Aktualności

Komisja Budżetu i Finansów Publicznych jednogłośnie opowiedziała się za przyjęciem bez poprawek ustawy o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2024.

Otwierając posiedzenie, przewodniczący komisji senator Kazimierz Kleina przypomniał, że rozpatrywana obecnie ustawa w zdecydowanej większości zawiera rozwiązania zawarte w ustawie okołobudżetowej zawetowanej w grudniu 2023 r. przez prezydenta Andrzeja Dudę, więc są one dobrze znane senatorom i zostały już wnikliwie przedyskutowane. Przypomniał też, że w czasie prac sejmowych do ustawy wprowadzono pewne zmiany.

Wiceminister finansów Hanna Majszczyk zaznaczyła, że w procedowanej ustawie okołobudżetowej nie znalazły się przepisy zawetowane przez prezydenta dotyczące przeznaczenia obligacji o wartości 3 mld zł na media publiczne. Jak podkreśliła, ustawa przekazuje natomiast Narodowemu Funduszowi Zdrowia skarbowe papiery wartościowe w kwocie do 3 mld zł z przeznaczeniem na psychiatrię i onkologię dziecięcą, a także na diagnostykę onkologiczną lub leczenie onkologiczne pozostałych pacjentów.W ustawie nie znalazły się też przepisy dotyczące b. żołnierzy i funkcjonariuszy. Wiceminister finansów omówiła także modyfikacje wprowadzone na etapie prac sejmowych dotyczące m.in. zamrożenia tzw. kominówek, czyli wynagrodzeń osób zajmujących stanowiska kierownicze. Zmieniono też termin przekazania informacji samorządom m.in. w sprawie wysokości subwencji rozwojowej. Zgodnie z nią będzie to albo 7 dni od wejścia w życie ustawy okołobudżetowej lub 7 dni od wejścia w życie ustawy budżetowej. Przesunięto również termin wypłaty pierwszej raty z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) na Rządowy Fundusz Rozwoju Dróg w 2024 r. Pierwsza rata miałaby zostać wypłacona razem z drugą do 25 kwietnia 2024 r.

W trakcie dyskusji wiele uwagi poświęcono kwestiom związanym z podwyżkami dla nauczycieli i podziałem subwencji oświatowej w jednostkach samorządu terytorialnego w całej Polsce. Jak podkreślała wiceminister edukacji Joanna Mucha, przewidywane podwyżki są na niespotykanym dotychczas poziomie. Zaznaczyła, że wysokość subwencji oświatowej została obliczona tak, by pokryła ona samorządom zakładane podwyżki. Ponadto podwyżki obejmą wszystkich nauczycieli, także tych w szkołach niepublicznych i wyniosą 30–33% tzw. średniej karcianej wynagrodzeń nauczycielskich. Zapewniła też, że prawie 96% nauczycieli początkujących otrzyma 1500 zł. W ocenie wiceminister edukacji podwyżki dla nauczycieli są bardzo wysokie i spektakularne, a większość z nich zdecydowanie odczuje ich skalę. Wiceminister minister zdrowia Wojciech Konieczny omówił natomiast planowany podział środków na onkologię i psychiatrię dziecięcą. W związku ze zgłaszanymi przez senatorów zagadnieniami dotyczącymi m.in. subwencji oświatowej przewodniczący Komisji Budżetu i Finansów Publicznych senator Kazimierz Kleina zapowiedział posiedzenie poświęcone finansom samorządów.

Ustawa okołobudżetowa przewiduje odwyżki dla nauczycieli (30%) i dla nauczycieli początkujących (ok. 33%), a także dla nauczycieli przedszkolnych. Dotacja dla samorządów na nauczanie przedszkolne wyniesie blisko 4,2 mld zł. W ustawie zaplanowano też przekazanie obligacji skarbowych uczelniom wyższym (ok. 2,2 mld zł), Funduszowi Reprywatyzacji (do 10 mld zł), PKP Polskim Liniom Kolejowym (do 1,3 mld zł), ministrowi ds. informatyzacji na wsparcie inwestycji półprzewodnikowych (do 3,5 mld zł), spółkom górniczym (do 7 mld zł). Na polecenie premiera będzie możliwe przekazanie obligacji o wartości do 12 mld zł państwowym osobom prawnym.

Komisja Nauki opowiedziała się jednogłośnie za przyjęciem ustawy o zmianie ustawy – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce wraz z dwiema poprawkami legislacyjnymi.

Założenia pochodzącej z przedłożenia rządowego ustawy omówił podsekretarz stanu w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego Maciej Gdula. Ustawa ma na celu wprowadzenie dwóch rodzajów istotnych zmian. Pierwsza dotyczy studiów doktoranckich i ma na celu uzupełnienie wprowadzonych w lipcu ub.r. przez Senat zmian umożliwiających uczestnikom studiów doktoranckich obronę doktoratu do końca br. Zgodnie bowiem z ustawą z 2017 r. nabór na studia doktoranckie po raz ostatni ogłoszony został w roku akademickim 2018/ 2019, a ich uczestnicy mieli obronić doktoraty do końca 2023 r. Dzięki zmianom wprowadzonym przez Senat okres na obronę został wydłużony o jeden rok. Zaproponowana przez rząd nowelizacja wprowadzi kilka dodatkowych zmian, takich jak wydłużenie o rok ubezpieczenia zdrowotnego uczestników studiów doktoranckich, możliwość udziału w samorządzie akademickim czy ułatwienie dla studentów z zagranicy w uzyskaniu dalszego pozwolenia na pobyt i naukę w Polsce. W noweli znalazły się również drobne zmiany dotyczące emerytur, stanowiące logiczną konsekwencję zmiany ustawy. Uczestnicy studiów doktorskich będą mogli też być rejestrowani w systemie POL-on. Studenci nie będą otrzymywać stypendiów finansowanych przez Ministerstwo Nauki, ale będą mogli pobierać stypendia fundowane przez rektorów i być zatrudniani przez wyższe uczelnie i jednostki naukowe bez żadnych ograniczeń. Druga grupa zmian w ustawie dotyczy sprawowania kontroli nad pierwszym rektorem, a więc osobą wskazaną przez ministra jako właściwą do tego, by utworzyć nową uczelnię. Obecnie w przepisach jest luka: jeżeli pierwszy rektor jeżeli łamie przepisy prawa, minister nie może zwrócić się do ciał kolegialnych o odwołanie rektora, bo takie ciała, które mogłyby sprawować nad rektorem kontrolę, jeszcze nie istnieją. Dlatego w ustawie wprowadzono przepis umożliwiający ministrowi, jako odpowiednikowi ciał kolegialnych w tym wypadku, odwołanie pierwszego rektora i powołanie na to stanowisko nowego pierwszego rektora na okres powstawania szkoły.

W związku z faktem, że Biuro Legislacyjne Kancelarii Senatu zgłosiło zastrzeżenia do technik legislacyjnych zastosowanych w art. 1 i art. 2 ustawy, wraz z propozycjami poprawek, przewodniczący Komisji Nauki, senator Kazimierz Wiatr przejął te poprawki, a członkowie komisji je zaaprobowali.

Komisja Spraw Unii Europejskiej pozytywnie zaopiniowała – wraz z uwagami rządu –wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie zwalczania opóźnień w płatnościach w transakcjach handlowych – COM(2023) 533; wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego unijny kodeks celny i Urząd Unii Europejskiej ds. Celnych oraz uchylającego rozporządzenie (UE) nr 952/2013 – COM(2023) 258; wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ram dostępu do danych finansowych oraz zmiany rozporządzeń (UE) nr 1093/2010, (UE) nr 1094/2010 i (UE) 2022/2554 – COM(2023) 360; wniosek dotyczący dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie usług płatniczych i usług związanych z pieniądzem elektronicznym w ramach rynku wewnętrznego, zmieniającej dyrektywę 98/26/WE i uchylającej dyrektywy (UE) 2015/2366 i 2009/110/WE; Wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie usług płatniczych w ramach rynku wewnętrznego i zmieniające rozporządzenie (UE) nr 1093/2010 – COM(2023) 366; COM(2023) 367; wniosek dotyczący dyrektywy Rady ustanawiającej system opodatkowania według siedziby głównej dla mikroprzedsiębiorstw oraz małych i średnich przedsiębiorstw i zmieniającej dyrektywę 2011/16/UE – COM(2023) 528; wniosek dotyczący dyrektywy Rady w sprawie cen transferowych – COM(2023) 529.

Komisja zapoznała się również i przyjęła bez uwag zaproponowane przez prezydium komisji akty ustawodawcze o numerach: COM(2023) 178; COM(2023) 335; COM(2023) 338; COM(2023) 414; COM(2023) 415; COM(2023) 443; COM(2023) 502; COM(2023) 512; COM(2023) 515; COM(2023) 582; COM(2023) 584; COM(2023) 591; COM(2023) 592; COM(2023) 596; COM(2023) 642; COM(2023) 647; COM(2023) 649; COM(2023) 660; COM(2023) 661; COM(2023) 698; COM(2023) 727; COM(2023) 733; COM(2023) 738.

Ponadto członkowie komisji wysłuchali informacji ministra do spraw Unii Europejskiej na temat polityki europejskiej rządu RP oraz uwag dotyczących przyszłej współpracy z parlamentem. Minister ds. Unii Europejskiej Adam Szłapka przedstawił swoje założenia dotyczące współpracy resoru z senacką Komisją Spraw UE. Wskazał, że rozpoczynający się rok jest okresem, w którym Polska przygotowuje się do objęcia prezydencji w Radzie Unii Europejskiej, która rozpocznie się 1 stycznia 2025 r. Z tego względu zostanie zmieniona formuła półrocznych raportów o udziale Polski w pracach UE, które będą miały charakter bardziej techniczny i zsyntetyzowany. Minister zwrócił się do przewodniczącego z prośbą o zorganizowanie odrębnego posiedzenia komisji z udziałem przedstawicieli resortu ds. europejskich, poświęconego wyłącznie przygotowaniom do objęcia przez Polskę prezydencji.

Minister Szłapka zrelacjonował także udział rządu w ostatnim posiedzeniu Rady Europejskiej, na którym nastąpiło otwarcie negocjacji akcesyjnych z Ukrainą, Mołdawią i państwami Bałkanów Zachodnich. Odniósł się również do planowanego na 1 lutego dodatkowego posiedzenia poświęconego wsparciu finansowemu Ukrainy przez najbliższe cztery lata. Opowiadał także o pracach nad pozyskaniem środków z Europejskiego Funduszu Spójności oraz KPO, współpracy z przewodniczącym TSUE, ministrem Adamem Bodnarem w zakresie wypełnienia tzw. kamieni milowych w zakresie praworządności oraz Ministerstwem Rozwoju i Technologii w zakresie innych kamieni milowych. Minister Szłapka odniósł się też do kwestii podejmowanych przez rząd starań zażegnania protestów polskich przewoźników na granicy z UA, przyznając, że do tej sytuacji doszło wskutek nieroztropnie wyrażonej przez polskie władze zgody sprzed dwóch lat na liberalizację unijnego rynku przewozowego.

Wicemarszałek Kamiński podkreślił, że państwo polskie musi być adwokatem przystąpienia Ukrainy do UE, dlatego władze – w trosce o to, by naród polski przeciwko temu nie zaprotestował – muszą od samego początku bardzo starannie dbać o polskie i ukraińskie interesy. Zdaniem wicemarszałka, obecnie mamy do czynienia z najbardziej wrażliwym momentem tego procesu. Być może włączenie w ten proces parlamentu pomoże zminimalizować dramatyczne skutki wizerunkowe kryzysu na granicy.

Przewodniczący Komisji Spraw Unii Europejskiej Bogdan Klich zwrócił się z kolei do ministra do spraw Unii Europejskiej z prośbą o przekazywanie członkom komisji sprawozdań z przebiegów szczytów UE i posiedzeń Rady Europejskiej, tak aby komisja mogła śledzić na bieżąco wszystkie najistotniejsze kwestie procedowane w UE.

Komisja Regulaminowa, Etyki i Spraw Senatorskich zajmowała się projektem uchwały w sprawie zmian w składzie komisji senackich.

Komisja Petycji postanowiła kontynuować prace nad pięcioma petycjami, odrzuciła natomiast trzy.

Komisja postanowiła, że będą kontynuowane prace nad petycją w sprawie podjęcia inicjatywy ustawodawczej dotyczącej zmiany art. 52 ust. 2 ustawy z 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami, przez uzupełnienie powodów zakończenia praktycznej części egzaminu państwowego na prawo jazdy przed wykonaniem wszystkich określonych zakresem egzaminu zadań. Chodzi o to, że z punktu widzenia bezpieczeństwa istotne jest prawo przerwania egzaminu w sytuacji, gdy egzaminowany nie posiada wystarczających umiejętności kierowania pojazdem, przez co stwarza zagrożenie. W takiej sytuacji nie tylko można, ale wręcz trzeba zakończyć egzamin przed wykonaniem wszystkich czynności egzaminacyjnych. Komisja zwróci się do Ministerstwa Infrastruktury oraz do Krajowego Stowarzyszenia Egzaminatorów  o przygotowanie pisemnego stanowiska w tej sprawie, ponieważ obecnie finalizowane są prace nad wprowadzeniem dyrektywy unijnej dotyczącej praw jazdy. Komisja zdecydowała, że będą kontynuowane prace nad petycją w sprawie podjęcia inicjatywy ustawodawczej dotyczącej zmiany art. 110 § 2 ustawy z 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny wykonawczy, przez ustawowe zwiększenie do 4 m² powierzchni mieszkalnej w celi, przypadającej na jednego skazanego osadzonego w zakładzie karnym. Komisja wystąpi do ministra sprawiedliwości o przygotowanie stanowiska w tej sprawie. Stanowisko przedstawiciela służby więziennej było negatywne. Komisja chce, aby kontynuować prace nad petycją w sprawie podjęcia inicjatywy ustawodawczej dotyczącej uchylenia art. 11 § 4 oraz zmiany art. 39 § 6 ustawy z 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy, w celu uporządkowania przepisów ustawy. Komisja poprosi o opinię w tej sprawie Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz środowiska samorządowe. Komisja zadecydowała, że kontynuowane będą prace nad petycją w sprawie podjęcia inicjatywy ustawodawczej dotyczącej zmiany ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy przez wprowadzenie w treści ustawy pojęcia „pracujący”, czyli człowiek osobiście świadczący pracę, niezależnie od formy prawnej jej uregulowania i opisania relacji społecznej. Autorzy petycji postulują zrównanie wobec prawa wszystkich świadczących pracę, niezależnie od formy jej świadczenia. Komisja poprosi Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej o opinię w tej sprawie. Komisja opowiedziała się za kontynuacją prac nad petycją w sprawie podjęcia inicjatywy ustawodawczej dotyczącej zmiany art. 34 oraz wprowadzenia art. 288a do ustawy z 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny. Zdaniem autora petycji, Stowarzyszenia Ulepszamy Kraków!, aktualny stan prawny nie chroni w wystarczający sposób właścicieli budynków, których elewacje zostały nielegalnie uszkodzone przez umieszczenie na nich graffiti. 

Komisja nie będzie kontynuować prac nad petycją w sprawie podjęcia inicjatywy ustawodawczej dotyczącej zmiany art. 9a ustawy z 11 maja 2011 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa, w celu przywrócenia władzy sądowniczej uprawnienia do wyboru 15 sędziów-członków KRS. Powodem jest to, że rząd finalizuje prace w tym zakresie.

Na posiedzeniu Komisji Kultury i Środków Przekazu zostały omówione wyniki kontroli Najwyższej Izby Kontroli „Funkcjonowanie, gospodarka finansowa i wydatkowanie środków przez spółkę Telewizja Polska SA”. Izba badała działalność spółki od 1 stycznia 2021 r. do 7 lipca 2023 r. i oceniła ją negatywnie.

Przedstawiając wyniki kontroli, zastępca dyrektora Departamentu Strategii NIK Filip Byczkowski podkreślił, że w wypadku spółki Telewizja Polska, która jest finansowana w 60-procentach ze środków publicznych, kluczowe znaczenie ma rzetelność, gospodarność i dbałość w ich wydatkowaniu. „W badanych obszarach stwierdziliśmy naruszenie zasad legalności, rzetelności, celowości lub gospodarności w wydatkach Telewizji Polskiej. Skala stwierdzonych nieprawidłowości, ich wymiar finansowy i charakter wskazywały na ryzyko ich powielania się” – mówił Filip Byczkowski. Poinformował, że z ustaleń kontrolerów wynika, iż w 2021 r. TVP osiągnęła przychody ze sprzedaży produktów w wysokości 3,1 mld zł, a w 2022 r. – 3,4 mld zł. Przychody z abonamentu, rekompensat z tytułu utraconych opłat abonamentowych i dotacji stanowiły odpowiednio 67,3% i 68,5% tych przychodów. Jak podkreślił Filip Byczkowski, model gospodarki finansowej TVP od 2017 r. jest oparty na współfinansowaniu działalności ze środków budżetu państwa w postaci rekompensat abonamentowych. „Spółka uzależniła się od rekompensat” – ocenił Filip Byczkowski. Jak poinformował, w latach 2017–2022 przychody TVP wzrosły z 1,6 mld zł do 3,4 mld zł, ale było to wynik coraz większych rekompensat; ich udział w przychodach ze sprzedaży TVP wzrósł z 16,7% w 2017 r. do 52,3% w 2022 r. Łącznie w latach 2017–2022 spółka otrzymała rekompensaty z budżetu państwa w wysokości 7,2 mld zł, a w 2023 r. – 2,3 mld zł. Przedstawiciel NIK zwrócił uwagę, że wartość otrzymanych rekompensat zależała od formy ich przekazania (w latach 2017–2018 były to środki finansowe, a od 2019 r. – obligacje Skarbu Państwa), co powodowało ujemne skutki finansowe dla spółki. Koszty operacyjne ze sprzedaży obligacji w 2021 r. wyniosły 17,5 mln zł, a strata z ich zbycia w 2022 r. to 184,5 mln zł. Wśród innych nieprawidłowości stwierdzonych przez NIK, Filip Byczkowski wskazał na uruchomienie wysokobudżetowych inwestycji budowalnych bez odpowiedniego zabezpieczenia finansowego oraz wydatkowanie części pożyczki z Funduszu Reprywatyzacji w sposób niezgodny z obowiązującą procedurą i na cel inny niż przewidziany w umowie. W ocenie NIK polityka kadrowo-płacowa oraz model zatrudniania pracowników i współpracowników także zawierają wiele nieprawidłowości. Wskazano przede wszystkim na sposób wynagradzania pracowników, brak monitoringu umów cywilnoprawnych i przypadki działania w sytuacjach konfliktu interesów, które mogą prowadzić do zjawisk korupcjogennych. Filip Byczkowski poinformował, że w wystąpieniu pokontrolnym, skierowanym do prezesa Zarządu Spółki Telewizja Polska, NIK sformułowała 2 uwagi systemowe i 29 wniosków. Złożyła też 2 zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstw polegających na tym, że osoby zobowiązane do zajmowania się sprawami majątkowymi spółki mogły wyrządzić jej szkodę majątkową.

Podczas dyskusji senatorowie ocenili wyniki kontroli NIK jako szokujące. Zastanawiali się też, w jaki sposób zapewnić transparentność polityki kadrowo-płacowej TVP. W ocenie Jana Dworaka z Towarzystwa Dziennikarskiego skala nieprawidłowości w TVP jest porażająca. Według niego aby uniknąć ich w przyszłości, należy zmienić model finansowania mediów publicznych. Powinny mieć one ustalone ustawowo trwałe źródła przychodów w perspektywie kilku lat. Krajowej Radzie Radiofonii i Telewizji należy umożliwić kontrolowanie wydatkowania przez spółki środków finansowych, które im przyznaje. Na potrzebę dyskusji o modelu finansowania mediów publicznych, do czego mają przyczynić się wyniki kontroli NIK, zwrócił też uwagę Filip Byczkowski. Jego zdaniem powinien być on akceptowany społecznie, uwzględniać możliwości finansowe, zapewniać wykonywanie ustawowych zadań.

Tego samego dnia komisja kultury pozytywnie zaopiniowała wniosek o zorganizowanie w Senacie wystawy poświęconej Wincentowi Witosowi. Senatorowie zaakceptowali ponadto plan pracy komisji w 2024 r., w którym przewidziano m.in. informacje resortu kultury na temat stanu ochrony zabytków oraz realizacji inwestycji w zakresie odbudowy Pałacu Saskiego, Pałacu Brühla oraz kamienic przy ul. Królewskiej w Warszawie. Senatorowie zajmą się też kwestiami dotyczącymi czytelnictwa, sieci bibliotek i rynku książki w Polsce czy sytuacją twórców w naszym kraju.