Aktualności

22 i 23 lutego 2010 r. w Senacie, pod patronatem marszałków Sejmu i Senatu, odbyła się konferencja "Traktat z Lizbony - traktatem parlamentów europejskich". W spotkaniu wzięli udział przedstawiciele służb prawnych parlamentów państw członkowskich Unii Europejskiej. Spotkanie ma służyć wymianie poglądów w gronie ekspertów parlamentarnych na temat sposobów sprostania wyzwaniom i wykorzystania możliwości, jakie stwarza parlamentom narodowym Traktat z Lizbony. Tematy konferencji to m.in. nowe regulacje, współpraca parlamentów narodowych UE, informowanie opinii publicznej o roli parlamentów.

Traktat z Lizbony, który obowiązuje od 1 grudnia 2009 r., ma usprawnić funkcjonowanie rozszerzonej UE; ustanawia stałego przewodniczącego Rady Europejskiej i powołuje wysokiego przedstawiciel UE ds. polityki zagranicznej. Traktat przewiduje też, że do 2014 r. wszystkie państwa członkowskie zachowają prawo do delegowania do Brukseli po jednym komisarzu.

Otwierając konferencję, marszałek Sejmu Bronisław Komorowski podkreślił, że cieszy się z możliwości wspólnego zastanowienia się nad tym, jak postanowienia traktatu przenieść na grunt praktyki parlamentów krajowych. Jego zdaniem, taka inicjatywa służy lepszemu integrowaniu Europy i wzmacnianiu mechanizmów współpracy. "Chcielibyśmy bardzo skorzystać z wiedzy, aktywności, pomysłów, które rodzą się we wszystkich parlamentach narodowych w ramach procesu implementacji Traktatu z Lizbony. Wchodzimy w nowy okres funkcjonowania UE, i wymiana poglądów, a także doświadczeń i pomysłów może nam wszystkim bardzo ułatwić późniejszą współpracę" - mówił. Marszałek przypomniał, że konferencja jest wspólną inicjatywą Sejmu i Senatu, co daje świadectwo współpracy obu izb polskiego parlamentu.

W opinii marszałka Senatu Bogdana Borusewicza, Traktat Lizboński można nazwać traktatem parlamentów europejskich. Jak mówił, "przyszłość parlamentaryzmu w Europie zależy od gotowości do podejmowania problematyki unijnej na równi z legislacją krajową".

Marszałek podkreślił, że Traktat Lizboński jest bardziej europejski od poprzednich, ponieważ wprowadził nowe uprawnienia parlamentów narodowych krajów wchodzących w skład UE. Zapewnił, że Senat chce brać czynny udział w pracach nad prawem wspólnotowym i aktywnie uczestniczyć we współpracy parlamentów państw członkowskich. Marszałek B. Borusewicz przypomniał, że kierowana przez niego Izba przygotowała już tekst nowej ustawy, która na nowo określa relacje dotyczące spraw unijnych pomiędzy rządem a parlamentem. Nowe uprawnienia, które parlamentom krajowym nadaje Traktat z Lizbony, Senat zamierza wykorzystać także dzięki nowelizacji regulaminu swoich prac. Pozwoli to zaangażować w prace nad sprawami unijnymi wszystkie senackie komisje branżowe, które zostaną włączone w dotychczasowe mechanizmy rozpatrywania projektów aktów prawnych UE. Jak dodał marszałek, po wstępnej selekcji projektów przez komisję ds. Unii Europejskiej on, jako marszałek Senatu, będzie je kierował do poszczególnych komisji. Ponadto - mówił - zastrzeżenia co do zgodności prawa unijnego z zasadą pomocniczości będą uchwalane na posiedzeniu plenarnym na wniosek komisji branżowej i komisji ds. UE. "Również wnioski o zaskarżenie prawa unijnego do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości uchwalane będą przez bezwzględną większość w Senacie" - dodał.

W swoim wystąpieniu marszałek B. Borusewicz zwrócił uwagę, że Unia reguluje wiele obszarów. Ignorując to, jego zdaniem, staniemy się parlamentami lokalnymi, a nie narodowymi.

W opinii p.o. szefa Kancelarii Sejmu Lecha Czapli, wykonywanie postanowień Traktatu Lizbońskiego, które w nowy sposób opisują relacje między państwami członkowskimi a UE, stanowi ambitne zadanie dla parlamentów narodowych. Jak stwierdził, te wyzwania dotyczą nie tylko parlamentarzystów, ale też, może nawet w większym stopniu, urzędników obsługujących spełnianie tych funkcji przez parlamenty narodowe. Jak stwierdził, odpowiedzią na te wyzwania może być podjęcie próby ujednolicenia przez parlamenty narodowe państw członkowskich UE wspólnych reguł stosowania procedur traktatowych.

Jak mówił minister L. Czapla, podnoszony jest czasem argument, że debata na temat zasad takiej współpracy powinna się odbywać na podstawie zebranych doświadczeń dopiero co najmniej rok po wejściu w życie Traktatu z Lizbony. Służby prawne parlamentów narodowych już obecnie konfrontowane są jednak z problemami dotyczącymi stosowania procedur traktatowych. Dodał ponadto, że nowe uprawnienia parlamentów krajowych powinny być w pełni egzekwowane od pierwszego dnia obowiązywania Traktatu z Lizbony.

Prof. Cezary Mik z Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego zwrócił uwagę, że w Traktacie Lizbońskim podkreślona została autonomia parlamentów krajowych. Jak zaznaczył, napisano w nim, że UE szanuje nie tylko równość swoich członków wobec Traktatu, ale także ich tożsamość narodową i państwową "nierozerwalnie związaną z podstawowymi strukturami politycznymi i konstytucyjnymi państw członkowskich". Podkreślił, że istotnymi elementami tych struktur są parlamenty krajowe, traktowane jako ostoja i jeden z istotnych elementów gwarantujących suwerenność narodową i państwową. Zwrócił uwagę, że funkcje parlamentów krajowych nawet w sprawach dotyczących UE są określone zostały w Traktacie jedynie co do zasady. "Istotne rozwinięcie tej zasady należy do prawa krajowego" - zaznaczył.

Tematem drugiego dnia konferencji były m.in. współpraca parlamentów narodowych państw UE w ramach Konferencji Organów Wyspecjalizowanych w sprawach Wspólnotowych (COSAC), a także wymiana informacji między parlamentami narodowymi po Traktacie Lizbońskim i lepsze wdrażanie najlepszych praktyk różnych parlamentów narodowych.

Loreta Raulinaityte, członek stały sekretariatu COSAC, podkreśliła znaczenie prowadzonej na forum europejskim debaty na temat przyszłości tej instytucji po wejściu w życie Traktatu z Lizbony. Jak zaznaczyła, dyskusja ta już się rozpoczęła i jest otwarta na wszelkie idee, koncepcje i interpretacje. Zwróciła uwagę, że w ramach COSAC toczy się też debata dotycząca ewentualnej zmiany nazwy tej instytucji na bardziej zrozumiałą dla europejskiej opinii publicznej. Jak podkreśliła, rolą COSAC jest usystematyzowanie wymiany informacji między parlamentami narodowymi, a także dzielenie się doświadczeniami i metodami działań w sprawach europejskich. W tym celu COSAC wydaje dwa razy w roku specjalne raporty.

L. Raulinaityte zaznaczyła, że jednym z ważnych tematów, którymi zajmuje się COSAC, jest kontrola przez parlamenty narodowe stosowania zasady pomocniczości w UE. Przypomniała również, że w marcu 2009 r. Parlament Europejski w raporcie na temat rozwoju relacji między europarlamentem a parlamentami krajowymi w ramach Traktatu Lizbońskiego wyraził swoją opinię na temat przyszłości COSAC. Jak stwierdzono w dokumencie, COSAC powinien być przede wszystkim forum wymiany informacji i prowadzenia debat na ogólne kwestie polityczne dotyczące m.in. poszanowania zasady pomocniczości.

Zdaniem Paolo Visy z departamentu UE włoskiej Izby Deputowanych, w debacie na temat przyszłości COSAC, zanim przystąpi się do tworzenia nowych procedur, należy skupić się na wykorzystaniu już istniejących. Według niego, obecnie praktykowane metody wymiany informacji w ramach COSAC są bardzo elastyczne i w niektórych wypadkach nieformalne. Sprawia to, że mają one duży potencjał rozwojowy.

Jak stwierdził P. Visa, efektywna współpraca parlamentów narodowych UE, mająca na celu wymianę aktualnych informacji na temat ich działalności w sprawach europejskich, jest nie tylko użyteczna, ale ma także fundamentalne znaczenie dla Unii. Zaznaczył, że wymiana informacji powinna przebiegać w sposób ciągły i nie należy jej ograniczać restrykcyjnymi i ściśle określonymi procedurami. W jego opinii, lepsze są zasady elastyczne i na bieżąco negocjowane.

Zamykając konferencję, szef Kancelarii Senatu minister Ewa Polkowska podkreśliła, że Traktat z Lizbony, który zwiększył rolę parlamentów narodowych w Unii Europejskiej, umożliwił ich jeszcze lepszą współpracę, wyzwolił aktywność i dał nowe instrumenty działania. W ocenie minister E. Polkowskiej, konferencja pokazała, że możliwość wpływania na prawo wspólnotowe parlamenty narodowe traktują przede wszystkim jako odpowiedzialność. Minister wskazała na potrzebę znalezienia płaszczyzn współdziałania między parlamentami państw UE i określenia mechanizmów działania.

Jak stwierdziła, konferencja była okazją do wymiany poglądów naukowców, przedstawicieli instytucji unijnych i ekspertów parlamentarnych. Minister wyraziła nadzieję, że to nie jest ostatnie takie spotkanie poświęcone jak najlepszemu wykorzystaniu instrumentów, które dał parlamentom narodowym Traktat z Lizbony.