Aktualności

12 lipca, w 78. rocznicę wydarzeń 1945 r., obchodzimy Dzień Pamięci Ofiar Obławy Augustowskiej. Oddziały Armii Czerwonej rozpoczęły tego dnia na terenie Puszczy Augustowskiej i jej okolic trwającą do 28 lipca 1945 r. szeroko zakrojoną akcję pacyfikacyjną, wymierzoną w polskie podziemie niepodległościowe. W Dzień Pamięci Ofiar Obławy Augustowskiej, ustanowiony ustawą 9 lipca 2015 r., oddajemy hołd jej ofiarom z lipca 1945 r. – „bohaterom antykomunistycznego podziemia niepodległościowego, którzy nie pogodzili się z nową sowiecką okupacją, zamordowanym z rozkazu Stalina na terenie północno-wschodniej Polski w czasie pokoju po kapitulacji hitlerowskich Niemiec”.

W Obławie Augustowskiej uczestniczyły jednostki 50. armii III Frontu Białoruskiego, Wojsk Wewnętrznych NKWD oraz funkcjonariusze kontrwywiadu wojskowego „Smiersz”. Funkcjonariusze Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego, Milicji Obywatelskiej i miejscowi konfidenci wspomagali działania Sowietów jako przewodnicy i tłumacze, asystowali także przy przesłuchaniach. Oddziały sowieckie przetrząsały lasy i wsie, aresztując podejrzanych o kontakty z polską partyzantką niepodległościową. W wyniku pacyfikacji Suwalszczyzny zatrzymano kilka tysięcy osób, a 600 podejrzewanych o powiązania z AK-owskim podziemiem wywieziono w niewiadomym kierunku.

Obecne szacunki historyków wskazują, że Obława Augustowska mogła pochłonąć nawet około 2 tys. ofiar. Stanowiła ona najtragiczniejszą odsłonę działań NKWD w Polsce po zakończeniu II wojny światowej. Jej celem było rozbicie oddziałów partyzanckich operujących na pograniczu polsko-litewskim – w Puszczy Augustowskiej i na terenach do niej przyległych.Zarówno powiat suwalski, jak i augustowski po opuszczeniu przez frontowe wojska Armii Czerwonej w styczniu 1945 r. zostały praktycznie opanowane przez podziemie niepodległościowe, które zwalczało terenowe agendy nowej władzy i komunistyczny aparat represji. Podczas Obławy Augustowskiej zatrzymywano zarówno ludzi podejrzanych o kontakty z partyzantką niepodległościową, jak i osoby zupełnie przypadkowe, znajdujące się jedynie poza swoim miejscem zamieszkania.

21 lipca 1945 r. Szef Głównego Zarządu Kontrwywiadu Smiersz Wiktor Abakumow poinformował ludowego komisarza spraw wewnętrznych Ławrientija Berię, że podczas obławy zatrzymano 7049 osób, z których po przesłuchaniu (tzw. filtracji) 5115 zostało wypuszczonych. Aresztowanych Litwinów przekazano organom NKWD LSRS. 592 Polaków nigdy nie wróciło do domów – zostali zamordowani i pochowani w nieznanym miejscu.

Chociaż rozstrzeliwania podczas podobnych operacji czekistowsko-wojskowych były normalną praktyką, to liczba eksterminowanych osób czyni z Obławy Augustowskiej największą masową zbrodnię popełnioną na cywilach w Europie między zakończeniem II wojny światowej a wojną w byłej Jugosławii w latach dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku. Do dziś nie udało się ustalić miejsca spoczynku ofiar tej zbrodni. W Gibach i wielu innych miejscowościach, które w lipcu 1945 r. ogarnęła sieć zbrodniczej obławy, rodziny wciąż czekają na wieści o losach swoich mężów, żon,  sióstr, braci … Obława Augustowska wciąż pozostaje największą niewyjaśnioną zbrodnią na Polakach popełnioną po II wojnie światowej.