Z prac komisji senackich

Komisja Praw Człowieka, Praworządności i Petycji zapoznała się na posiedzeniu 18 maja 2023 r z informacją o działalności Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu oraz Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL w okresie od 1 stycznia 2022 r. do 31 grudnia 2022 r.

Wiceprezes Instytutu dr hab Karol Polejowski podkreślił, że w minionym roku odnotowano wzrost intensyfikacji działalności IPN w kraju i za granicą. Zdynamizowane zostały prace pionu prokuratorsko-śledczego Głównej Komisji Badania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu. Powołane zostało archiwum zbrodni – śledztwa w sprawie zbrodni popełnione w końcowym okresie komunizmu, w latach 80. XX wieku. Te działania doprowadziły do wyjaśnienia największych zbrodni tego okresu. Wymienił najgłośniejszą sprawę, która odbiła się szerokim echem w kraju i za granicą – zabójstwa ks. Blachnickiego. Dodał, że w tej sprawie prowadzone są dalsze działania prokuratorskie.

Wiceprezes Polejowski poinformował, że wraz z wybuchem wojny rosyjskiej przeciwko Ukrainie prezes IPN dr Karol Nawrocki zaapelował o przyspieszenie działań dekomunizacji przestrzeni publicznej. Zaznaczył, że w minionym roku z 60 takich obiektów propagandowych zdemontowano 28 i kolejne przygotowywane są do demontażu.

Wiceprezes zwrócił uwagę na prowadzenie poszukiwań i identyfikacji w Polsce i poza granicami – na Litwie w Kazachstanie czy Uzbekistanie. Poinformował, że w ub.r. prezes IPN podpisał memorandum o współpracy z archiwami uzbeckimi. Zaznaczył, że jest to cenna współpraca bo na terenie Uzbekistanu jest wiele miejsc pochówku zsyłanych tam polskich obywateli i tych, którzy wyszli z terenu ZSRR z Armia Andersa – wojskowych i cywili.

Wiceprezes mówił także o upamiętnianiu walk i męczeństwa narodu polskiego – o odnawianiu polskich cmentarzy – m.in. o cmentarzu polskich obywateli wyprowadzonych z ZSRR przez armię gen. Andersa w Rusape w Zimbabwe, w Afryce, o renowacji cmentarzy, pomników oraz tablic memoratywnych.

Wiceprezes IPN poinformował także o działalności edukacyjnej i naukowej prowadzonej przez kilka pionów Instytutu. Mówił o badaniach naukowych prowadzonych w ramach 12 projektów badawczych, których efektem było ponad 220 publikacji naukowych, popularno-naukowych i popularnych. Wskazał na obecnie główny projekt edukacyjny pn. „Szlaki nadziei, odyseja wolności”, który opowiada o polskich obywatelach zesłanych na Wschód i wyprowadzeniu części cywili z ZSRR w 1942 r. przez Armię gen. Andersa i o dalszych losach tych ludzi, które do tej pory są mało znane.

Senator Michał Seweryński pytał o  postępy w pracach nad badaniem obławy augustowskiej. Wiceprezes IPN odpowiedział, że nie ma przełomu w tej sprawie, gdyż w zasadzie od pierwszej agresji na Ukrainę w 2014 r. urwała się wszelka współpraca z rosyjskimi archiwami. O dekomunizację przestrzeni publicznej i rozbiórkę pomników na cmentarzach, które nie są nagrobne pytał senator Robert Mamątow. Wiceprezes IPN powiedział, że zdemontowane zostały jedynie pomniki poza cmentarzami, zgodnie z ustawą. O to jak układa się współpraca  w zakresie poszukiwań i ekshumacji na terenie Ukrainy pytał przewodniczący komisji, senator Aleksander Pociej. Wiceprezes podkreślił, że w tej chwili nie są prowadzone prace ekshumacyjne i poszukiwawcze na terenie Ukrainy – zostały one zamrożone. Pracuje specjalna komisja w Ministerstwie Kultury nad odblokowaniem tych prac. Dodał jednak, że poprawiło się nastawienie władz ukraińskich do współpracy. Senator Pociej pytał także o prace pionu śledczego i lustracyjnego.

Komisja Praw Człowieka, Praworządności i Petycji miała rozpatrzyć informację o wynikach działalności Centralnego Biura Antykorupcyjnego w 2022 r. Jednak przedstawiciel CBA nie pojawił się na posiedzeniu komisji. Senatorowie wyrazili ubolewanie, że nie maja możliwości zadać pytań do przesłanego przez CBA sprawozdania z działalności.

Tego dnia, na kolejnym posiedzeniu senatorowie Komisji Praw Człowieka, Praworządności i Petycji zaakceptowali założenia do projektu sprawozdania rocznego z rozpatrzonych przez komisję w 2022 roku petycji. Wynika z nich, że w 2022 r. Marszałek Senatu RP skierował do komisji 91 petycji, 78 indywidulanych i 13 zbiorowych. Łącznie w roku ubiegłym komisja pracowała na 156 petycjami. Efektem pracy komisji ze złożonych w analizowanym roku petycji było 5 projektów ustaw. Komisja przyjęła założenia, według których zostanie przegotowane sprawozdanie z petycji. Projekt sprawozdania zostanie przedstawiony komisji na innym posiedzeniu.

Komisja zdecydowała o podjęciu dalszych prac nad petycją w sprawie podjęcia inicjatywy ustawodawczej dotyczącej zmiany ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych, celem dodania do katalogu świadczeń rodzinnych świadczenia dla małżonków posiadających przynajmniej 50-letni i dłuższy staż małżeński.

Petycja w sprawie podjęcia inicjatywy ustawodawczej dotyczącej zmiany art. 105a § 4 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny wykonawczy, w celu wprowadzenia obligatoryjnego zezwolenia na widzenie skazanego z osobą nie będącą członkiem rodziny lub inną osobą bliską, w sytuacji kiedy skazany takich osób nie posiada zostanie rozpatrzona po zapoznaniu się z opinią Ministerstwa Sprawiedliwości i Rzecznika Praw Obywatelskich.

Ponadto senatorowie dyskutowali o 10 petycjach, m. in dotyczącej zmiany art. 63 ust. 1 ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o referendum ogólnokrajowym, poprzez wprowadzenie obligatoryjności przeprowadzenia referendum, jeżeli inicjatywa obywateli uzyska poparcie 500 000 osób mających prawo udziału w referendum; ochrony prawnej zbywców nieruchomości w ramach umowy o dożywocie, a także zmiany art. 26 ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. Prawo pocztowe.