Wydarzenia

W Senacie odbyło się seminarium „Archiwa Przełomu jako przedmiot badań naukowych”, zorganizowane przez Kancelarię Senatu i Kancelarię Prezydenta. Instytucje te realizują wspólnie projekt „Archiwa Przełomu 1989–1991”, polegający na gromadzeniu, opisywaniu, digitalizowaniu i udostępnianiu zbiorów z lat polskiej transformacji politycznej. Współpracę przy tworzeniu Archiwów Przełomu zadeklarowali także szefowie kancelarii premiera i Sejmu, a także Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych.
Podczas spotkania dyskutowano o utworzeniu internetowego archiwum, zastanawiano się, w jaki sposób zebrać i szybko udostępnić rozproszone często dokumenty dotyczące tego fragmentu najnowszej historii Polski.
Minister Jacek Michałowski, szef Kancelarii Prezydenta, w tamtych latach pracownik Kancelarii Senatu, podkreślił, że już wówczas silne było przeświadczenie o przełomowym znaczeniu tych lat dla współczesnej historii Polski. Jak przypomniał, to właśnie w Kancelarii Senatu 22 lata temu powstało pierwsze niekomunistyczne archiwum. „Jeszcze na długo, zanim pojawił się ten projekt, zaczęliśmy myśleć, że należy gromadzić dokumenty powstających wówczas nowych partii politycznych, ich programy, wypowiedzi. Te dokumenty zaczęliśmy w Kancelarii Senatu zbierać, a z czasem przenieśliśmy je do PAN. Na ich podstawie powstało już kilka publikacji naukowych. Już wtedy myśleliśmy, że trzeba dla potomności zachować te zbiory, wśród których znajdują się m.in. dokumenty Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, archiwum Henryka Wujca czy niezwykły zbiór plakatów wyborczych” – mówił szef Kancelarii Prezydenta.
Podkreślił, że pomysłodawcom zależy, by w Internecie powstało wirtualne archiwum tego najważniejszego przełomu w najnowszej historii Polski, skierowane zwłaszcza do młodzieży. „Chcemy, żeby każdy z nas, kto ma jakieś dokumenty czy fotografie z tego okresu, mógł przekazać ich skany i żeby również każdy miał możliwość dostępu do nich” – powiedział minister J. Michałowski. Dodał, że istnieje pilna potrzeba scalenia, zdigitalizowania i udostępnienia tych archiwaliów. Archiwum ma być dostępne bezpłatnie w Internecie. Jak podkreślił minister, w najnowszej historii Polski było wiele przełomów, o których warto zachować pamięć i wyraził nadzieję, że „Archiwa Przełomu 1989–1991” to pierwszy etap pracy nad ich udokumentowaniem.
Szef Kancelarii Senatu minister Ewa Polkowska podkreśliła, że archiwizowanie i udostępnienie zbiorów odbywa się z pełnym z poszanowaniem praw ich właścicieli, a Archiwa Przełomu oferują pomoc techniczną w digitalizacji prywatnych zbiorów. Minister zachęcała osoby posiadające takie dokumenty w kraju i za granicą do przekazania ich kopii do Archiwów Przełomu.
Według prezesa zarządu Archiwum Solidarności prof. Andrzeja Friszkego, Archiwa Przełomu zawierają ważny fragment historii „Solidarności”, jest to także historia ludzkiej aktywności na różnych poziomach, dążenia do uzyskania wolności i samorządności obywatelskiej. Jak mówił, działania te miały miejsce zarówno na „górze”, czego wyrazem był Okrągły Stół, wybory 1989 r., rząd Tadeusza Mazowieckiego i jego reformy, jak i „na dole” – gdzie niezwykle istotne stały się wybory samorządowe.
W swoim wystąpieniu prof. A. Friszke wprowadził uczestników seminarium w czasy tworzenia Komitetów Obywatelskich. Podkreślił, że był to autentyczny proces społeczny i polityczny. W jego ocenie, cennym uzupełnieniem Archiwów Przełomu byłyby archiwa policyjne.
„Udokumentowanie działalności komitetów obywatelskich <<Solidarności>> w województwie konińskim było moim moralnym obowiązkiem” – mówił senator Ireneusz Niewiarowski. Przypomniał historię tworzenia tych komitetów, ich zwycięstwo w wyborach czerwcowych, a potem w wyborach samorządowych w 1990 r. Senator mówił także o rozgoryczeniu wielu działaczy po rozwiązaniu komitetów obywatelskich, o którym będzie można się dowiedzieć, czytając dokumenty zgromadzone w archiwum. Zdaniem senatora, Archiwa Przełomu to cenna inicjatywa, ponieważ umożliwia utrwalenie tamtych wydarzeń i ich uczestników w zbiorowej pamięci.
Wspominając okres pierwszego niekomunistycznego rządu, którego był premierem, Tadeusz Mazowiecki przypomniał, że jego gabinet był rządem koalicyjnym, bo nie można było w tamtym czasie stworzyć jedynie solidarnościowego, gdy dwa resorty – wojsko i milicja – nie były w rękach „Solidarności”.
W seminarium wzięli udział doradcy prezydenta Henryk Wujec i Jerzy Regulski, wicemarszałek Senatu Jan Wyrowiński, Inka Słodkowska z Instytutu Studiów Politycznych PAN, a także przedstawiciele Kancelarii Sejmu i Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, placówek archiwalnych i muzealnych.