Zapis stenograficzny

– posiedzenie Komisji Spraw Zagranicznych i Unii Europejskiej (147.)

w dniach 29 i 30 sierpnia 2023 r.

Porządek obrad:

1. Projekt budżetu ogólnego Unii Europejskiej na rok budżetowy 2024 – COM(2023) 300.

2. Wniosek dotyczący rozporządzenia Rady w sprawie zmiany rozporządzenia (UE, Euratom) 2020/2093 określającego wieloletnie ramy finansowe na lata 2021–2027 – COM(2023) 337.

3. Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów: Dostosowany pakiet dotyczący kolejnej generacji zasobów własnych – COM(2023) 330; Zmieniony wniosek dotyczący decyzji Rady zmieniającej decyzję (UE, Euratom) 2020/2053 w sprawie systemu zasobów własnych Unii Europejskiej – COM(2023) 331; Zmieniony wniosek dotyczący rozporządzenia Rady zmieniającego rozporządzenie (UE, Euratom) 2021/768 z dnia 30 kwietnia 2021 r. w odniesieniu do środków wykonawczych dotyczących nowych zasobów własnych Unii Europejskiej – COM(2023) 332; Zmieniony wniosek dotyczący rozporządzenia Rady w sprawie metod i procedury udostępniania zasobów własnych opartych na systemie handlu uprawnieniami do emisji, mechanizmie dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO2 i na realokowanych zyskach, statystycznych zasobów własnych opartych na zyskach przedsiębiorstw oraz w sprawie środków w celu zaspokojenia potrzeb gotówkowych – COM(2023) 333.

4. Wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającego rozporządzenie (UE) 2019/1242 w odniesieniu do wzmocnienia norm emisji CO2 dla nowych pojazdów ciężkich oraz włączenia obowiązków sprawozdawczych, a także uchylającego rozporządzenie (UE) 2018/956 (cd.) – COM(2023) 088.

5. Wniosek dotyczący dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającej dyrektywę 2014/49/UE w odniesieniu do zakresu ochrony depozytów, wykorzystywania środków z systemów gwarancji depozytów, współpracy transgranicznej i przejrzystości – COM(2023) 228.

6. Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego i Rady: Wyeliminowanie niedoboru talentów w dziedzinie cyberbezpieczeństwa w celu zwiększenia konkurencyjności, wzrostu gospodarczego i odporności UE („Akademia Umiejętności w dziedzinie Cyberbezpieczeństwa”) – COM(2023) 207.

7. Wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającego rozporządzenie (UE) 2019/881 w odniesieniu do usług zarządzanych w zakresie bezpieczeństwa – COM(2023) 208.

8. Wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego środki mające na celu zwiększenie solidarności i zdolności w Unii w zakresie wykrywania zagrożeń cyberbezpieczeństwa i incydentów w cyberbezpieczeństwie oraz przygotowywania się i reagowania na takie zagrożenia i incydenty – COM(2023) 209.

9. Wniosek dotyczący dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającej dyrektywę 2005/35/WE w sprawie zanieczyszczeń pochodzących ze statków oraz wprowadzenia sankcji, w tym sankcji karnych, za przestępstwa związane z zanieczyszczeniami – COM(2023) 273.

10. Akty ustawodawcze bez uwag – propozycja: COM(2023) 217, COM(2023) 226, COM(2023) 227, COM(2023) 237, COM(2023) 269, COM(2023) 271, COM(2023) 278, COM(2023) 279, COM(2023) 280, COM(2023) 328, COM(2023) 402.

11. Akt nieustawodawczy, w sprawie którego komisja wystąpi o stanowisko rządu – propozycja: COM(2023) 447.

12. Akty nieustawodawcze, w sprawie których komisja nie wystąpi o stanowisko rządu – propozycja: COM(2023) 259, COM(2023) 333, COM(2023) 343, COM(2023) 351, COM(2023) 353, COM(2023) 378, COM(2023) 379, COM(2023) 382, COM(2023) 383, COM(2023) 386, COM(2023) 387, COM(2023) 388, COM(2023) 389, COM(2023) 396, COM(2023) 397, COM(2023) 399, COM(2023) 403, COM(2023) 404, COM(2023) 407, COM(2023) 408, COM(2023) 417, COM(2023) 418, COM(2023) 421, COM(2023) 422, COM(2023) 425, COM(2023) 427, COM(2023) 431, COM(2023) 432, COM(2023) 433, COM(2023) 437, COM(2023) 438.

(Początek posiedzenia w dniu 29 sierpnia o godzinie 16 minut 02)

(Posiedzeniu przewodniczy przewodniczący Bogdan Klich)

Przewodniczący Bogdan Klich:

Dzień dobry państwu. Rozpoczynamy kolejne, sto czterdzieste siódme posiedzenie Komisji Spraw Zagranicznych i Unii Europejskiej Senatu.

Dzisiaj to już drugie posiedzenie naszej komisji. Mamy dzisiaj do omówienia kilka spraw ważnych, powiedziałbym nawet, że fundamentalnych, jeśli chodzi o legislację.

Będziemy rozpatrywać następujące akty prawne. Zaczniemy od projektu budżetu ogólnego na rok 2024, oczywiście budżetu ogólnego Unii Europejskiej, a potem przejdziemy do rozporządzenia Rady w sprawie zmiany rozporządzenia określającego wieloletnie ramy finansowe na lata 2021–2027. W pkcie nr 3 mamy komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego i innych ciał Unii Europejskiej, a chodzi o dostosowany pakiet dotyczący kolejnej generacji zasobów własnych, o zmieniony wniosek dotyczący decyzji Rady zmieniającej decyzję, o odpowiedniej sygnaturze, w sprawie systemu zasobów własnych, o zmieniony wniosek dotyczący rozporządzenia Rady zmieniającego rozporządzenie z 30 kwietnia 2021 r., o odpowiedniej sygnaturze, w odniesieniu do środków wykonawczych dotyczących nowych zasobów własnych Unii Europejskiej, a także o zmieniony wniosek dotyczący rozporządzenia Rady w sprawie metod i procedury udostępniania zasobów własnych opartych na systemie handlu uprawnieniami do emisji, mechanizmie dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO2 i na realokowanych zyskach, statystycznych zasobów własnych opartych na zyskach przedsiębiorstw oraz w sprawie środków w celu zaspokojenia potrzeb gotówkowych. To jest punkt trzeci.

Mam wrażenie, że dzisiaj więcej nie zrobimy. Posiedzenie będziemy kontynuować jutro o godzinie 8.15 i wówczas będziemy mieć 9 kolejnych punktów do omówienia.

Zapytam Wysoką Komisję, czy możemy procedować według takiego porządku obrad.

Panie Senatorze?

(Głos z sali: Możemy.)

Możemy.

W związku z tym przechodzimy do punktu… Nie, jeszcze powitam wszystkich, którzy reprezentują instytucje rządowe. Ministerstwo Finansów reprezentuje pani Anna Chałupa, podsekretarz stanu. Witam panią minister wraz z zespołem. Kancelarię Prezesa Rady Ministrów reprezentuje pan Marcin Kwasowski, zastępca dyrektora Departamentu Ekonomicznego Unii Europejskiej. Witam również naszych ekspertów: pana Jerzego Marka Nowakowskiego… Nie, jego akurat dzisiaj nie ma, ale jest pani prof. Lena Kolarska-Bobińska i jest pan prof. Czachór. Witam państwa serdecznie. I witam wszystkich towarzyszących gości.

Punkt 1. porządku obrad: projekt budżetu ogólnego Unii Europejskiej na rok budżetowy 2024 – COM(2023) 300

Przechodzimy do punktu pierwszego: projekt budżetu ogólnego Unii Europejskiej na rok budżetowy 2024.

Pani minister ma głos.

Pani Minister, bardzo proszę o przedstawienie w skrócie tego projektu.

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Finansów Anna Chałupa:

Szanowny Panie Przewodniczący! Wysoka Komisjo!

Mam przyjemność przedstawić państwu stanowisko rządu do projektu budżetu Unii Europejskiej na rok 2024.

Projekt budżetu został opublikowany przez Komisję Europejską 7 czerwca, zaś publikacja dokumentu w językach narodowych nastąpiła 6 lipca br. Rok 2024 będzie czwartym rokiem wieloletnich ram finansowych Unii Europejskiej na lata 2021–2027. Priorytetami wydatków w roku 2024 mają być przede wszystkim bezpieczeństwo, obrona, zwiększanie odporności Europy w następstwie COVID-19, zapewnienie zielonej i sprawiedliwej transformacji w ramach Zielonego Ładu, budowanie transformacji cyfrowej i gospodarki. Budżet na przyszły rok ma także na celu zwiększanie w dalszym ciągu skuteczności unijnej polityki spójności i rolnictwa oraz wspieranie konkurencyjności w Unii Europejskiej.

Projekt budżetu Unii Europejskiej został przygotowany przez Komisję Europejską przy praktycznie maksymalnym wykorzystaniu elastyczności budżetowej. Komisja przyznała jednocześnie, że dla Ukrainy nie ma dodatkowych środków w projekcie budżetu. Wsparcie Ukrainy ma odbywać się za pomocą nowego pozabudżetowego instrumentu dla Ukrainy – do uzgodnienia w trakcie przeglądu wieloletnich ram finansowych.

Wzrost inflacji związany z cenami energii oraz rosyjską inwazją na Ukrainę spowodował wzrost wydatków na obsługę stóp procentowych Europejskiego Instrumentu Odbudowy, co wymaga wygospodarowania dodatkowych środków do obsługi zaciągniętych zobowiązań. Wysokość środków na zobowiązania zaproponowano na poziomie ponad 189 miliardów euro. W porównaniu do roku 2023 nastąpił wzrost o 1,4%. Natomiast wysokość środków na płatności zaproponowano na poziomie 143 miliardów euro i jest to spadek o 15,2% w porównaniu do roku 2023. Według Komisji Europejskiej proponowany projekt zapewnia zachowanie właściwej równowagi pomiędzy realizacją bieżących programów a zapewnieniem środków na nowe wyzwania, wykorzystując do tego m.in. dostępne instrumenty elastyczności.

Główne elementy stanowiska Polski to, po pierwsze, zapewnienie niezbędnych środków finansowych na spłacenie wcześniej zaciągniętych przez państwa członkowskie zobowiązań w imieniu budżetu Unii Europejskiej. W szczególności dotyczy to polityki spójności oraz rozwoju obszarów wiejskich.

Po drugie, podkreślenie, że projekt budżetu na rok 2024 został skonstruowany w oparciu o bardzo ostrożne założenia, w szczególności w zakresie płatności na politykę spójności, a także nie zawiera dodatkowych środków na wsparcie Ukrainy.

Po trzecie, kluczowe znaczenie transgranicznych połączeń energetycznych, programu Erasmus+ oraz europejskiej polityki sąsiedztwa, w szczególności jej wschodniego kierunku. Rząd popiera również zwiększenie zaangażowania Unii Europejskiej w rozwiązywanie kryzysu migracyjnego u źródeł jego powstawania oraz w ochronę granic zewnętrznych Unii Europejskiej.

Po czwarte, w dobie ograniczenia wydatków administracyjnych w państwach członkowskich pozytywnie oceniamy działania podjęte przez Komisję w celu ograniczenia wzrostu wydatków pozapłacowych wszystkich instytucji do maksymalnie 2% w stosunku do budżetu na 2023 r. i tym samym ograniczenia wydatków instytucji o 181 milionów euro w porównaniu do propozycji tych instytucji.

Szanowny Panie Przewodniczący, Wysoka Komisjo, korzystając z okazji, przedstawię przebieg prac w Radzie. Projekt budżetu był omawiany na posiedzeniach Komitetu Budżetowego Rady od 9 czerwca do 6 lipca br., kiedy to osiągnięto robocze porozumienie, które zostało potwierdzone na posiedzeniach stałych przedstawicieli w dniu 12 lipca br. Uruchomiona została procedura pisemna oficjalnego zatwierdzania stanowiska przez Radę Unii Europejskiej z terminem akceptacji do 5 września. Obecnie trwa proces wypracowywania stanowiska rządu do tego stanowiska Rady.

Porozumienie zakłada obniżenie przygotowanego przez Komisję projektu budżetu o 772 miliony euro w środkach na zobowiązania oraz o 515 milionów euro w środkach na płatności. Polska w duchu kompromisu popiera stanowisko Rady Unii Europejskiej, traktując je jako niezbędne minimum podczas jesiennych negocjacji z Parlamentem Europejskim. W trakcie procedury pojednawczej będziemy popierali propozycję zwiększenia środków co najmniej w zakresie programów ukierunkowanych na konsekwencje wojny w Ukrainie oraz na tradycyjne polskie postulaty, w tym program Erasmus+.

Co udało się osiągnąć Polsce w trakcie negocjacji? Po pierwsze, nie dopuściliśmy do cięć w funduszach polityki spójności. Wobec stanowczego sprzeciwu Polski wspartego zwartym głosem beneficjentów budżetów Unii Europejskiej udało się to zablokować. Po drugie, wypracowaliśmy wzmocnioną w porównaniu do zeszłego roku deklarację Rady o płatnościach, przewidującą zwiększenie środków w trakcie przyszłego roku, jeśli nastąpi spodziewane przyspieszenie wydatkowania środków Unii Europejskiej. Uznajemy, że efektem jesiennych negocjacji budżetowych powinna być wspólna deklaracja Parlamentu, Rady i Komisji w tej sprawie. Po trzecie, w efekcie Polska zdecydowała się poprzeć przedłożony kompromis, traktując go jako podstawę do dalszych jesiennych negocjacji z Parlamentem Europejskim, który tradycyjnie przychylniej ocenia wydatki budżetu Unii Europejskiej.

Mając na uwadze powyższe, zwracam się do Wysokiej Komisji z uprzejmą prośbą o pozytywne zaopiniowanie stanowiska rządu. Dziękuję bardzo.

Przewodniczący Bogdan Klich:

Bardzo dziękuję, Pani Minister.

Pan senator Aleksander Szwed, wiceprzewodniczący komisji, jest naszym sprawozdawcą.

Panie Senatorze, proszę o opinię.

Senator Aleksander Szwed:

Dziękuję bardzo.

Szanowna Pani Minister! Panie Przewodniczący! Wysoka Komisjo!

No, w zasadzie większość kwestii, które chciałem poruszyć, które są przedstawione w stanowisku rządu, ale również w opiniach naszych analityków, pani minister już tutaj uwypukliła. W związku z tym wnoszę o przyjęcie aktu prawnego wraz z uwagami rządu.

Przewodniczący Bogdan Klich:

Tak łatwo wam nie pójdzie.

(Wesołość na sali)

Ja chciałbym zapytać o taką mianowicie rzecz. Jaki jest w tym budżecie założony…

Otwieram dyskusję.

W ramach dyskusji chciałbym zapytać o to, jaki jest założony poziom wsparcia dla Ukrainy. Czy pani minister gdzieś tę informację ma? Chodzi o to, żebyśmy wiedzieli, na ile on się zwiększa w stosunku do bieżącego roku, na ile się zmienia w stosunku do bieżącego roku.

I po drugie, może tak ad hoc łatwiej będzie odpowiedzieć… Pani minister wspomniała o nowym instrumencie dla Ukrainy. Ukraina była wspierana, jeżeli chodzi o wydatki o charakterze wojskowym, z European Peace Facility. Czy to znaczy, że ten nowy instrument niejako skonsumuje ten istniejący, czy też po prostu dodatkowo, oprócz Europejskiego Instrumentu na rzecz Pokoju, będzie stworzony jakiś nowy?

Pani Minister? Oczywiście jeżeli ktoś z osób towarzyszących…

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Finansów Anna Chałupa:

To ja pozwolę sobie rozpocząć. W kontekście pierwszego pytania pana przewodniczącego powiem tak. Dla Ukrainy nie ma dodatkowych środków w projekcie budżetu, tak jak powiedziałam.

(Głos z sali: Nie słychać…)

Teraz lepiej?

Dla Ukrainy nie ma dodatkowych środków w projekcie budżetu. Wsparcie ma odbywać się za pomocą nowego pozabudżetowego instrumentu. W tym momencie nie jesteśmy w stanie powiedzieć, jaka to będzie ostatecznie kwota.

W kontekście drugiego pytania mogę poprosić… Proszę bardzo.

Naczelnik Wydziału ds. Budżetu Unii Europejskiej w Departamencie Współpracy Międzynarodowej w Ministerstwie Finansów Wacław Kucharek:

Dzień dobry. Wacław Kucharek, naczelnik Wydziału ds. Budżetu Unii Europejskiej.

(Przewodniczący Bogdan Klich: Bardzo prosimy.)

Dopowiadając w kontekście pierwszego pytania, powiem, że środki dla Ukrainy zostały ujęte w przeglądzie wieloletnich ram finansowych, o których będzie mowa w drugim punkcie. Komisja Europejska zaproponowała utworzenie funduszu na rzecz Ukrainy w wysokości 50 miliardów euro, dlatego w projekcie budżetu Unii Europejskiej nie ma przewidzianych dodatkowych środków. Środki dla Ukrainy zostały wyłączone z budżetu unijnego. Zostały tylko środki na pomoc humanitarną, która jest dzielona w trakcie roku zgodnie z potrzebami. Tak więc na obecnym etapie trudno odpowiedzieć na to pytanie.

Co do drugiego pytania to European Peace Facility jest instrumentem pozabudżetowym i w ramach przeglądu wieloletnich ram finansowych… Tu nie ma żadnych zmian. Toczą się inne prace, ale my nie znamy szczegółów w tej chwili. Ale to jest osobny instrument. Zarówno budżet unijny, jak i ten instrument pozabudżetowy nie mają wpływu na EPF.

Przewodniczący Bogdan Klich:

Jasne. Bardzo dziękuję.

Pan senator Szwed.

Senator Aleksander Szwed:

Dziękuję, Panie Przewodniczący.

Ja chciałbym dopytać, jeśli chodzi o ten słuszny postulat rządu dotyczący pomocy dla Ukrainy, czy te środki pozabudżetowe obejmują również pomoc dla uchodźców z Ukrainy, w tym dla państw, które do dzisiaj opiekują się tymi uchodźcami.

Naczelnik Wydziału ds. Budżetu Unii Europejskiej w Departamencie Współpracy Międzynarodowej w Ministerstwie Finansów Wacław Kucharek:

50 miliardów… W tej kwocie nie ma pomocy dla państw przyjmujących uchodźców, zaś w przeglądzie WRF została zaproponowana m.in. kwota 1 miliarda euro na wsparcie działu IV, migracyjnego. To w trakcie negocjacji będą zapadały decyzje. Jak rozumiem, KPRM opowie o tym więcej, bo to jest element przeglądu wieloletnich ram finansowych. Nie chcę tu uprzedzać odpowiedzi KPRM, który jest wiodący w tej sprawie.

Przewodniczący Bogdan Klich:

Bardzo proszę. Czy ktoś z państwa jeszcze?

Pan senator jest usatysfakcjonowany.

Mam jeszcze jedno pytanie. Pani minister wspomniała o tym, że udało się utrzymać na zaplanowanym przez Komisję poziomie wydatki dla Polski fundamentalne, tj. wydatki z Funduszu Spójności. Jaką część budżetu ogólnego Unii Europejskiej stanowią te środki, które są przeznaczone na Fundusz Spójności, i jak to się ma do poprzednich lat? Czy jesteście państwo w stanie w tej chwili do takiego pytania się odnieść?

Żeby wam dać chwilę czasu na odnalezienie odpowiednich informacji, bo przecież nikt tego nie nosi w głowie, chciałbym zapytać… Pani minister wspomniała o priorytetach budżetu na rok 2024, którymi są bezpieczeństwo, obrona, odporność. Czy środki w tym drugim punkcie, tzn. na obronność, są podobne do środków z zeszłego roku, czy też mniejsze, a może większe? Chodzi mi zwłaszcza o Europejski Fundusz Obronny oraz tzw. PESCO, czyli mechanizm stałej współpracy strukturalnej. Czy coś na ten temat państwo mogą szybko odnaleźć i powiedzieć?

Bardzo proszę.

(Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Finansów Anna Chałupa: Przekazuję głos…)

Bardzo proszę. Oczywiście tak.

Panie Naczelniku?

Naczelnik Wydziału ds. Budżetu Unii Europejskiej w Departamencie Współpracy Międzynarodowej w Ministerstwie Finansów Wacław Kucharek:

Co do środków polityki spójności to środki na rok 2024 r. w zobowiązaniach są większe o prawie o 2,8% niż na rok 2023. Są to prawie 2 miliardy euro. Środki na płatności są zaś o połowę mniejsze. Wynika to z tego, że poprzednia perspektywa finansowa już się praktycznie skończyła, a nowa powoli startuje. To jest zwykły cykl budżetowy – w czwartym roku perspektywy finansowej środki na płatności spadają znacząco, bo nowa perspektywa nie wystartowała. Tak było w perspektywie 2014–2020, tak samo jest w perspektywie 2021–2027 i tak samo było w latach 2007–2013. Taki jest tradycyjny cykl budżetowy w Unii Europejskiej.

Co do pytania o obronność to za momencik znajdę odpowiednią tabelę i przytoczę dane dotyczące EDF. Wydatki na obronność…

(Przewodniczący Bogdan Klich: Chodzi o relację do poprzednich lat.)

Tak, tak.

Przewodniczący Bogdan Klich:

Pani Minister, żeby nie tracić czasu, poproszę o odpowiedź na piśmie. Dobrze?

(Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Finansów Anna Chałupa: Oczywiście.)

Tak będzie prościej. To nie jest sprawa fundamentalna dla dzisiejszej decyzji komisji. Ja jestem tym osobiście zainteresowany. Dziękuję bardzo.

Czy ktoś z państwa senatorów chciałby zabrać głos w dyskusji? Nie.

W związku z tym zamykam dyskusję.

Rozumiem, że pan senator rekomenduje komisji przyjęcie aktu prawnego wraz z uwagami rządu.

Przechodzimy do głosowania.

Kto z państwa jest za przyjęciem takiego stanowiska?

(Głos z sali: 3 senatorów na sali.)

A zatem wszyscy.

Nie ma głosu sprzeciwu, nikt się nie wstrzymał.

Potwierdzam, że Komisja Spraw Zagranicznych i Unii Europejskiej pozytywnie zaopiniowała ten akt prawny wraz z uwagami rządu.

Punkt 2. porządku obrad: wniosek dotyczący rozporządzenia Rady w sprawie zmiany rozporządzenia (UE, Euratom) 2020/2093 określającego wieloletnie ramy finansowe na lata 2021–2027 – COM(2023) 337

Przechodzimy do punktu drugiego: wniosek dotyczący rozporządzenia Rady w sprawie zmiany rozporządzenia, o odpowiedniej sygnaturze, określającego wieloletnie ramy finansowe na lata 2021–2027.

Tym razem Kancelaria Prezesa Rady Ministrów jest instytucją prowadzącą.

Bardzo proszę o przedstawienie tego ważnego dokumentu.

Zastępca Dyrektora Departamentu Ekonomicznego Unii Europejskiej w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów Marcin Kwasowski:

Panie Przewodniczący! Wysoka Komisjo!

Dzień dobry. Nazywam się Marcin Kwasowski, jestem zastępcą dyrektora Departamentu Ekonomicznego Unii Europejskiej w KPRM. Chciałbym przedstawić stanowisko do zmiany rozporządzenia WRF. O to poprosił mnie minister Szynkowski, który dzisiaj nie mógł być z nami na tym posiedzeniu.

W czerwcu Komisja zaproponowała rewizję rozporządzenia określającego wieloletnie ramy finansowe na lata 2021–2027. W odróżnieniu do poprzedniego przeglądu, który miał miejsce w latach 2016–2017, obecny przegląd i rewizja nie stanowią prawnego zobowiązania, nie są też wynikiem kompromisu negocjacyjnego z lipca 2020 r. Komisja Europejska jednostronnie zadeklarowała w 2020 r., że przeprowadzi taki przegląd i być może będzie on prowadził do rewizji rozporządzenia. Akt prawny, który dzisiaj omawiamy, jest częścią szerszego pakietu legislacyjnego. Oprócz niego wchodzi w skład tego pakietu komunikat, a także rozporządzenia dotyczące platformy STEP – tutaj wiodącym resortem jest Ministerstwo Rozwoju i Technologii – oraz instrument dla Ukrainy. Wiodącym resortem w przypadku tego instrumentu jest Ministerstwo Spraw Zagranicznych.

Propozycja Komisji Europejskiej dotycząca rewizji jest wąska i ukierunkowana na 4 zagadnienia. Po pierwsze, wsparcie Ukrainy, czyli utworzenie tego nowego instrumentu, który zawiera w sobie 3 filary. Pierwszy filar to wsparcie makroekonomiczne – takie jak do tej pory, podobne. Drugi filar dotyczy gwarancji dla sektora prywatnego, tak żeby móc prowadzić działalność gospodarczą i rozwijać ją na Ukrainie podczas wojny. Trzeci filar jest ukierunkowany na przygotowanie Ukrainy do członkostwa w Unii Europejskiej i konieczne wydatki administracyjne, które będą służyły realizacji tego instrumentu na terytorium Ukrainy.

Po drugie, Komisja proponuje zwiększenie wydatków na wdrażanie paktu o migracji i azylu w państwach członkowskich, na zewnętrzny wymiar migracji oraz wzmocnienie zdolności Unii do reagowania na sytuacje kryzysowe.

Kolejny element to, jak już wspomniałem, platforma STEP, która służy do rozwoju czystych technologii, zdolności produkcyjnych tych czystych technologii na terenie Unii Europejskiej.

Ostatnim elementem są takie propozycje, które Komisja nazwała technicznymi. Po pierwsze, Komisja zaproponowała utworzenie specjalnego instrumentu poza limitami WRF do pokrycia dodatkowych kosztów odsetek od długu zaciągniętego na realizację tzw. Funduszu Odbudowy. Po drugie, w ramach tych zmian technicznych Komisja zaproponowała zwiększenie działu VII „Administracja”. To zwiększenie ma się wiązać z automatyczną indeksacją płac urzędników unijnych oraz dodatkowym zatrudnieniem w wysokości ok. 800 etatów we wszystkich instytucjach unijnych. Komisja zaproponowała też zwiększenie instrumentu elastyczności oraz zwiększenie pułapów płatności w związku ze spodziewanym szczytem płatności w 2026 i 2027 r. Łączny wzrost wydatków zaproponowanych przez Komisję wynosi 65,8 miliarda euro w cenach bieżących. To są wydatki o charakterze dotacji. W ramach tego pakietu czy instrumentu dla Ukrainy indykatywna kwota na pożyczki dla Ukrainy to 33 miliardy euro.

Przejdę teraz do przedstawienia stanowiska rządu. Rząd uważa, że zaproponowany projekt rewizji jest niezbilansowany. Komisja nie uwzględniła potrzeb Polski i innych państw przyfrontowych wynikających z konsekwencji wojny na Ukrainie. Do tej pory Polska otrzymała jedynie 200 milionów euro dodatkowych środków na pomoc dla uchodźców z Ukrainy. W tej propozycji są 2 miliardy euro na wdrażanie paktu migracyjnego. Te 2 miliardy prawdopodobnie trafią głównie do państw południa Europy i Polska z nich raczej nie skorzysta. W swoim stanowisku, które Polska przedstawiła w maju, Polska wskazywała, że ma określone potrzeby wynikające z konsekwencji wojny na Ukrainie. Trudna sytuacja w rolnictwie, konieczność ochrony granicy zewnętrznej, wzmocnienie połączeń infrastrukturalnych Unia – Ukraina.

Polska odnotowuje propozycję powołania instrumentu dedykowanego Ukrainie, który obejmuje 4 lata i zawiera istotny komponent grantowy. Instrument powinien zapewnić średniookresową pomoc płynnościową dla budżetu państwa ukraińskiego oraz wsparcie odbudowy Ukrainy na początkowym etapie.

Propozycja Komisji dotycząca przeznaczenia 15 miliardów euro na migrację i działania zewnętrzne jest rozpatrywana przez Polskę przez pryzmat ochrony granic zewnętrznych i wzmacniania partnerstw z krajami trzecimi w celu zahamowania nielegalnej migracji. W odniesieniu do wewnętrznego aspektu migracji zauważamy brak przeznaczenia jakichkolwiek środków dla państw frontowych przyjmujących uchodźców z Ukrainy.

Jeśli chodzi o platformę STEP, to dostrzegamy potrzebę zwiększenia inwestycji w krytyczne i przełomowe technologie w celu realizacji transformacji klimatycznej. Na początku roku, kiedy Komisja zgodziła się na poluzowanie pomocy publicznej, apelowaliśmy o wprowadzenie rozwiązania, które zapewni równomierny rozwój tych technologii w całej Unii Europejskiej. Zaproponowane przez Komisję rozwiązanie nie jest naszym zdaniem wystarczające. Rozwój strategicznych technologii wymaga przeznaczenia nowych środków w państwach takich jak Polska.

Rozwiązania w zakresie zwiększenia elastyczności w funduszach strukturalnych jako element platformy nie powinny wiązać się z dodatkowymi obciążeniami administracyjnymi po stronie państw członkowskich. Dlatego Polska będzie się starała, żeby te obciążenia administracyjne były jak najmniejsze.

W kontekście propozycji Komisji dotyczącej utworzenia nowego instrumentu ponad pułapami WRF w celu pokrycia dodatkowych kosztów finansowania Funduszu Odbudowy, Next Generation EU, przypominamy, że Polska nadal nie ma dostępu do środków unijnych na sfinansowanie Krajowego Planu Odbudowy, a musi ponosić koszty związane z powołaniem Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności. Na tym chciałbym zakończyć, Panie Przewodniczący.

Przewodniczący Bogdan Klich:

Dziękuję bardzo.

Pan senator Szwed również w tym przypadku jest sprawozdawcą.

Jaka jest propozycja dla naszej komisji?

Senator Aleksander Szwed:

Dziękuję, Panie Przewodniczący.

Wysoka Komisjo!

Krytycznym uwagom ze strony rządu wtóruje opinia naszych legislatorów. Pozwolę sobie zacytować: propozycje Komisji Europejskiej mają charakter wybiórczy i nie odpowiadają potrzebom całościowej reformy stanowienia i wykorzystania unijnego budżetu; ignorowanie przez Komisję Europejską twardych realiów geopolitycznych i ekonomicznych będzie skutkować narastaniem konfliktu interesów pomiędzy poszczególnymi krajami członkowskimi, który w dłuższej perspektywie może doprowadzić do podziału, a nawet rozpadu Unii Europejskiej. Takie stanowisko mamy w opinii naszych legislatorów.

Wnoszę o przyjęcie stanowiska rządu w tym zakresie.

Przewodniczący Bogdan Klich:

Dziękuję bardzo.

Otwieram dyskusję na ten temat.

Mam jedną uwagę do tego, co pan dyrektor zechciał powiedzieć. Jakikolwiek nowy instrument dotyczący Funduszu Odbudowy nie może być usprawiedliwieniem, a tym bardziej nie może być oprotestowany w sytuacji, kiedy na własne życzenie rząd nie skorzystał do tej pory z ani 1 euro z pośród prawie 160 miliardów zł, które czekają na nas, są na wyciągnięcie ręki. Nie jest to odpowiedzialność Unii Europejskiej ani żadnego Polaka czy Polki, tylko to jest 100-procentowa odpowiedzialność rządu, że nie chce tych środków pozyskać – ze względów, o których wiemy wszyscy, państwo dobrze wiedzą i my wiemy jako opozycja. Tak więc proszę tutaj nie usprawiedliwiać, że tak powiem, słów krytyki czy nie uzasadniać słów krytyki wobec nowych działań proponowanych przez Komisję w ramach wieloletnich ram finansowych właśnie tą niechęcią rządu do pozyskania tych środków.

Chciałbym zapytać, na czym ma polegać ten nowy instrument, o którym pan wspomniał, Panie Dyrektorze, na pokrycie, jak sobie zanotowałem, części odsetek od środków z KPO. Rozumiem, że to są te środki, które mają charakter nie dotacyjny, tylko pożyczkowy. Tak?

Proszę o wyjaśnienie w tej sprawie.

Zastępca Dyrektora Departamentu Ekonomicznego Unii Europejskiej w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów Marcin Kwasowski:

Już tłumaczę. Instrument Next Generation EU przewiduje 390 miliardów euro w formie grantów dla państw członkowskich. W ramach tego instrumentu największa cześć to jest właśnie instrument na rzecz odbudowy i odporności –RRF. Podczas negocjacji WRF w lipcu 2020 r. zapadły decyzje, że na koszty odsetek od zaciągniętego długu w ramach WRF zostanie przeznaczona kwota ok. 15 miliardów euro. Te założenia opierały się na ówczesnych realiach rynkowych, a koszt obsługi długu wówczas wynosił niewiele ponad 0%. W związku ze wzrostem inflacji na całym świecie na rynkach finansowych nastąpił wzrost oprocentowania. Komisja obecnie emituje dług oprocentowany na ok. 3% – średnio, bo są różne instrumenty, różne terminy zapadalności – i w związku z tym przewiduje, że o ok. 19 miliardów euro więcej niż te 15 miliardów zakładane w 2020 r. te koszty obsługi zadłużenia będą wyższe. W związku z tym Komisja proponuje utworzenie takiego instrumentu, który nie ma wartości granicznej. To znaczy, że jeśli te koszty będą większe, to państwa członkowskie więcej wpłacą na te koszty, a jeśli będą mniejsze, to państwa członkowskie wpłacą oczywiście mniej na obsługę długu Next Generation EU.

Ważną zmienną oprócz wysokości tego oprocentowania, które będzie rzutować na ostateczną wysokość tych kosztów, jest tempo wdrażania Funduszu Odbudowy. Tutaj chodzi o krajowe plany odbudowy, ale także o Just Transition Fund, tj. Fundusz Sprawiedliwej Transformacji, oraz REACT-EU, czyli instrument bazujący na polityce spójności. Tak szybko, jak państwa będą absorbować, tyle długu będzie na rynku i takie odsetki ostatecznie zostaną zapłacone.

Przewodniczący Bogdan Klich:

Dziękuję bardzo.

Czy ktoś chciałby…

Pan senator Kazimierz Kleina. Bardzo proszę.

Senator Kazimierz Kleina:

Panie Dyrektorze, chciałbym zapytać, czy Polska będzie na ten fundusz się składała, mimo że nie korzysta z tych środków pożyczkowych.

Zastępca Dyrektora Departamentu Ekonomicznego Unii Europejskiej w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów Marcin Kwasowski:

Polska w tym momencie korzysta, w ramach Funduszu Odbudowy korzysta właśnie z REACT-EU. Nasza alokacja w tym funduszu wynosi ok. 2 miliardów euro. Część Funduszu Sprawiedliwej Transformacji jest także w tym funduszu. 1 miliard otrzymujemy w ramach dodatkowej puli na rozwój obszarów wiejskich. My korzystamy z tych instrumentów, ale w tym momencie nie korzystamy z najważniejszego instrumentu, Funduszu Odbudowy, czyli z instrumentu odbudowy i odporności, który finansuje Krajowy Plan Odbudowy. Inne kraje realizują, dostają wypłaty… Komisja emituje dług, żeby przeznaczyć środki na płatności dla tych państw. W związku z tym pojawiają się właśnie te koszty finansowe, które Polska też finansuje w ramach swojej składki do budżetu unijnego.

Przewodniczący Bogdan Klich:

Pan senator Szwed.

Senator Aleksander Szwed:

Dziękuję, Panie Przewodniczący.

Chciałbym zapytać… W stanowisku rządu, ale również w opinii naszych analityków, są takie uwagi, że Komisja Europejska w ogóle nie wzięła pod uwagę potrzeby finansowania kosztów związanych ze skutkami wojny na Ukrainie, utrzymania uchodźców wojennych z Ukrainy, złej sytuacji na rynkach rolnych spowodowanej zwiększonym importem, potrzeby rozwoju infrastruktury granicznej, infrastruktury transportowej, w tym podwójnego cywilnowojskowego zastosowania, jak również konieczności ochrony granic zewnętrznych. Chciałbym zapytać, czy w toku negocjacji tylko Polska o to występuje, czy też inne kraje Unii Europejskiej również, a jeśli tak, to jakie.

Przewodniczący Bogdan Klich:

Panie Dyrektorze?

Zastępca Dyrektora Departamentu Ekonomicznego Unii Europejskiej w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów Marcin Kwasowski:

Dziękuję, Panie Senatorze, za to pytanie. Jeśli chodzi o tę kwestię, to oczywiście jest tu różny poziom wsparcia. Najsilniejszy poziom wsparcia państw regionu dotyczy instrumentu Connecting Europe Facility – Mobilność Wojskowa. Ten instrument jest podnoszony szczególnie głośno przez państwa bałtyckie. I wydaje mi się, że tutaj możemy liczyć na największe wsparcie, jeśli chodzi o te wszystkie tematy.

Natomiast jeśli chodzi o stanowisko Polski, to zostało ono przekazane Komisji i innym państwom członkowskim w maju, tak jak wspominałem. Jeszcze tylko jeden kraj zdecydował się na tego typu wystąpienie, a były to Włochy, ale oczywiście nasze priorytety się nie pokrywają, gdyż Włochy bardzo duży nacisk kładą na kryzys migracyjny na południu i potrzebę rozwiązania tego kryzysu migracyjnego.

Przewodniczący Bogdan Klich:

Panowie? Czy ktoś z panów chciałby jeszcze zabrać głos? Nie. Nie mówię o paniach, bo pań senatorek nie ma na posiedzeniu komisji.

Czy ktoś z naszych ekspertów chciałby zabrać głos w tej sprawie? Nie. Dziękuję bardzo.

Ja złożę, Panie Senatorze, alternatywny projekt naszej opinii – abyśmy poparli projekt aktu prawnego wraz z uwagami rządu.

Może w pierwszej kolejności przegłosujemy pańską propozycję, jeśli pan ją podtrzymuje, a później moją.

Głosowanie pierwsze.

Kto z państwa jest za tym, aby Komisja Spraw Zagranicznych i Unii Europejskiej poparła stanowisko rządu?

(Senator Kazimierz Kleina: Ale czy można ten alternatywny projekt zobaczyć? Ten, nad którym mielibyśmy głosować.)

Ten alternatywny projekt opinii mówi tylko o tym, że popieramy projekt tego aktu prawnego z uwagami rządu. Pan senator proponuje, żeby to było inne rozwiązanie…

Senator Aleksander Szwed:

Panie Przewodniczący, jeżeli to będzie przyjęte w konsensusie, a te ważne uwagi rządu zostaną uwzględnione, to przychylę się do stanowiska zaproponowanego przez pana przewodniczącego, żeby było to poparcie aktu prawnego wraz z tymin ważnymi uwagami rządu.

Przewodniczący Bogdan Klich:

Świetnie. W związku z tym będzie jedno głosowanie.

Głosujemy nad propozycją, aby komisja poparła projekt aktu prawnego wraz z uwagami rządu.

(Głos z sali: 3 głosy za.)

Zatem jednogłośnie. Komisja Spraw Zagranicznych i Unii Europejskiej jednogłośnie wyraziła pozytywną opinię o projekcie aktu prawnego wraz z uwagami rządu.

Dziękuję bardzo. Zamykam punkt drugi.

Punkt 3. porządku obrad: komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów: Dostosowany pakiet dotyczący kolejnej generacji zasobów własnych – COM(2023) 330; Zmieniony wniosek dotyczący decyzji Rady zmieniającej decyzję (UE, Euratom) 2020/2053 w sprawie systemu zasobów własnych Unii Europejskiej – COM(2023) 331; Zmieniony wniosek dotyczący rozporządzenia Rady zmieniającego rozporządzenie (UE, Euratom) 2021/768 z dnia 30 kwietnia 2021 r. w odniesieniu do środków wykonawczych dotyczących nowych zasobów własnych Unii Europejskiej – COM(2023) 332; Zmieniony wniosek dotyczący rozporządzenia Rady w sprawie metod i procedury udostępniania zasobów własnych opartych na systemie handlu uprawnieniami do emisji, mechanizmie dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO2 i na realokowanych zyskach, statystycznych zasobów własnych opartych na zyskach przedsiębiorstw oraz w sprawie środków w celu zaspokojenia potrzeb gotówkowych – COM(2023) 333

Przechodzimy do punktu trzeciego.

Może nie będę czytał tytułów tych 4 dokumentów, tylko od razu… Wiedzą państwo, o co chodzi, bo przeczytałem je wcześniej, odczytując porządek obrad.

Instytucją prowadzącą jest Ministerstwo Finansów.

Prosiłbym panią wiceminister Annę Chałupę o przedstawienie aktów prawnych, które będziemy analizować.

Bardzo proszę.

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Finansów Anna Chałupa:

Panie Przewodniczący! Wysoka Komisjo!

Chciałabym przedstawić państwu łączne stanowisko rządu do całego pakietu zmian w zakresie systemu zasobów własnych Unii Europejskiej, tj. do dokumentów COM(2023) 330, 331, 332 i 333.

Zaprezentowany przez Komisję Europejską komunikat pn. „Dostosowany pakiet dotyczący kolejnej generacji zasobów własnych”, COM/2023/330, wraz z projektem zmian do decyzji 2020/2053 w sprawie systemu zasobów własnych Unii Europejskiej, COM/2023/331, stanowi uzupełnienie wniosku w tym zakresie z grudnia 2021 r., w którym Komisja zaprezentowała pierwszy koszyk nowych źródeł dochodów budżetu Unii Europejskiej. Obejmował on wtedy 3 nowe zasoby własne. Po pierwsze, przekazywanie do budżetu Unii Europejskiej 25% dochodów z systemu handlu uprawnieniami do emisji EU ETS, w tym z nowego systemu ETS obejmującego sektory budownictwa i transportu drogowego. Po drugie, przekazywanie 75% dochodów ze sprzedaży certyfikatów w ramach mechanizmu dostosowania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO2, tzw. CBAM. Po trzecie, przekazywanie 15% udziału w zyskach rezydualnych przedsiębiorstw międzynarodowych na podstawie filaru pierwszego porozumienia OECD, tj. opodatkowania największych korporacji międzynarodowych, w tym gigantów cyfrowych.

W obecnej propozycji Komisja proponuje, po pierwsze, dostosowanie przepisów w zakresie propozycji zasobów własnych opartych na ETS i CBAM, wynikających z ostatecznego kształtu aktów sektorowych, które weszły w życie w 2023 r., tj. zmienionej dyrektywy ETS oraz nowego rozporządzenia ustanawiającego CBAM. Po drugie, zwiększenie stawki poboru zasobu własnego ETS z 25% do 30%, uzasadniane wzrostem cen uprawnień ETS. I po trzecie, wprowadzenie nowego statystycznego zasobu własnego opartego na zyskach przedsiębiorstw, polegającego na przekazywaniu do budżetu Unii Europejskiej 0,5% sumy nadwyżki operacyjnej brutto przedsiębiorstw niefinansowych i instytucji finansowych.

Zaproponowane zmiany w decyzji o systemie zasobów własnych Unii Europejskiej, w tym przede wszystkim wprowadzenie nowego statecznego źródła dochodów, wymagały przedłożenia przez Komisję również zmian w przepisach wykonawczych dotyczących udostępniania nowych zasobów własnych, COM 332, oraz kontroli i nadzoru nad tym systemem, COM 333.

Stanowisko Polski wobec tych propozycji zmian przepisów technicznych ma charakter wtórny, gdyż jest uzależnione od stanowiska w zakresie zmiany decyzji w sprawie systemu zasobów własnych Unii Europejskiej. W stanowisku tym rząd podtrzymał swój sprzeciw wobec wprowadzenia zasobu własnego opartego na EU ETS oraz negatywnie ocenił propozycję zwiększenia stawki poboru zasobu własnego ETS z 25% do 30%. Ta zmiana zwiększa regresywność zasobu własnego i pozbawia państwa członkowskie środków na krajowe działania proklimatyczne.

W odniesieniu do propozycji nowego zasobu własnego wyliczanego na podstawie danych statystycznych w zakresie dochodów przedsiębiorstw rząd również sprzeciwia się jego wprowadzeniu. Ten nowy zasób własny nie stanowiłby świeżych, dodatkowych środków dla budżetu Unii Europejskiej, lecz byłby kolejną sztuczną, statystyczną wpłatą, obok DNB i plastiku, dokonywaną z budżetu krajowego. Dodatkowo udział Polski we wpłatach z tytułu statystycznego zasobu własnego byłby zbliżony do udziału w DNB, a tym samym nie zrównoważyłby nadmiernego obciążenia wynikającego z propozycji ETS. W związku z tym cały koszyk, w skład którego wchodzą ETS, CBAM i statystyczny zasób własny, jest niezbalansowany i nie zasługuje w obecnym kształcie na jego poparcie. Polska będzie natomiast postulowała wprowadzenie nowych zasobów własnych nie wcześniej niż w okresie kolejnych wieloletnich ram finansowych i sprzeciwia się powiązaniu zmiany decyzji o zasobach własnych z trwającym śródokresowym przeglądaniem obecnych wieloletnich ram finansowych. Pozwoli to na gruntowną analizę przedstawionych propozycji, ocenę postępów prac nad filarem pierwszym porozumienia OECD i BEFIT oraz ewentualne dodanie kolejnych źródeł, powiązanych ze wspólnym rynkiem i sektorem finansowym. Dziękuję bardzo.

Przewodniczący Bogdan Klich:

Dziękuję, Pani Minister.

Pan senator Szwed będzie proponował nam…

Senator Aleksander Szwed:

Dziękuję, Panie Przewodniczący.

Wysoka Komisjo!

Znowu mamy taką sytuację, że to, co pani minister mówiła, jeśli chodzi o stanowisko rządu, odzwierciedla argumenty przedstawione w opinii merytorycznej naszych analityków. Z racji tego, że za chwilę kolejne posiedzenie, może nie będę cytował… Proponuję przyjęcie stanowiska rządu.

Przewodniczący Bogdan Klich:

No tak, tu jest sprawa poważniejsza, o której pani wspomniała, to znaczy że nie ma zbalansowanych wpływów i wydatków. Tak? Dobrze.

Pan senator Kleina?

Senator Kazimierz Kleina:

Ja bym proponował, żebyśmy nad tym stanowiskiem się zastanowili i ewentualnie przyjęli je w dniu jutrzejszym na posiedzeniu. Tu trzeba się zastanowić i przeanalizować racje, które zostały przedstawione przez panią minister, przez pana senatora. Jutro rano mamy posiedzenie. Wydaje mi się, że to byłoby najlepsze rozwiązanie.

Przewodniczący Bogdan Klich:

A my z senatorem Szwedem właściwie jesteśmy już zdecydowani…

Senator Aleksander Szwed:

Tak. Ja wnoszę o to, żeby jednak głosować.

Przewodniczący Bogdan Klich:

Zamykam dyskusję… Chyba że pani minister chciałaby pana senatora Kleinę upewnić w tym, że można dzisiaj głosować.

(Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Finansów Anna Chałupa: Zachęcam…)

(Wesołość na sali)

Proszę państwa, sprawa jest bardzo poważna. Zaśmialiśmy się, ale sprawa jest bardzo poważna i wydaje mi się, że rzeczywiście trzeba dać i rządowi, i innym krajom członkowskim Unii Europejskiej czas na wypracowanie stanowiska. W tej chwili ze względu na to, że ten bilans się nie spełnia, będę wspierał projekt stanowiska zaproponowany przez pana senatora Szweda. Takie jest moje osobiste podejście.

Zamykam dyskusję.

Przechodzimy do głosowania.

Kto z państwa jest za przyjęciem propozycji, aby komisja poparła stanowisko rządu?

(Głos z sali: 3 senatorów.)

Potwierdzam, że komisja jednogłośnie poparła stanowisko rządu w tej sprawie.

Dziękuję panu senatorowi Kleinie za szybką decyzję.

W imieniu swoim i pani minister zamykam tę część posiedzenia komisji. To posiedzenie będziemy kontynuować jutro o godzinie 8.15. Tak że zamykam pracę nad tymi 3 punktami. Posiedzenie będzie wznowione jutro o godzinie 8.15. Dziękuję bardzo.

(Przerwa w posiedzeniu w dniu 29 sierpnia o godzinie 16 minut 45)