Z prac komisji senackich

Komisja Rodziny, Polityki Senioralnej i Społecznej podjęła temat rodzinnej pieczy zastępczej. Uczestnicy posiedzenia debatowali o wyzwaniach systemowych i ustawodawczych. Jak wskazała przewodnicząca komisji senator Janina Sagatowska, widoczny jest kryzys tej instytucji. Rośnie jednocześnie liczba dzieci, które pozbawione opieki rodziców biologicznych potrzebują pomocy państwa. Niestety, zmniejsza się liczba osób, które podejmują się pieczy zastępczej. Dlatego komisja rodziny chce się zapoznać informacjami na temat występujących problemów, by w swoich pracach przygotować rozwiązania, które zapobiegną pogłębianiu się obecnej sytuacji. Wicemarszałkini Magdalena Biejat zadeklarowała, że senatorowie bardzo poważnie traktują kwestie związane z pieczą zastępczą i wsparciem instytucjonalnym. Zdając sobie sprawę ze skomplikowania omawianej problematyki, apelowała o zdefiniowanie najważniejszych spraw do załatwienia i ustalenie priorytetów.

Podczas posiedzenia przedstawiciele stowarzyszeń rodzicielstwa zastępczego omówili problemy występujące w ich działalności. Apelowali o pełną realizację przez wszystkie powiaty w Polsce ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Kolejny postulat to deinstytucjonalizacja pieczy zastępczej i dążenie do rozwijania jej jak najbardziej rodzinnych form. Postulowano też zmiany w formie zatrudnienia i wynagradzania zawodowych rodziców zastępczych, zapewnienie im godnej emerytury, wprowadzenie zmian w szeroko rozumianym finansowaniu pieczy zastępczej.

W ocenie wiceminister rodziny, pracy i polityki społecznej Aleksandry Gajewskiej obecnie funkcjonujący system pieczy zastępczej wymaga zmian systemowych i legislacyjnych, obejmujących zarówno jej funkcjonowanie od strony organizacyjnej, jak i strukturalnej. Chodzi też o „urodzinnienie” pieczy zastępczej. Dlatego 29 lutego 2024 w resorcie odbył się „okrągły stół” na rzecz rodzinnej pieczy zastępczej z udziałem przedstawicieli środowiska związanego z pieczą zastępczą w Polsce, organizacji pozarządowych, samorządów i administracji rządowej, rzecznika praw dziecka, parlamentu.  Zdaniem wiceminister niepokój budzi fakt, że liczba dzieci pozostających w pieczy zastępczej utrzymuje się od kilku lat na tym samym poziomie, około 77%. Jak poinformowała, zinicjatywy resortu powołano 5 zespołów roboczych, które maja wypracować rekomendacje rozwiązań dotyczących rodzinnej pieczy zastępczej, w tym rodzicielstwa zawodowego; wsparcia systemowego pieczy zastępczej oraz usamodzielniania pełnoletnich wychowanków; instytucjonalnej pieczy zastępczej, w tym zmian funkcji placówek opiekuńczo-wychowawczych; wsparcia dzieci ze specjalnymi potrzebami umieszczonych w pieczy zastępczej; promocji rodzicielstwa zastępczego.

Ponadto członkowie Komisji Rodziny, Polityki Senioralnej i Społecznej zapoznali się z informacją ministra spraw wewnętrznych i administracji o nowelizacji ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa oraz o wstępnych założeniach strategii migracyjnej Polski na lata 2025–2030.

Podczas odbywającego się z inicjatywy senatora Jana Filipa Libickiego posiedzenia podsekretarz stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji Maciej Duszczyk wyraził nadzieję, że Komitet Stały Rady Ministrów przyjmie na posiedzeniu 25 kwietnia br. projekt nowelizacji ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Jeśli tak się stanie i ustawa trafi do parlamentu, w Senacie znajdzie się prawdopodobnie po 10 maja br., w trybie pilnym, ponieważ nowelizacja powinna wejść w życie 1 lipca br.

Wiceminister Duszczyk poinformował, że dotychczas trwały w ministerstwie intensywne konsultacje społeczne. Największe organizacje społeczne poparły projekt, uznając go za zgodny z potrzebami. Zasadniczym celem nowelizacji jest uszczelnienie systemu przed potencjalnymi nadużyciami, stworzenie systemowej stabilizacji dla uchodźców wojennych – obywateli ukraińskich w Polsce, a także wprowadzenie do polskiego systemu edukacji dzieci obywateli ukraińskich w celu zapobieżenia ich przyszłemu wykluczeniu.

Wiceminister wskazał, że w związku z faktem, że większość uchodźców z Ukrainy przebywa w Polsce od dwóch lat i wciąż jest objętych ochroną tymczasową, w nowelizacji przewidziano nowy system wsparcia umożliwiający takim osobom zarejestrowanie pobytu czasowego. Ponieważ ten system musi być bezpieczny dla państwa, w procesie rejestracji będzie następowała weryfikacja tych osób.

Za istotną uznano również kwestią edukacji dzieci obywateli Ukrainy, które pobierają naukę w systemie zdalnym, a więc nie uczestniczą w procesie socjalizacji z polskimi rówieśnikami. Dlatego po długich dyskusjach Ministerstwo Edukacji zdecydowało się na wprowadzenie obowiązku szkolnego dla wszystkich uczniów z Ukrainy. Wiceminister podkreślił, że „Polska jest jedynym państwem, w którym funkcjonuje system hybrydowy: około 200 tys. dzieci uczy się w polskich szkołach i nie do końca wiemy, ile poza polską szkołą, czyli w systemie ukraińskim”. Według szacunków MEN takich uczniów jest około 60–80 tys. Wprowadzenie obowiązku szkolnego dla uczniów z Ukrainy będzie powiązane ze świadczeniem 800+, tak samo jak w przypadku uczniów polskich.

Ponadto w nowelizacji zlikwidowana zostanie możliwość pokrywania przez państwo kosztów przebywania obywateli Ukrainy w mieszkaniach prywatnych, ponieważ w dotychczasowej praktyce dochodziło do nadużyć w tym zakresie. Nie dotyczy to punktów zbiorowego zamieszkania, z tym że zostanie wprowadzona częściowa odpłatność w wysokości 15 zł za dzień pobytu w takim punkcie.

W noweli uregulowano również m.in. kwestie dotyczące kwalifikacji zawodowych ukraińskich lekarzy czy pieczy zastępczej, kwestie dostępu do psychologów ukraińskich w Polsce.

W pracach nad nowelą uwzględniono ponadto możliwość napływu kolejnej fali uchodźców.

Projektowana ustawa ma obowiązywać do 30 września 2025 r., a więc o pół roku dłużej niż dyrektywa unijna. Jeżeli będzie taka potrzeba, okres obowiązywania zostanie wydłużony.

W ocenie wiceministra Macieja Duszczyka obecnie w Polsce sytuacja społeczna jest bardzo dobra. Wśród uchodźców z Ukrainy jest bardzo wysoki poziom zatrudnienia, ponad 70%. Nie dochodzi do większych konfliktów społecznych, z wyjątkiem protestów rolników, a napięcia są niewielkie. Wiceminister podkreślił, że państwo polskie zarabia na obecności obywateli ukraińskich w Polsce, którzy płacą tu podatki oraz składki społeczne i zdrowotne. Wyraził też przekonanie, że bilans jest zdecydowanie dodatni.

W dalszej części posiedzenia senatorowie opowiadali o polsko-ukraińskiej współpracy samorządowej, a także o swoim zaangażowaniu w działalność pomocową na rzecz Ukrainy i uchodźców wojennych.