Wydarzenia

Z inicjatywy Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej oraz Związku Miast Polskich 13 marca 2024 r. w Senacie spotkali się parlamentarzyści i samorządowcy, by w 34. rocznicę  uchwalenia ustawy o samorządzie terytorialnym rozmawiać o roli samorządu terytorialnego w rozwoju kraju i wyzwaniach na przyszłość. Podczas spotkania uhonorowano symbolicznie 74 wójtów i burmistrzów, pełniących swoje funkcje od 8 kadencji. Debatę zakończyło przyjęcie apelu o jak najliczniejszy udział Polaków w zbliżających się wyborach samorządowych. „Z miejsca, gdzie ponownie narodził się polski samorząd, apelujemy do mieszkańców gmin i miast o powszechny udział w nadchodzących wyborach. To od Waszych głosów będzie zależeć przyszłość naszych małych ojczyzn i ranga samorządu terytorialnego w naszym kraju. To Wy zadecydujecie, kto i w jaki sposób będzie dbał o realizację Waszych podstawowych praw obywatelskich: do mieszkania, zaopatrzenia w egzystencjalne dobra i usługi, opieki społecznej, do kultury, wypoczynku i przemieszczania się, do edukacji Waszych dzieci” – napisano w apelu. Samorządowcy zaapelowali też do wszystkich gmin, miast, powiatów i regionów w Polsce o podjęcie działań profrekwencyjnych, pokazanie, że samorząd jest istotnym elementem życia publicznego i niezbywalną wartością dla wszystkich Polaków, „a siła państwa buduje się bardziej z aktywności obywateli i ich wspólnot niż z działań administracji centralnej”. Jak podkreślono w apelu, większa frekwencja to silniejszy mandat społeczny radnym, wójtom, burmistrzom czy prezydentom, starostom i marszałkom, który pozwoli im na odważniejsze i skuteczniejsze rozwijanie swoich małych ojczyzn dla dobra ich mieszkańców.

Otwierając debatę, marszałek Małgorzata Kidawa-Błońska wyraziła zadowolenie, że spotkanie poświęcone 34 latom polskiego samorządu terytorialnego  odbywa się w Senacie, gdzie  po 1989 r. zaczęło się przywracanie polskiej samorządności, m.in. dzięki przewodniczącemu i wiceprzewodniczącemu Komisji Samorządu Terytorialnego senatorom Jerzemu Regulskiemu i Jerzemu Stępniowi, czy jej ekspertowi Michałowi Kuleszy. Jak przypomniała, ustawa o samorządzie terytorialnym powstawała właśnie w Izbie wyższej. Marszałek Senatu podkreśliła, że Polacy cenią i czują wolność, i dlatego odrodzenie samorządu po 1989 r. i decentralizacja państwa miały ogromne znaczenie, m.in. ze względu na bliski kontakt z władzą lokalną, możliwość wpływu na to, co się dzieje wokół nas. Wyraziła nadzieję, że po wyborach 15 października samorządy znowu poczują, że mają w rządzie i parlamencie partnera, a wolność samorządu będzie pielęgnowana a nie ograniczana. Wyraziła też nadzieję, że wszystkie ustawy, które wyjdą z parlamentu, będą wspierały samorząd i dawały narzędzia do jeszcze lepszego wykonywania przez nie mandatu. W ocenie marszałek Senatu senackie spotkanie pokaże, co parlamentarzyści mogą zrobić dla poprawy funkcjonowania polskich samorządów, bowiem sprawny i mocny samorząd to podstawa silnego państwa. Zwracając się do samorządowców, którzy pełnią funkcję wójta i burmistrza od 34 lat, gratulowała im poparcia społecznego. „To jest rzeczywiście imponujący dorobek, tyle lat w tym samym miejscu, mając poparcie mieszkańców. To jest najlepsze świadectwo tego, że te osoby zdobyły autorytet w swoich regionach” – podkreśliła. Jak stwierdziła, martwi ją jednak fakt, iż nie ma wśród nich  kobiet.

Podczas spotkania o refleksję na temat funkcjonowania samorządu terytorialnego 34 lata później poproszono Jerzego Stępnia, drugiego przewodniczącego komisji samorządu terytorialnego I kadencji Senatu. Jak przypomniał, odrodzenie samorządu terytorialnego postulowano już w czasie I zjazdu „Solidarności” w 1981 r. Stało się też sprawą najważniejszą dla odrodzonego po 1989 r. Senatu, który z pomocą rządu Tadeusza Mazowieckiego podjął się tego zadania, niewiele w gruncie rzeczy o nim wiedząc, mając stosunkowo mało informacji na temat przedwojennego samorządu. Jak mówił Jerzy Stępień, „stąpaliśmy po nieuporządkowanym terenie, popełniliśmy wiele błędów, ale czas naglił”. Z perspektywy czasu były senator wystawił reformie samorządowej trójkę z plusem lub czwórkę z minusem. W 34. rocznicę ta ocena jest jednak gorsza niż 10 lat temu, bo samorząd ograbiono w ostatnich latach ze środków finansowych wskutek obniżenia stawki podatku od dochodów osobistych. W ocenie Jerzego Stępnia największym zagrożeniem dla samorządu jest zjawisko klientelizmu. Krytycznie ocenił przepis wprowadzony w kodeksie wyborczym w 2011 r. stanowiący, że burmistrz i wójt nie muszą być stałymi mieszkańcami danego miasta czy gminy.

Dyrektor Biura Związku Miast Polskich Andrzej Porawski przypomniał, że program przyjęty na I zjeździe „Solidarności” nosił tytuł „Samorządna Polska”. Na zjeździe postulowano też przywrócenie Senatu i nadanie mu samorządowego charakteru. Negatywnie ocenił wprowadzenie w 2018 r. ograniczenia do 2 liczby kadencji burmistrzów, prezydentów i wójtów. W tym kontekście m.in. przypomniał, że w badaniach zaufania publicznego samorządy uzyskują 70% poparcia, co jest oceną lepszą od innych władz. Oznacza to, że mieszkańcy pozytywnie oceniają to, co dzieje się wokół nich na co dzień i najbliżej nich. Dlatego należy poważnie zastanowić się, dlaczego frekwencja w wyborach samorządowych jest niższa niż w wyborach parlamentarnych.

W imieniu uhonorowanych samorządowców głos zabrali wójt gminy Kleszczewo Bogdan Kemnitz  i burmistrz miasta i gminy  Morawica Marian Buras. W swoich wystąpieniach podkreślali, że 34 lata temu Polska lokalna była brzydka, szara i zaniedbana. Dziś dobrze żyje się tam mieszkańcom, z podziwem patrzą na nią cudzoziemcy. Stało się to możliwe dzięki uruchomieniu wówczas społecznej aktywności, umożliwieniu ludziom decydowania o własnych sprawach.

W senackim spotkaniu udział wzięli samorządowcy, burmistrzowie i wójtowie pełniący swoje funkcje od 8 kadencji, czyli od pierwszych wyborów samorządowych w maju 1990 r., a także wicemarszałek Senatu Maciej Żywno, przedstawiciele organizacji samorządowych, parlamentarzyści, m.in. przewodniczący senackiej komisji samorządu senator Zygmunt Frankiewicz, przewodniczący i wiceprzewodniczący Parlamentarnego Zespołu Samorządowego poseł Marek Chmielewski i senator Wadim Tyszkiewicz, którzy zapewnili, ze pracują na ustawami samorządowymi i zadeklarowali, że będą ambasadorami idei samorządności w parlamencie.

Tekst apelu