydowali o jej przyjęciu bez poprawek.

Sejm znowelizował ustawę tak, by umożliwić pilne zakupy zagranicznego sprzętu i uzbrojenia dla kontyngentów z pominięciem umów mających skompensować te zakupy zamówieniami w krajowym przemyśle lub transferem technologii. W ocenie wnioskodawców nowelizacji bowiem, obecne zapisy utrudniają sprawne, z pominięciem zasad ustawy offsetowej, pozyskiwanie sprzętu wojskowego w sytuacjach nagłych dla już funkcjonującego kontyngentu.

Zgodnie z nowelizacją minister obrony będzie sam decydować o pilnych zakupach wyposażenia potrzebnego wojsku za granicą. Minister będzie miał obowiązek informowania Rady Ministrów i Sejmu o dokonanych w tym trybie transakcjach do końca marca każdego roku. Senatorowie: Stanisław Zając, Henryk Górski i Waldemar Kraska zgłosili poprawkę, popartą przez Komisję Obrony Narodowej, aby obowiązkowe informacje otrzymywał również Senat. Nie przeprowadzano jednak nad nią głosowania, gdyż Izba zdecydowała o przyjęciu rozpatrywanej nowelizacji bez poprawek.

Dotychczas, zgodnie z ustawą offsetową, jeśli wartość zagranicznego zakupu dla wojska przekraczała 5 mln euro, musiał mu towarzyszyć offset. Nowelizacja ustawy offsetowej jest częścią tzw. pakietu afgańskiego przyjętego w sierpniu przez rząd i zakładającego m.in. zwiększenie wydatków na wyposażenie polskiego kontyngentu działającego w ramach misji ISAF w Afganistanie.

Teraz ustawa trafi do podpisu prezydenta.

Senat wprowadził poprawki do ustawy o dyscyplinie wojskowej

Senatorowie zdecydowali o przyjęciu z poprawkami ustawy o dyscyplinie wojskowej, którą Sejm uchwalił na 48. posiedzeniu 28 sierpnia 2009 r., z przedłożenia rządowego.

Nowy akt prawny ma zastąpić ustawę z 1997 r., uchwaloną, gdy polskie wojsko składało się w części z poborowych, nie uczestniczyło też jeszcze w misjach wojennych takich jak afgańska.

Nowa ustawa nie tylko reguluje i upraszcza system kar, ale także dotyczy wyróżnień, zwiększając motywacyjny charakter nagród. Zaostrza kary dla żołnierzy przyłapanych na pijaństwie lub odurzaniu się, wprowadza karę stwierdzenia niepełnej przydatności na stanowisku służbowym, którą można orzec jako ostrzeżenie, poprzedzające karę wydalenia ze służby.

Zgodnie z ustawą także dowódcy drużyn jako przełożeni zyskają uprawnienia zarówno do wyróżniania, karania, jak i stosowania środków wychowawczych, kar dyscyplinarnych (upomnienie, nagana, kara pieniężna, wykonywanie czynności porządkowych poza kolejnością). W wypadkach oczywistych będzie można stosować procedurę uproszczoną, w innych sytuacjach utrzymane zostaną zwykłe postępowania dwuinstancyjne. Obwiniony będzie jednak mógł wystąpić o poddanie go zwykłemu postępowaniu dwuinstancyjnemu. W postępowaniu dyscyplinarnym żołnierza może reprezentować radca prawny lub adwokat.

Zgodnie z nowelizacją zmniejsza się lista kar, wydłuża - wyróżnień, nagroda może też polegać na uznaniu za niebyłą wcześniejszej kary. Ustawa zarazem akcentuje zasadę domniemania niewinności. Jeśli żołnierz naruszy jednocześnie dyscyplinę wojskową i prawo karne, rozpoczęcie postępowania dyscyplinarnego będzie możliwe natychmiast, bez czekania na zakończenie postępowania karnego.

W myśl nowych przepisów, wyróżniać będzie można nie tylko żołnierzy służby czynnej, ale także byłych żołnierzy, w tym również pośmiertnie.

Koszt wprowadzenia i funkcjonowania ustawy to około 12 mln zł.

Rekomendując Izbie nową ustawę, sekretarz stanu w Ministerstwie Obrony Narodowej Czesław Piątas stwierdził, że "będzie pomocna dowódcom w realizacji przedsięwzięć, sprawowaniu określonej władzy dyscyplinarnej, kształtowaniu dyscypliny, a poprzez to także morale i zdolności do realizacji zadań, bo wojsko bez dyscypliny istnieć nie może".

W wyniku kolejnych głosowań senatorowie poparli 25 poprawek, zgodnie z wnioskiem Komisji Obrony Narodowej. Zmiany mają charakter redakcyjny i doprecyzowujący.

Poprawki Senatu rozpatrzy teraz Sejm.

Senat przyjął z poprawkami ustawę o zmianie ustawy - Kodeks karny wykonawczy

Senatorowie wprowadzili 5 poprawek do nowelizacji kodeksu karnego wykonawczego. Sejm uchwalił ją na 48. posiedzeniu, 28 sierpnia 2009 r., wykonując wyrok Trybunału Konstytucyjnego z maja 2008 r. Trybunał nakazał opracowanie zasad ustawowych, mających na celu walkę z przeludnieniem w więzieniach, które jest realnym problemem polskiego więziennictwa.

Według Centralnego Zarządu Służby Więziennej, w aresztach i zakładach karnych w Polsce przebywał prawie 85,3 tys. osadzonych, a Służba Więzienna dysponuje 82 961 miejscami. Przeludnienie wynosi niecałe 3%, utrzymuje się tendencja spadkowa. Gdy chodzi o standard metrażu przypadającego na skazanego, Polska zajmuje jedno z ostatnich miejsc wśród krajów europejskich, np. w więzieniach Austrii jest 6 m² na skazanego, w Danii - 6-7 m², a w Belgii nawet 9 m².

Nowelizacja na nowo określa zasady, na jakich można umieścić skazanego lub aresztowanego w celi o metrażu poniżej 3 m², ale powyżej 2 m² na osobę. Będzie to możliwe jedynie na czas określony. Poprzedni przepis został uchylony przez Trybunał Konstytucyjny jako zbyt arbitralny i dający zbyt wiele władzy dyrektorom więzień.

W myśl nowych przepisów dyrektor zakładu karnego lub aresztu śledczego może umieścić skazanego w takiej celi na nie dłużej niż 90 dni w razie: stanu wojennego, wyjątkowego lub klęski żywiołowej; ogłoszenia na terenie więzienia stanu epidemii albo konieczności "zapobieżenia wystąpieniu innego zdarzenia, stanowiącego bezpośrednie zagrożenie dla bezpieczeństwa skazanego" lub dla całego więzienia.

Gdy chodzi o skazanych za czyny na tle seksualnym, recydywistów, skazanych, którzy próbowali uciec z więzienia, albo skazanego na karę do 2 lat więzienia, będzie można ich umieścić w celi o pogorszonych warunkach na okres do 14 dni. Ten czas może zostać wydłużony tylko za zgodą sędziego penitencjarnego. Łączny okres umieszczenia skazanego w takich warunkach nie może przekroczyć 28 dni. Żeby minimalizować skutki przeludnienia, skazanym osadzonym w gorszych warunkach należy zapewnić codzienne spacery dłuższe o pół godziny lub np. zajęcia sportowe.

Jedna ze zmian uchwalonych przez Senat na wniosek senatora Krzysztofa Kwiatkowskiego wydłuża vacatio legis do 6 grudnia 2009 r. Pozostałe wprowadzone poprawki, postulowane przez Komisję Praw Człowieka, Praworządności i Petycji oraz Komisję Ustawodawczą, miały charakter redakcyjny i doprecyzowujący. Senatorowie jednogłośnie (90 głosów za) poparli przyjęcie nowelizacji z 5 zmianami.

Teraz ustawa o zmianie ustawy - Kodeks karny wykonawczy ponownie trafi do Sejmu.

Ustawa o zmianie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa - przyjęta bez poprawek

Izba głosami 84 senatorów, przy 5 przeciw i 1 wstrzymującym się, przyjęła bez poprawek ustawę o zmianie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Projekt nowelizacji został wniesiony przez rząd i przez Senat jako wykonanie wyroku Trybunału Konstytucyjnego. Sejm uchwalił ją na 48. posiedzeniu, 28 sierpnia 2009 r.

Nowelizacja zmienia przepis określający, jakie świadczenie należy się osobie podczas przerwy w zatrudnieniu wynikającej z choroby. Formułowane jest domniemanie, że jeżeli od jakiejś części składnika wynagrodzenia wypłacany jest zasiłek chorobowy, to wszystkie te elementy składników wynagrodzenia powinny wrócić do pracownika w czasie, gdy korzysta on z tego zwolnienia lekarskiego. Wynagrodzenie wówczas nalicza się w podstawie ustalenia wysokości zasiłku chorobowego albo składnik wynagrodzenia jest nadal wypłacany, pomimo że pracownik korzysta ze zwolnienia z powodu choroby. Przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego nie uwzględnia się zatem składników wynagrodzenia, do których pracownik zachowuje prawo w okresie pobierania zasiłku.

Ustawa o zmianie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa czeka teraz na podpis prezydenta.

Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w sprawie usunięcia niezgodności w ustawie z dnia 4 września 2008 r. o zmianie ustawy o obrocie instrumentami finansowymi oraz niektórych innych ustaw - przyjęta bez poprawek

Senat poparł (87 głosów za, 1 wstrzymujący się) stanowisko Komisji Budżetu i Finansów Publicznych oraz Komisji Ustawodawczej i podjął uchwałę w sprawie usunięcia niezgodności w ustawie z 4 września 2008 r. o zmianie ustawy o obrocie instrumentami finansowymi oraz niektórych innych ustaw.

Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 16 lipca 2009 r. orzekł o niezgodności z konstytucją art. 19 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi o zmianie ustawy. Przepis ten nakazywał Narodowemu Bankowi Polskiemu zbycie akcji Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych w ciągu 18 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy. Ten przepis przejściowy miał umożliwić realizację zakazu posiadania przez Narodowy Bank Polski akcji Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych, ustanowionego w art. 1 pkt 37 lit. a ustawy.

Trybunał uznał, że ustawodawca przekroczył w ten sposób ramy swobodnego kształtowania normy prawnej, naruszając zagwarantowaną w konstytucji ochronę własności oraz niezależności banku centralnego. Jednocześnie trybunał stwierdził, że art. 19 w związku z art. 1 pkt 37 lit. a ustawy nie jest nierozerwalnie związany z całą ustawą.

Sejm, podejmując uchwałę o usunięciu niezgodności stwierdzonej wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego, skreślił art. 19 ustawy i zmienił brzmienie art. 1 pkt 37 lit. a poprzez umożliwienie Narodowemu Bankowi Polskiemu posiadania akcji Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych. Ma to na względzie uwzględnienie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego i ścisłe powiązanie tego przepisu ze skreślonym art. 19 ustawy. Uchwała przewiduje zatem, że Narodowy Bank Polski może być akcjonariuszem Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych.

Podjęcie uchwały w sprawie usunięcia niezgodności w ustawie z dnia 4 września 2008 r. o zmianie ustawy o obrocie instrumentami finansowymi oraz niektórych innych ustaw umożliwi wejście w życie całej ustawy.

Poprawka Senatu do ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych

Nowelizację uchwalił Sejm na 49. posiedzeniu, 10 września 2009 r. Przewiduje ona m.in. zmianę zasady podziału środków na finansowanie świadczeń opieki zdrowotnej dla ubezpieczonych. Efektem tej zmiany mają być mniejsze dysproporcje w wysokości środków finansowych, którymi dysponują poszczególne oddziały wojewódzkie Narodowego Funduszu Zdrowia.

Obowiązujący obecnie algorytm podziału środków na poszczególne oddziały wojewódzkie NFZ uzależniony jest nie tylko od czynników demograficznego i epidemiologicznego, ale także od przeciętnego dochodu w danym województwie. Sytuacja taka powoduje, że do biedniejszych regionów trafia mniej pieniędzy na leczenie. Według nowych przepisów, od stycznia 2010 r. wysokość środków nie będzie uzależniona od tzw. czynnika dochodowego.

Ponadto w ustawie nowelizującej przyjęto, że wysokość kosztów finansowania świadczeń opieki zdrowotnej przez oddział NFZ w planie finansowym funduszu na 2010 r. nie może być niższa niż wysokość kosztów finansowania świadczeń przez ten oddział w planie finansowym NFZ, obowiązującym 30 czerwca 2009 r.

Zmienione przepisy umożliwiają dokonywanie zmian planu finansowego NFZ przez prezesa NFZ w zakresie środków przekazywanych funduszowi z budżetu państwa. Zwiększają także kompetencje prezesa NFZ w zakresie uruchamiania rezerwy na koszty świadczeń opieki zdrowotnej w ramach migracji ubezpieczonych. Dotychczas decyzje w tej sprawie podejmowali dyrektorzy oddziałów wojewódzkich funduszu.

Rozpatrująca ustawę Komisja Zdrowia zaproponowała wprowadzenie do niej jednej poprawki, polegającej na przedłużeniu obowiązywania umów o udzielaniu świadczeń opieki zdrowotnej, wygasających z końcem bieżącego roku, na rok 2010. Izba przyjęła tę poprawkę.

Ustawa wróci teraz do Sejmu.

Uchwała w 70. rocznicę wybuchu drugiej wojny światowej

Podjęta przez Izbę uchwała okolicznościowa powstała w efekcie prac Komisji Ustawodawczej i Komisji Spraw Zagranicznych nad dwoma projektami uchwał - w 70. Rocznicę wybuchu Drugiej Wojny Światowej, wniesionego przez senatora Łukasza Abgarowicza (PO), oraz projektu uchwały autorstwa senatora Piotra Ł.J. Andrzejewskiego (PiS) w 70. rocznicę napaści przez Niemcy i Rosję na Polskę.

Komisje w swoich sprawozdaniach zaproponowały Izbie przyjęcie pierwszego projektu uchwały wraz z poprawką, a odrzucenie drugiego projektu. Senat podzielił stanowisko komisji i jednogłośnie podjął uchwałę w 70. rocznicę wybuchu drugiej wojny światowej.

W uchwale czytamy: "1 września 1939 r. wojska III Rzeczy Niemieckiej bez wypowiedzenia wojny wkroczyły w granice Rzeczypospolitej Polskiej. 17 dni później armia ZSRR najechała wschodnie obszary Rzeczypospolitej, uniemożliwiając dalszy opór polskiego wojska wobec hitlerowskiej napaści. Dokonał się czwarty rozbiór Polski, uzgodniony pomiędzy agresorami i przypieczętowany 23 sierpnia 1939 r. paktem Ribbentrop-Mołotow".

Senat przypomina też w podjętej uchwale, że obywatele Rzeczypospolitej Polskiej "doświadczyli ze strony obydwu najeźdźców ludobójstwa, więzień, zsyłek i wysiedleń, których symbolami są niemieckie obozy zagłady i Katyń".

W uchwale Senat "wyraża wolę pojednania i budowy przyjaznych stosunków również z państwami i narodami Europy Wschodniej. Jednak szczególnie w stosunkach polsko-rosyjskich proces pojednania wymaga szczerych intencji i bezwzględnego poszanowania prawdy historycznej, którą nie można manipulować dla doraźnych politycznych korzyści". Izba docenia "starania tych środowisk i organizacji rosyjskich, które zmierzając do ujawnienia pełnej prawdy o zbrodniach stalinowskich - popełnionych na Polakach, a także na Rosjanach i innych narodach byłego ZSRR - dążą do ich rzetelnego, wspólnego osądu".

Senat zadecydował o wniesieniu do Sejmu projektu ustawy
o zmianie ustawy o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej
oraz o zmianie niektórych innych ustaw

Projekt ustawy został wniesiony przez grupę senatorów i skierowany do rozpatrzenia do Komisji Ustawodawczej oraz Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej. Komisje przedstawiły Izbie sprawozdanie, w którym zaproponowały przyjęcie projektu ustawy wraz z 10 poprawkami.

Projekt ustawy umożliwia sołtysom zasiadanie w obwodowych komisjach wyborczych, powoływanych w wyborach samorządowych, parlamentarnych oraz w celu przeprowadzenia referendum.

Zdaniem projektodawców, zaproponowane zmiany mają także inne pozytywne znaczenie: "Sołtys często zawiaduje lokalem wyborczym, ma klucz do niego, dba o stan techniczny lokalu (często jest to świetlica wiejska). (...) Sołtys zna mieszkańców i oni znają jego. Przyczyni się to do usprawnienia pracy komisji, a być może wpłynie na lepszą frekwencję wyborczą".

Podczas dyskusji sekretarz Państwowej Komisji Wyborczej Kazimierz Czaplicki poinformował Izbę, że PKW podtrzymuje swoje negatywne stanowisko wobec tego projektu ustawy i nie znajduje żadnego merytorycznego uzasadnienia dokonywania zmian w istniejącym systemie powoływania komisji obwodowych. Zwrócił także uwagę, iż proponowana nowelizacja "ogranicza w gruncie rzeczy możliwości komitetu wyborczego dotyczące delegowania przedstawiciela do komisji obwodowej. Powoduje wyłom w dotychczasowym systemie, w którym tylko komitety wyborcze miały prawo delegować członków komisji obwodowych". K. Czaplicki odniósł się również do niektórych argumentów zawartych w uzasadnieniu projektu, m.in. do lokalizacji obwodów głosowania. Przypomniał, że na 25 tys. obwodów głosowania tylko niecałe 7% to świetlice wiejskie, a 70% - placówki oświatowo-kulturalne.

Sceptyczny stosunek do projektu ustawy wyrazili senatorowie: Władysław Dajczak, Zbigniew Romaszewski, Stanisław Karczewski i Piotr Kaleta. Projektu bronił senator Ireneusz Niewiarowski.

Ostatecznie, w wyniku głosowania, Senat 49 głosami za, przy 32 przeciwnych i 5 wstrzymujących się, przyjął projekt ustawy o zmianie ustawy o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej oraz o zmianie niektórych innych ustaw i podjął uchwałę w sprawie wniesienia go do Sejmu. Do reprezentowania Izby podczas dalszych prac nad tym projektem został upoważniony senator I. Niewiarowski.

Senat zapoznał się z informacją Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego Rzeczypospolitej Polskiej o działalności Sądu Najwyższego w roku 2008

Informację o działalności Sądu Najwyższego przedstawił Izbie jego pierwszy prezes Lech Gardocki. Na wstępie poinformował, że w roku 2008 zmniejszyła się liczba spraw wnoszonych do Sądu Najwyższego. Ogółem wpłynęło ich 8890, podczas gdy w 2007 r. - 9904. Spośród nich 5945 to kasacje (w 2007 - 6365). Najwięcej, 2672 skargi kasacyjne, wniesiono do Izby Cywilnej SN, 1717 - do Izby Karnej, 1532 do Izby Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych, 24 zaś - do Izby Wojskowej. Łącznie Sąd Najwyższy rozpoznał 9033 sprawy, czyli mniej niż w 2007 r. (9679), w tym 6053 kasacje. Pozostałe załatwione sprawy to kwestie prawne - 229, apelacje od odroczeń wojskowych sądów okręgowych, którymi zajmuje się Izba Wojskowa Sądu Najwyższego, skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, sprawy z zakresu ochrony konkurencji i konsumentów, skargi na przewlekłość postępowania, skargi o wznowienie, wnioski o przekazanie sprawy innemu sądowi, o ułaskawienie, wnioski incydentalne. W roku 2008 załatwiono więcej spraw niż wpłynęło ich do Sądu Najwyższego. Dzięki temu zaległości zmniejszyły się z 2632 w 2007 r. do 2489.

Jak stwierdził L. Gardocki, dla oceny działalności Sądu Najwyższego ważne są nie tylko te dane statystyczne, ale też "aspekt jakościowy, przedmiotowy, uwzględniający wagę rozpoznawanych spraw, poruszanych w nich problemów i wkład w rozwój orzecznictwa, w rozwój myśli prawniczej". Nie zmieniły się ustrojowe cele działalności SN ani zasady funkcjonowania poszczególnych izb. Nadal pierwszoplanowym zadaniem Sądu Najwyższego jest dążenie do ujednolicenia orzecznictwa, co znalazło odzwierciedlenie zwłaszcza w jego uchwałodawczej działalności, czyli udzielaniu odpowiedzi na pytania prawne dotyczące wątpliwości interpretacyjnych.

W 2008 r. nie zmniejszyło się zapotrzebowanie na dokonywanie przez Sąd Najwyższy zasadniczej wykładni ustawy, która miała znaczenie nie tylko dla praktyki sądowej, ale i wywierała pośredni wpływ na praktykę organów ścigania, organów finansowych i celnych oraz na działalność adwokatów i radców prawnych. Oprócz rozstrzygnięcia konkretnego zagadnienia prawnego w uzasadnieniu takich uchwał i postanowień Sąd Najwyższy niekiedy stwierdzał, że choć zajęte przezeń stanowisko może budzić wątpliwości z punktu widzenia zasad słuszności, to ewentualna zmiana jest zależna od decyzji ustawowych, gdyż przekracza granice tego, co jest możliwe do osiągnięcia w ramach wykładni prawa. Jak zaznaczył prezes SN, stwierdzenia takie już kilkakrotnie w przeszłości inicjowały zmiany w obowiązującym ustawodawstwie.

Rozpoznawanie zagadnień prawnych nie tylko wiąże się obecnie ze zwiększonymi trudnościami organizacyjnymi, ale też wymaga zwiększonego nakładu pracy o charakterze studyjno-analitycznym, są to bowiem prawie zawsze zagadnienia szczególnie skomplikowane, i zwiększonego składu orzekającego. Niektóre z wydanych uchwał pomogły zająć stanowisko innym składom Sądu Najwyższego, zmagającego się w tym czasie z zagadnieniami dotyczącymi podobnych kwestii. Prawo, które obecnie musi interpretować Sąd Najwyższy, jest coraz bardziej rozbudowane i różnorodne, a jednocześnie zmienne, niejasne, pełne luk, wątpliwości, często ma niską jakość formalną i merytoryczną.

Orzecznictwo Sądu Najwyższego w coraz większym stopniu uwzględnia i respektuje rozstrzygnięcia zapadające w Trybunale Konstytucyjnym, a także w Naczelnym Sądzie Administracyjnym. W rozstrzyganiu spraw brane są również pod uwagę regulacje prawa wspólnotowego, prawa międzynarodowego, orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości oraz Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.

Prezes L. Gardocki omówił następnie działalność poszczególnych izb. Poinformował, że orzeczenia Izby Cywilnej odgrywały istotną rolę w obrocie cywilnoprawnym, gospodarczym i miały duży zasięg społeczny. Dotyczyły prawa handlowego, ubezpieczeń komunikacyjnych, naprawiania szkody niemajątkowej, obrotu nieruchomościami, robót budowlanych, ksiąg wieczystych, prowadzenia działalności gospodarczej. W kilku orzeczeniach cywilnych wskazano na trudności w interpretacji przepisów przez sądy powszechne, spowodowane błędami ustawodawcy. W roku 2008 Sąd Najwyższy podjął w Izbie Cywilnej 110 uchwał, w tym 11 w rozszerzonym składzie siedmiu sędziów, 2 uchwały otrzymały moc zasady prawnej. Na rozstrzyganie przez Sąd Najwyższy tak dużej liczby zagadnień prawnych w sprawach cywilnych wpływają trudności jurysdykcyjne sądów powszechnych, dotyczące wykładni prawa o pogarszającej się jakości, a także ograniczenia w dostępie do skargi kasacyjnej.

W 2008 r. do Izby Cywilnej wpłynęło 147 zagadnień prawnych, w 48 wypadkach Sąd Najwyższy odmówił podjęcia uchwały, w niewielkiej liczbie spraw zaś zwrócił ustawę do uzupełnienia albo załatwił ją w inny sposób, na przykład poprzez umorzenie postępowania. Na 2009 r. pozostały do załatwienia 22 zagadnienia.

Wszystkie uchwały podjęte w Izbie Cywilnej w składzie siedmiu sędziów mają dużą wagę jurysdykcyjną i dotyczą bardzo ważnych zagadnień, także z punktu widzenia interesu publicznego i praktyki sądowej.

Jeśli chodzi o sprawy Izby Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych, to w sprawach pracowniczych wiele uchwał Sądu Najwyższego dotyczyło układów zbiorowych pracy. Doniosłe znaczenie na przyszłość dla ogółu pracowników mają rozstrzygnięcia dotyczące roszczeń o dodatkowe wynagrodzenie w razie nieudzielenia przez pracodawcę odpowiednich okresów nieprzerwanego odpoczynku (dyżury lekarskie), w których Sąd Najwyższy podkreślił między innymi rolę regulacji unijnych dotyczących czasu pracy oraz ich wykładni dokonanej przez Europejski Trybunał Sprawiedliwości. Z zakresu prawa pracy istotne znaczenie miały też rozstrzygnięcia odnoszące się do ochrony prawnej pracownic, roszczeń z tytułu wadliwego rozwiązania umowy o pracę, dodatków funkcyjnych, roszczeń funkcjonariuszy mundurowych czy kwestii dyskryminacji pracowników.

Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych orzekała także w sprawach ubezpieczeń społecznych, między innymi w zakresie ustalania prawa do emerytury bądź renty, renty rodzinnej, emerytury wojskowej czy przedawnienia należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne.

Pierwszy prezes Sądu Najwyższego przypomniał, że Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych na podstawie konstytucji oraz ordynacji wyborczej stwierdziła ważność wyborów do Sejmu i Senatu, przeprowadzonych 21 października 2007 r. Rozpoznano 112 protestów wyborczych, z czego 14 nieuzasadnionych, 85 nie spełniało wymagań przewidzianych przez ordynację wyborczą.

Jeśli zaś chodzi o sprawy kasacyjne z zakresu prawa pracy, to dominowała, wzorem lat ubiegłych, problematyka dotycząca między innymi przekształcenia, ustalenia treści lub ustania stosunku pracy i roszczeń z tego tytułu, źródeł prawa pracy, a także kwestii zakazu dyskryminacji.

Jeśli chodzi o Izbę Karną, to mimo już ponaddziesięcioletniej praktyki stosowania przepisów kodeksu karnego i kodeksu postępowania karnego nadal pojawiały się trudne problemy interpretacyjne. Wiele wątpliwości dotyczyło na przykład czynu ciągłego, ciągu przestępstw, pojęcia "szczególnego okrucieństwa", używanego w kodeksie karnym w odniesieniu do kilku typów przestępstw. Wielokrotnie przedmiotem rozstrzygnięć w sprawach kasacyjnych były wypadki komunikacyjne. Sąd Najwyższy szczególnie często zajmował się także prawem do obrony, gwarantowanym nie tylko przez kodeks postępowania karnego, ale także przez konstytucję i wiążące Polskę umowy międzynarodowe.

Działalność uchwałodawcza Izby Karnej Sądu Najwyższego, polegająca na rozpoznawaniu przekazywanych zagadnień prawnych, wymagające zasadniczej wykładni ustawy lub na rozstrzyganiu rozbieżności ujawniających się w orzecznictwie sądów powszechnych, sądów wojskowych lub samego Sądu Najwyższego, w roku 2008 objęła 28 spraw załatwionych. To mniej niż w latach ubiegłych.

Jeśli chodzi o Izbę Wojskową, to w 2008 r. orzekało w niej jedenastu sędziów, czyli o jednego mniej niż w roku 2007. Prezes L. Gardocki podkreślił, że sędziowie Izby Wojskowej orzekają również w Izbie Karnej, rotacyjnie przez dwa miesiące, każdy z nich w wymiarze trzech sesji w miesiącu, a także w sądach dyscyplinarnych. W Izbie Wojskowej, podobnie jak w pozostałych, wydano wiele orzeczeń o charakterze precedensowym.

Prezes L. Gardocki podkreślił, że Sądowi Najwyższemu udało się utrzymać tak zwany rozsądny termin rozpoznawania spraw kasacyjnych: w Izbie Cywilnej to przeciętnie 8 miesięcy, w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych - 5 miesięcy, w Izbie Karnej - 6 miesięcy, a w Izbie Wojskowej odbywa się to na bieżąco. W porównaniu z wynikami innych państw europejskich to dobry rezultat.

W opinii prezesa Sądu Najwyższego, "znaczna liczba zagadnień prawnych rozpoznawanych w Sądzie Najwyższym uprawnia do wniosku, że poglądy formułowane w uchwałach, a dotyczące istotnych kwestii interpretacyjnych mają istotny wpływ na ujednolicanie orzecznictwa". Duża liczba pytań prawnych wpływających do Sądu Najwyższego wynika w znacznym stopniu z niskiej jakości dorobku legislacyjnego parlamentu. "Zbyt często spotykamy się z przepisami niejasnymi, sprzecznymi, wywołującymi wątpliwości w praktyce i przez to wymagającymi zasadniczej wykładni" - zaznaczył L. Gardocki. Zwrócił też uwagę, że znaczna część skarg kasacyjnych wpływających do SN ma niski poziom merytoryczny i formalny.

Prezes SN przypomniał również, iż Sąd Najwyższy kontynuuje praktykę powoływania się na orzecznictwo i prawo pozakrajowe, na piśmiennictwo, orzecznictwo międzynarodowych trybunałów. Jeśli chodzi o działalność typu organizacyjnego, zwiększono zakres orzecznictwa przeznaczonego do publikacji, w tym również dostępność w wersji elektronicznej. Wzrosła liczba opracowań i analiz orzecznictwa, jego zbiorów z biuletynów przygotowanych przez Biuro Studiów i Analiz SN.

Podsumowując, prezes L. Gardocki stwierdził, że prognozy na przyszłość są optymistyczne. Sprawne funkcjonowanie Sądu Najwyższego i rozpatrywanie spraw, utrzymywanie stosunkowo krótkich terminów rozpoznawania spraw i wysokiego poziomu merytorycznego wydawanych orzeczeń powinny zostać utrzymane.

Pierwszy prezes Sądu Najwyższego odpowiadał następnie na pytania zadawane przez senatorów.

Zmiany Regulaminu Senatu

Izba 56 głosami za, przy 32 przeciwnych, dokonała zmian w swoim regulaminie.

Projekt nowelizacji regulaminu dotyczył m.in. zasad powoływania i odwoływania przewodniczących komisji senackich i ich zastępców, ochrony danych osobowych zawartych w sprawozdaniach stenograficznych oraz przedmiotowego zakresu działania Komisji Ustawodawczej. Zaproponowano także ograniczenie od następnej kadencji Senatu liczby zastępców przewodniczących komisji poprzez wprowadzenie zasady, w myśl której 2 zastępców będzie mogła wybrać wyłącznie komisja mająca więcej niż 10 członków.

Podczas drugiego czytania najwięcej wątpliwości senatorów budził zapis dotyczący anonimizacji chronionych danych osobowych. Zdaniem senatora Witolda Idczaka zmiana ta nie gwarantuje pełnej ochrony wrażliwych danych osobowych, a senator Zbigniew Romaszewski uznał ją za kuriozalną i ingerującą w wolność słowa senatorów. Obydwaj senatorowie wnosili o skreślenie tego przepisu. Senator Piotr Zientarski zaproponował natomiast pozostawienie bez zmian regulacji dotyczącej liczby zastępców przewodniczących.

Komisja Ustawodawcza i Komisja Regulaminowa, Etyki i Spraw Senatorskich w swoim sprawozdaniu poparła część poprawek zgłoszonych w trakcie debaty.

Ostatecznie Izba zadecydowała o wprowadzeniu zasady jawnego głosowania w sprawie odwołania przewodniczącego i zastępcy przewodniczącego komisji w wypadku złożenia przez nich rezygnacji z pełnionej funkcji, rozszerzeniu przedmiotowego zakresu działania Komisji Ustawodawczej o sprawy dotyczące rozpatrywania zmian konstytucji i ustaw dotyczących ustroju organów ochrony prawnej oraz o rozszerzeniu katalogu organów, w stosunku do których Senat wyraża zgodę na powoływanie i odwoływanie, o prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej.

Pozostałe prace Senatu

Izba dokonała zmian w składach komisji senackich. Senator Witold Idczak został odwołany z Komisji Spraw Zagranicznych i wybrany do Komisji Spraw Unii Europejskiej.

 

Oświadczenia

Po wyczerpaniu porządku 36. posiedzenia oświadczenia złożyli senatorowie: Małgorzata Adamczak, Dorota Arciszewska-Mielewczyk, Stanisław Bisztyga, Krystyna Bochenek, Lucjan Cichosz, Jan Dobrzyński, Stanisław Gogacz, Ryszard Górecki, Maciej Grubski, Tadeusz Gruszka, Stanisław Jurcewicz, Piotr Kaleta, Stanisław Kogut, Norbert Krajczy, Krzysztof Kwiatkowski, Roman Ludwiczuk, Antoni Motyczka, Michał Okła, Bohdan Paszkowski, Andrzej Person, Czesław Ryszka, Wojciech Skurkiewicz, Eryk Smulewicz, Grzegorz Wojciechowski, Jan Wyrowiński.