Z prac komisji senackich

Komisja Spraw Zagranicznych i Unii Europejskiej opowiedziała się za odrzuceniem ustawy o zmianie ustawy o współpracy Rady Ministrów z Sejmem i Senatem w sprawach związanych z członkostwem Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej oraz ustawy o Komitecie do Spraw Europejskich.

Jak wynika z jednoznacznie negatywnych opinii Biura Legislacyjnego Kancelarii Senatu oraz opinii ekspertów, konstytucjonalistów i politologów,  rozwiązania przewidziane w nowelizacji mają znaczenie ustrojowe, zrywają bowiem z dotychczasowym konstytucyjnym systemem koordynacji spraw europejskich w Polsce, który ponad 30 lat był przedmiotem ponadpartyjnego consensusu. Wskazywano, że jeśli nastąpią spory kompetencyjne spowodowane przez ustawę, może to osłabić naszą pozycję w UE. Konstytucjonalista prof. dr hab. Ryszard Balicki w konkluzji swojej opinii stwierdził, że zakres zmian ujętych w nowelizacji „prowadzi do niedopuszczalnej modyfikacji konstytucyjnie zdefiniowanej roli obu członów władzy wykonawczej” (tj. Rady Ministrów i Prezydenta RP) i jest on „niezgodny z przyjętym w Konstytucji RP modelem rządów”, a ponadto „brak zgody Prezydenta RP na zaproponowane przez Radę Ministrów kandydatury może prowadzić do sytuacji, w której Polska nie będzie należycie reprezentowana w organach Unii Europejskiej”.

W opinii Biura Legislacyjnego poruszona została również kwestia kontrasygnaty, która jest  instytucją konstytucyjną, a więc ustawa zwykła nie może określać, które akty urzędowe podlegają „współpodpisaniu”, a które są zwolnione z tego wymogu. Chodzi o to, że akt wyrażenia zgody przez Prezydenta RP albo odmowy zgody na desygnowanie kandydatów na określone stanowiska w Unii Europejskiej będzie wymagał kontrasygnaty Prezesa Rady Ministrów. A skoro tak, rozwiązanie przewidziane w ustawie może okazać się dysfunkcjonalne, zwłaszcza w sytuacji, gdy Prezydent RP odmówi zgody na desygnowanie kandydata zaproponowanego przez Radę Ministrów. Wprowadzenie wyjątku od obowiązku uzyskania kontrasygnaty Prezesa Rady Ministrów w tym przypadku wymagałoby zmiany art. 144 ust. 3 Konstytucji.  

Przewodniczący komisji senator Bogdan Klich wyraził pogląd, że nieprzypadkowo nowela pojawiła się właśnie teraz, gdy nad obozem rządzącym pojawia się widmo klęski wyborczej, dlatego ma ona związać ręce nowemu rządowi. „Gołym okiem widać, że jest to próba złamania Konstytucji przez Prezydenta, który ma być jej strażnikiem” – powiedział. Wicemarszałkini Senatu Gabriela Morawska-Stanecka mówiła nowela wciela w życie zasadę „plasterkowania stosowana przez tego Prezydenta i ten rząd w stosunku do naszej demokracji - plasterek po plasterku odbierają nam nasze prawa”.   

Nowelizacja, wywodząca się z projektu prezydenckiego,  zmienia zasady współdziałania władz w zakresie polityki zagranicznej w sprawach związanych z członkostwem Polski w UE. Nakłada na rząd obowiązek niezwłocznego przekazywania Prezydentowi RP projektu stanowiska Polski na posiedzenia Rady Europejskiej lub międzynarodowe z udziałem UE; prezydent będzie mógł przedstawić Radzie Ministrów swoje stanowisko w sprawie tych dokumentów. Rząd został zobowiązany do ustalania w porozumieniu z prezydentem priorytetów sprawowania przez przedstawicieli Rady Ministrów prezydencji. Ma ponadto przedkładać prezydentowi propozycje kandydatur na stanowiska: członka Komisji Europejskiej; członka Trybunału Obrachunkowego; sędziego Trybunału Sprawiedliwości UE; rzecznika generalnego Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej; członka Komitetu Ekonomiczno-Społecznego; członka Komitetu Regionów oraz dyrektora w Europejskim Banku Inwestycyjnym. Prezydent w terminie 21 dni może wyrazić zgodę lub odmówić desygnowania danych kandydatów.

Komisja Praw Człowieka, Praworządności i Petycji zapoznała się z informacją ministra sprawiedliwości na temat przetwarzania danych telekomunikacyjnych, pocztowych i internetowych oraz wyników przeprowadzonych kontroli w 2022 roku. Wynika z niej, że uprawnione podmioty, wśród których są między innymi Policja, Krajowa Administracja Skarbowa, Straż Graniczna, Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Centralne Biuro Antykorupcyjne, Służba Ochrony Państwa, Generalny Inspektor Informacji Finansowej, Służba Kontrwywiadu Wojskowego oraz Żandarmeria Wojskowa przetworzyły łącznie 1 830 528 danych, z czego: 1 787 885 danych telekomunikacyjnych, 22 283 danych pocztowych i  20 360 danych internetowych. Policja pozyskała łącznie 1 363 433 danych, następnie inne organy 246 726, Straż Graniczna 205 645 oraz Krajowa Administracja Skarbowa 14 724.

Jak podkreślił przedstawiciel Ministerstwa Sprawiedliwości Tomasz Gajewski, ogólna liczna pozyskanych danych była niższa niż w roku 2021. Odpowiadając na pytania senatorów wyjaśnił on, że pod pojęciem danych telekomunikacyjnych mieszczą się między innymi raporty z połączeń czy logowanie telefonu do stacji bazowych. Resort nie ma jednak szczegółowych informacji, jakie konkretnie dane telekomunikacyjne podlegały przetwarzaniu. Przeprowadzonych zostało 241 kontroli sądowych w zakresie pozyskiwania danych, wszystkie dały wynik pozytywny.

Komisja Praw Człowieka, Praworządności i Petycji na kolejnych dwóch posiedzeniach pracowała nad 20 petycjami. W sprawie 5 petycji senatorowie dostrzegli potrzebę zasięgnięcia opinii resortów i instytucji. W przypadku pozostałych 15 petycji Komisja zakończyła prace nad nimi.

Ministerstwo Sprawiedliwości zobowiązane zostało do przygotowania opinii o petycji P10-44/23 w sprawie zmiany przepisów ustawy o obronie Ojczyzny, tak aby byłym funkcjonariuszom służb mundurowych, którzy odeszli z dotychczasowej służby, aby pełnić zawodową służbę wojskową, można było zaliczyć do wysługi lat okres służby w poprzedniej formacji mundurowej.

Ministerstwo Infrastruktury otrzyma do zaopiniowania petycję P10-51/23 w sprawie zmiany przepisów Prawo o ruchu drogowym. Propozycja noweli przepisów dotyczy wprowadzenia zakazu korzystania ze słuchawek w obu uszach przez kierujących wszelkimi pojazdami uczestniczącymi w ruchu drogowym, a w przypadku łamania zakazu możliwości karania grzywną.

Senatorowie postanowili również zasięgnąć opinii o postulatach petycji P10-52/23. Resorty odpowiedzialne za politykę społeczną, obronność oraz sprawy wewnętrzne i administrację, a także Zakład Ubezpieczeń Społecznych przeanalizują propozycję zmiany ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych zmierzającą do ujednolicenia praw emerytalnych i rentowych żołnierzy i wszystkich funkcjonariuszy służb mundurowych oraz przyznania prawa do dodatkowej emerytury za pracę świadczoną po uzyskaniu tzw. emerytury mundurowej.

Ministerstwa Finansów oraz Kultury i Dziedzictwa Narodowego przeanalizują propozycję rozszerzenia katalogu podmiotów uprawnionych do korzystania z ulgi podatkowej na zabytki nieruchome, ujętego w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych. Propozycja zawarta jest w petycji P10-59/23.

Komisja będzie też oczekiwać na stanowisko resortów rozwoju i technologii oraz funduszy i polityki regionalnej w sprawie petycji P10-60/23, przedmiotem której jest wprowadzenie rozwiązania, zgodnie z którym nieruchomości wchodzące w skład Krajowego Zasobu Nieruchomości mogłyby być przedmiotem nieodpłatnego przekazania spółdzielni mieszkaniowej w celu wybudowania na nich budynków mieszkalnych i ustanowenia do stosunku do lokali spółdzielczych praw lokatorskich.

Przewodniczący Komisji senator Aleksander Pociej podsumował prace Komisji nad petycjami. Komisja Praw Człowieka, Praworządności i Petycji od zaistnienia w polskim porządku prawnym prawa do petycji jako odrębnej ustawy rozpatrzyła przeszło 800 petycji, w tym w X kadencji 378. „Jest to bardzo duży dorobek. Bardzo dziękuję wszystkim, którzy się do tego przyczynili i z jednej i drugiej strony politycznego sporu, że mogliśmy to przeprowadzić w taki sposób. Jestem zaszczycony, że mogłem pracować z Państwem tyle czasu” - podkreślił Przewodniczący Komisji.

Prace nad petycjami kontynuowane będą w XI kadencji, zgodnie z zasadą ustanowioną w Regulaminie Senatu.

Komisja Rolnictwa i Rozwoju Wsi przyjęła stanowisko, w którym domaga się przedłużenia po 15 września 2023 r. zakazu importu zbóż z Ukrainy do Polski. Senatorowie zapoznali się też z informacją ministerstwa rolnictwa o sytuacji na rynku zbóż, którą przedstawił sekretarz stanu w tym resorcie Lech Kołakowski. W ocenie przewodniczącego komisji rolnictwa senatora Jerzego Chróścikowskiego sytuacja na rynku zbóż w Polsce, państwie przyfrontowym, jest trudna. Dlatego należy zrobić wszystko, by nie dopuścić do destabilizacji cen zbóż i utraty konkurencyjności polskich rolników. Jak przypomniał, na Ukrainie mamy do czynienia z produkcją na wielką skalę, podczas gdy w Polsce są to przede wszystkim gospodarstwa rodzinne. Senator podkreślił też, komisja nie jest przeciwko przepuszczaniu ukraińskiego zboża przez nasz kraj, nie można jednak pozwolić na destabilizację polskiego rynku zbóż.

W przyjętym stanowisku senatorowie przypominają, że 5 czerwca 2023 r. zostało wydane rozporządzenie wykonawcze KE (UE) 2023/1100, które wprowadziło środki zapobiegawcze dotyczące przywozu do Unii Europejskiej pszenicy, kukurydzy, nasion rzepaku i słonecznika pochodzących z Ukrainy. Unijny zakaz importu tych produktów rolnych do Polski, Bułgarii, Węgier, Rumunii i Słowacji został przedłużony do 15 września 2023 r. W związku z tym Komisja Rolnictwa i Rozwoju Wsi domaga się przedłużenia zakazu importu zboża ukraińskiego do Polski i krajów przygranicznych, co najmniej do końca 2023 r. W ocenie senatorów niekontrolowany napływ zboża pochodzącego z Ukrainy zdestabilizował sytuację na rynku zboża w Polsce, a niskie ceny w skupie, zapełnione magazyny powodowały, że polscy rolnicy nie byli w stanie konkurować z tanim surowcem z Ukrainy. Zdaniem komisji rolnictwa główny koszt przekierowania części eksportu ukraińskich zbóż z tradycyjnych szlaków przez porty na Morzu Czarnym na drogę lądową poniosły kraje przygraniczne, w tym Polska, a UE nie zrekompensowała w pełni poniesionych strat. Senatorowie uważają, że pomoc Ukrainie jest konieczna, ale nie może się odbywać kosztem polskich rolników; musi tez być rozłożona sprawiedliwie pomiędzy państwa członkowskie UE. W ocenie komisji rolnictwa korytarze solidarnościowe powinny opierać się na rozbudowie koniecznej infrastruktury służącej przewożeniu towarów do innych krajów europejskich oraz państw trzecich obecnie i w perspektywie przyjęcia Ukrainy do UE. Za słuszną senatorowie uznają propozycję dopłaty ze środków unijnych do transportu ukraińskiego zboża do portów europejskich. Przypominają też, że Polska deklaruje pomoc w tranzycie, tak żeby zapewnić bezpieczeństwo żywnościowe Europy, Afryki i Bliskiego Wschodu.

Po rozpatrzeniu ustawy o zmianie ustawy – Prawo oświatowe oraz niektórych innych ustaw Komisja Nauki i Edukacji wnosi o jej przyjęcie z poprawkami doprecyzowującymi, legislacyjnymi i redakcyjnymi. Skreślają one ponadto przepisy umożliwiające ministrowi właściwemu ds. oświaty prowadzenie systemu teleinformatycznego – Portal Edukacji i Nauki oraz zmieniające zasady dotyczące wydawania dyplomów ukończenia studiów, dyplomów doktorskich i habilitowanych, które zostały dodane w trakcie prac sejmowych.W ocenie senackiego biura legislacyjnego wykraczają one poza materię wniesionego przez rząd projektu ustawy.

Ustawa wprowadza do systemu oświaty nową jednostkę – branżowe centrum umiejętności (BCU). Jak poinformowała wiceminister edukacji Marzena Machałek, docelowo ma ich powstać 120. Będą to ogólnopolskie ośrodki kształcenia, szkolenia i egzaminowania przeznaczone przede wszystkim dla uczniów, studentów, doktorantów, nauczycieli, pracowników poszczególnych branż. Będzie w nich można uzyskać i uzupełnić wiedzę, umiejętności i kwalifikacje zawodowe. Nowela wprowadza ponadto egzamin maturalny w części obowiązkowej na poziomie podstawowym z języka łacińskiego od roku szkolnego 2026/2027. Zakłada, że ocena z projektu zespołowego realizowanego w szkole w ramach przedmiotu: biznes i zarządzanie (od roku szkolnego 2023/24 zastąpi on podstawy przedsiębiorczości) znajdzie się na świadectwie dojrzałości od roku szkolnego 2026/2027.

Senatorowie z Komisji Spraw Emigracji i Łączności z Polakami za Granicą opowiedzieli się jednogłośnie za przyjęciem sprawozdania z działalności Komisji Spraw Emigracji i Łączności z Polakami za Granicą Senatu RP X kadencji.

Przedstawiając sprawozdanie, przewodniczący komisji senator Kazimierz Michał Ujazdowski przypomniał, że Komisja Spraw Emigracji i Łączności z Polakami za Granicą brała udział w pracach nad ustawami m.in. o: cudzoziemcach, repatriacji, Instytucie Rozwoju Języka Polskiego im. O. Maksymiliana Kolbego czy kodeksem wyborczym. Komisja odbyła również wiele posiedzeń tematycznych i seminaryjnych, poświęconych palącym problemom naszych rodaków za granicą. Ponadto pod auspicjami komisji powstały liczne raporty eksperckie, które będą stanowiły część dorobku Senatu. Senator Ujazdowski poinformował także o aktywności zagranicznej członków komisji – ich udziale w rozmaitych konferencjach, wystawach i spotkaniach eksperckich. Senator Ujazdowski przypomniał, że kompletne sprawozdanie z prac komisji zostanie opublikowane po ostatnim posiedzeniu komisji bieżącej kadencji.

Na zakończenie przewodniczący Komisji Spraw Emigracji i Łączności z Polakami za Granicą wyraził serdeczne podziękowania członkom komisji za wspólną pracę w dobiegającej końca X kadencji Senatu RP. „Myślę, że w trudnym okresie napięć politycznych w naszym kraju nam udało się uniknąć takich form konfrontacji, które by psuły atmosferę. Wręcz przeciwnie – atmosfera była dobra. Praca na rzecz Polonii i Polaków mieszkających poza granicami kraju dyktuje konieczność współpracy ponad podziałami. I ten duch współpracy był obecny w naszej komisji”.

Komisja Kultury i Środków Przekazu pozytywnie zaopiniowała wniosek ambasadora Peru w Polsce o zorganizowanie w Senacie wystawy „100 lat polsko-peruwiańskich stosunków dyplomatycznych”. Przyjęła też sprawozdanie ze swojej działalności. Od początku kadencji do 29 sierpnia 2023 r. odbyło się 84 posiedzeń, w tym 20 seminaryjnych i 2 wyjazdowe w Gdańsku i we Wrocławiu. Komisja rozpatrzyła 26 ustaw, przygotowała projekt ustawy o uchyleniu ustawy o Radzie Mediów Narodowych oraz 2 projekty uchwał w sprawie ustanowienia roku 2023 Rokiem Włodzimierza Tetmajera i uczczenia setnej rocznicy urodzin Józefa Szajny. Komisja rozpatrzyła i oceniła sprawozdania Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji z działalności w latach: 2019, 2020, 2021 i 2022. Odniosła się również do informacji o działalności Rady Mediów Narodowych w latach 2019–22. Przedmiotem szczególnego zainteresowania komisji było funkcjonowanie mediów publicznych, istoty i roli tych mediów w kontekście zmian technologicznych i rynkowych, kierunków reformy mediów publicznych, realizacji przez te media publicznej misji. Efektem dyskusji było stanowisko komisji „Prawo do rzetelnej informacji a media publiczne”. Komisja przyjęła też stanowisko w sprawie integralności wystawy stałej Europejskiego Centrum Solidarności, a także podjęła 3 uchwały: w sprawie informacji ministra kultury, dziedzictwa narodowego i sportu na temat wsparcia dla środowisk kultury w czasie pandemii COVID-19, w sprawie przesunięcia terminu wykorzystania wsparcia finansowego jednostek prowadzących działalność kulturalną w dziedzinie teatru, muzyki lub tańca, w sprawie dezinformacji w Polsce (wspólnie z komisjami: Praw Człowieka, Praworządności i Petycji oraz Spraw Zagranicznych i Unii Europejskiej).

Komisja Regulaminowa, Etyki i Spraw Senatorskich nie rozpatrzyła w trybie art. 25 ust. 1 Regulaminu Senatu wniosku Prezydium Senatu z 27 lipca 2023 r. dotyczącego sprawy senatora Marka Pęka. Przewodniczący komisji senator Sławomir Rybicki zarządził przerwę w posiedzeniu do 13 września 2023 r. w związku z nieobecnością wnioskodawców – grupy senatorów KO.

Komisja Spraw Zagranicznych i Unii Europejskiej opowiedziała się za przyjęciem projektu budżetu ogólnego Unii Europejskiej na rok budżetowy 2024 - COM(2023) 300 wraz z uwagami rządu.

Ponadto Komisja poparła projekt aktu prawnego wraz z uwagami rządu w sprawie wniosku dotyczącego rozporządzenia Rady w sprawie zmiany rozporządzenia (UE, Euratom) 2020/2093 określającego wieloletnie ramy finansowe na lata 2021–2027 - COM(2023) 337.

Komisja poparła także krytyczne stanowisko rządu w sprawie komunikatu Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów: Dostosowany pakiet dotyczący kolejnej generacji zasobów własnych - COM(2023) 330; Zmieniony wniosek dotyczący decyzji Rady zmieniającej decyzję (UE, Euratom) 2020/2053 w sprawie systemu zasobów własnych Unii Europejskiej - COM(2023) 331; Zmieniony wniosek dotyczący rozporządzenia Rady zmieniającego rozporządzenie (UE, Euratom) 2021/768 z dnia 30 kwietnia 2021 r. w odniesieniu do środków wykonawczych dotyczących nowych zasobów własnych Unii Europejskiej - COM(2023) 332; Zmieniony wniosek dotyczący rozporządzenia Rady w sprawie metod i procedury udostępniania zasobów własnych opartych na systemie handlu uprawnieniami do emisji, mechanizmie dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO2 i na realokowanych zyskach, statystycznych zasobów własnych opartych na zyskach przedsiębiorstw oraz w sprawie środków w celu zaspokojenia potrzeb gotówkowych - COM(2023)333.

Komisja Rodziny, Polityki Senioralnej i Społecznej oraz Komisja Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej rozpatrzyły „Informację dla Sejmu i Senatu Rzeczypospolitej Polskiej o realizacji ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o realizowaniu usług społecznych przez centrum usług społecznych w latach 2020-2022”. Informację przedstawił wiceminister rodziny, pracy i polityki społecznej Stanisław Szwed. Z dokumentu tego wynika między innymi, że w okresie tym powstało 51 centrów, w tym 41 w ramach konkursu współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego. Ich działalność wpisuje się w założenia Strategii Rozwoju Usług Społecznych, realizując zadania usługowe w szczególności wobec osób starszych i osób z niepełnosprawnościami. W mniejszym zakresie realizowane są przez dotychczas powołane do życia podmioty zadania kierowane do osób w kryzysie bezdomności i dzieci opuszczających pieczę zastępczą. Centra Usług Społecznych (CUS) pełnią natomiast istotną rolę koordynatora usług na poziomie lokalnym, wykraczając znacznie poza dotychczasowe działania ośrodków pomocy społecznej w tym zakresie.

Senatorowie zabierający głos w dyskusji pozytywnie ocenili ideę powoływania centrów usług społecznych. Senator Ryszard Majer powiedział, że centra przybliżają Polskę do wypełniania europejskich standardów opieki społecznej. Senator Magdalena Kochan zwróciła uwagę, że powoływanie CUS powinno być propagowane w samorządach, które na przykładzie już działających jednostek mogłyby przekonać się o korzyściach, płynących z ich funkcjonowania. Przewodniczący komisji rodziny senator Jan Filip Libicki wyraził opinię, że CUS pomocne są w zmianie perspektywy patrzenia na politykę społeczną. Zaś przewodniczący komisji samorządu senator Zbigniew Frankiewicz wyraził obawę o funkcjonowanie tych centrów, które finansowane są ze środków unijnych, po zakończeniu programów, z których pochodzą środki na obecną działalność.