Z prac komisji senackich

Na posiedzeniu Komisji Rodziny, Polityki Senioralnej i Społecznej, zorganizowanym we współpracy z Fundacją im. Stefana Batorego, zaprezentowano raport tej fundacji „W stronę sprawiedliwej troski. Opieka nad osobami starszymi w Polsce” oraz wybrane wyniki badania PolSenior2 – „Badanie poszczególnych obszarów stanu zdrowia osób starszych, w tym jakości życia związanej ze zdrowiem”.

Raport przedstawiły jej współautorki: Anita Abramowska-Kmon, Irena E. Kotowska, Zofia Szweda-Lewandowska i Irena Wóycicka. Zawiera on analizę potrzeb opiekuńczych osób starszych i niesamodzielnych oraz rekomendacje zmian w kontekście obecnego modelu opieki nad osobami starszymi w Polsce i trendów demograficznych. W raporcie stwierdzono, że dominujący w naszym kraju model rodzinnej opieki nad bliskim seniorem, czyli familizm pozbawiony wsparcia, będzie coraz mniej wydolny i należy go zastąpić modelem familizmu ze wsparciem. Konieczne jest znacznie mocniejsze niż dotychczas zaangażowanie instytucji państwa w rozwój usług opiekuńczych, ich finansowanie, koordynację i nadzór nad jakością. Autorzy raportu wskazali też na dysproporcję między potrzebami opiekuńczymi osób starszych a ich zaspokojeniem. Powstała luka jest znaczna, bo potrzeby opieki i wsparcia osób starszych nie są zaspokojone w ponad 50%. Konieczny jest zatem rozwój instytucjonalnych form pomocy udzielanej w domu osoby starszej, ale także usług opiekuńczych stacjonarnych ze względu na wzrost liczby osób samotnych.

Autorzy raportu rekomendują m.in.: rozwój usług formalnych i zwiększenie ich finansowania (wprowadzenie bonu opiekuńczego finansowanego z budżetu państwa, którego wartość powinna być uzależniona od potrzeb i dochodów wymagającej opieki osoby starszej, a także zwiększenie dotacji z budżetu państwa dla samorządów z przeznaczeniem na rozwój usług opieki długoterminowej o priorytetowym charakterze, innowacyjnych i o wysokim standardzie), opracowanie standardów usług opiekuńczych), wprowadzenie koordynacji opieki nad osobami starszymi (opracowanie spójnego systemu oceny stanu zdrowia i sytuacji życiowej osoby wymagającej pomocy w codziennym funkcjonowaniu, tak aby umożliwić optymalne dopasowanie usług opiekuńczych i pielęgnacyjnych oraz zapewnić jednorodne kryteria dostępu do nich osobom o podobnym zakresie potrzeb opiekuńczych; upowszechnienie stanowiska pracownika socjalnego w szpitalach i zawodu menedżera opieki oraz powołanie pełnomocnika rządu ds. opieki długoterminowej), wsparcie opiekunów nieformalnych (reforma świadczeń dla opiekunów; rozwój opieki wytchnieniowej; zapewnienie nieodpłatnego lub niskopłatnego wsparcia psychicznego i psychoterapeutycznego), zwiększenie kadry opiekunów formalnych.  

Wybrane wyniki badania PolSenior2 omówił prof. Piotr Błędowski ze Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie. Jak podkreślił, badanie dotyczyło sytuacji zdrowotnej i społeczno-ekonomicznej osób powyżej 60. roku życia. Wynika z niego, że ponad połowa seniorów leczy się na przynajmniej 3 choroby i wymaga pomocy w czynnościach dnia codziennego, a wsparcie ze strony systemu opieki zdrowotnej i społecznej jest niewystarczające. Badanie wykazało też, że 10% biorących w nim udział seniorów miało kłopoty z zakupieniem leków z powodów finansowych. Jak podkreślił, prof. Piotr Błędowski, pilną koniecznością staje się utworzenie rynku świadczeń opiekuńczych finansowanych w podstawowym zakresie ze środków publicznych.

Komisja Nadzwyczajna do spraw Klimatu zarekomenduje Izbie odrzucenie ustawy o przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie elektrowni szczytowo‑pompowych oraz inwestycji towarzyszących. Wniosek taki zgłosił przewodniczący komisji senator Stanisław Gawłowski.

Ustawa, którą omówiła wiceminister klimatu Anna Łukaszewska-Trzeciakowska, ma usprawnić realizację i rozbudowę elektrowni szczytowo‑pompowych (ESP), aby wykorzystywać je jako magazyny energii. Zakłada, że budowa, przebudowa i utrzymanie ESP oraz inwestycji towarzyszącej będzie inwestycją celu publicznego. Ma to zapewnić szybszą ich realizację, a tym samym poprawę bezpieczeństwa energetycznego dzięki zwiększeniu możliwości magazynowania energii elektrycznej w polskim systemie elektroenergetycznym. Dla inwestycji w zakresie ESP wydawana będzie tzw. decyzja zintegrowana, łącząca w sobie aspekty decyzji lokalizacyjnej, podziałowej i wywłaszczeniowej. Przepisy ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym nie będą miały zastosowania do przygotowywania projektów realizacji ESP. Ostateczna decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji będzie stanowić podstawę do dokonywania wpisów w księdze wieczystej i w katastrze nieruchomości. Z dniem, w którym decyzja ta stanie się ostateczna, nieruchomości w niej określone przejdą na własność Skarbu Państwa za odszkodowaniem, a następnie będą oddawane w użytkowanie wieczyste inwestorowi. Decyzję o ustaleniu lokalizacji inwestycji ESP będzie wydawał wojewoda w ciągu miesiąca od złożenia wniosku przez inwestora. Inwestorami budującymi ESP będą mogły być wyłącznie spółki Skarbu Państwa, spółki z ich grup kapitałowych, spółki samorządowe lub „Wody Polskie”.

Negatywne stanowisko na temat ustawy przedstawiły m.in. prezes Stowarzyszenia „Niezatapialna Wioska Młoty” Agnieszka Skimina i posłanka Gabriela Lenartowicz, która przypomniała argumenty za odrzuceniem ustawy, wysunięte podczas debaty w Sejmie. Senator Stanisław Gawłowski pytał zaś m.in. o to, czy w obecnym stanie prawnym mogą powstawać ESP, czy zostały już wybrane lokalizacje nowych ESP i podpisano już list intencyjny w tej sprawie.

Komisja Infrastruktury zaproponuje Senatowi przyjęcie bez zmian ustawy o zmianie ustawy o transporcie kolejowym oraz ustawy o publicznym transporcie zbiorowym, wprowadzenie zaś poprawek legislacyjnych, doprecyzowujących i techniczno-redakcyjnych do ustawy o zmianie ustawy – Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw.

Celem ustawy o zmianie ustawy o transporcie kolejowym oraz ustawy o publicznym transporcie zbiorowym jest zaostrzenie odpowiedzialności karnej za popełnienie czynu zabronionego pod groźbą kary m.in. wobec osoby wykonującej przewóz w publicznym transporcie zbiorowym. Nowe przepisy umożliwiają takim osobom – podczas kierowania pojazdem – z ochrony przewidzianej dla funkcjonariusza publicznego. Oznacza to m.in. nietykalność cielesną kierowców, motorniczych i maszynistów podczas wykonywania obowiązków służbowych.

Ustawa o zmianie ustawy – Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw ma zwiększyć bezpieczeństwo pasażerów korzystających z przewozów przez tzw. taksówki na aplikację. Przedsiębiorcy pośredniczący w przewozach drogowych będą zobowiązani m.in. do weryfikacji kierowców przed rozpoczęciem współpracy i zleceniem pierwszego przewozu, w tym ich tożsamości, posiadanych uprawnień i niekaralności, do weryfikacji dokumentów uprawniających do kierowania pojazdem i do sprawdzenia autentyczności polskich dokumentów. Nowela przewiduje ponadto zniesienie obowiązku uiszczania opłaty ewidencyjnej za czynności urzędowe związane z ruchem pojazdów z wyjątkiem opłat dotyczących OC.

Komisja Rolnictwa i Rozwoju Wsi zapoznała się z informacją na temat programów wsparcia dla rybołówstwa i rybactwa śródlądowego, którą przedstawił wiceminister rolnictwa Krzysztof Ciecióra. Posiedzenie zorganizowano z inicjatywy środowisk rybackich i wędkarskich. Jak poinformował wiceminister rolnictwa, w życie wchodzi nowy program pomocowy, którego ustawa wdrożeniowa jest na etapie pierwszego czytania w Sejmie. Program Fundusze Europejskie dla Rybactwa1 to program służący wdrażaniu w Polsce środków pochodzących z Europejskiego Funduszu Morskiego, Rybackiego i Akwakultury, zatwierdzony przez Komisję Europejską 9 grudnia 2022 r. Całkowita alokacja przeznaczona dla Polski wynosi 732 mln euro, w tym 512,4 mln euro wkładu EFMRA i 219,6 mln euro z budżetu krajowego. Zaplanowany podział środków w ramach programu przewiduje m.in. na rybołówstwo morskie i śródlądowe 204, 36 mln euro. W ocenie wiceministra dla rybołówstwa morskiego wyzwanie stanowi utrzymanie zakazu połowu dorsza na Bałtyku i brak rekompensat z tego tytułu, a także potrzeba przekształcenia i modernizacji floty. W trakcie dyskusji przedstawiciele gospodarstw karpiowych zwrócili się o znacząco wyższe wsparcie ich produkcji od zakładanej w nowym programie, m.in. ze względu na znaczne niedoszacowanie rekompensat wodno-środowiskowych. Na niewłaściwe traktowanie i niskie rekompensaty skarżyli przedstawiciele rybactwa śródlądowego. Kontrowersje dotyczyły też wysokości wsparcia covidowego i wojennego branży śródlądowej, różnic między producentami karpia i pstrąga.

Komisje: Środowiska oraz Rolnictwa i Rozwoju Wsi zapoznały się z informacją na temat możliwości przeciwdziałania szkodom w sektorze rybołówstwa oraz w uprawach rolnych powodowanym przez gatunki chronione. Informację przedstawili podsekretarz stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi Krzysztof Ciecióra oraz generalny dyrektor ochrony środowiska Andrzej Szweda-Lewandowski. W ocenie przewodniczącego Komisji Środowiska senatora Zdzisława Pupy, wspartego przez senatora Janusza Gromka, sytuacja związana ze szkodami wyrządzanymi przez gatunki chronione takie jak wilki czy kormorany wymaga działań radykalnych i zdecydowanych. Jak wskazywano, wypłacane odszkodowania w żaden sposób nie pokrywają strat spowodowanych przez kormorany, bobry czy foki. Według senatora Zdzisława Pupy nie chodzi tu o interes indywidualny, a o narodowy interes gospodarczy. Dlatego należy gospodarować populacjami gatunków chronionych tak, by nie zagrażały one innym gatunkom. Wiceminister rolnictwa zapewnił, że resort pracuje nad uregulowaniem tego problemu i nie uchyla się od przygotowania odpowiednich zasad  rekompensowania szkód powodowanych przez gatunki chronione, m.in. kormorany. „Kormorany stały się dzisiaj problemem nie tylko polskim, ale i ogólnoeuropejskim” – mówił, dodając, że działania na poziomie krajowym nie przyniosą jednak zamierzonego rezultatu, czyli poprawy sytuacji hodowców w Polsce. „Widzimy, co się dzieje, te ptaki migrują, są w tym sprawne i sprawnie się też rozmnażają. To jest problem ogólnoeuropejski” – zaznaczył wiceminister rolnictwa. 

Po rozpatrzeniu ustawy o pomocy państwa w oszczędzaniu na cele mieszkaniowe komisje: Infrastruktury oraz Budżetu i Finansów Publicznych zdecydowały rekomendować Izbie wprowadzenie do niej poprawek. Jedna z nich obniża oprocentowanie kredytu z 2 do 0%, co oznacza zmianę nazwy programu na „Bezpieczny kredyt 0 procent”. Była to propozycja senatora Kazimierza Kleiny. Kolejne poprawki – zgłoszone przez senatorów Jana Hamerskiego i Ryszarda Świlskiego – dotyczą przepisów nowelizowanej ustawy o ochronie granicy państwowej, które określają zasady wypłaty z budżetu państwa rekompensat dla przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą w zakresie gastronomii, wymiany walut, sprzedaży detalicznej towarów w sklepach, na straganach i targowiskach lub świadczenia usług hotelarskich, w przypadku czasowego zawieszenia ruchu na przejściu granicznym. Poprawki obniżają z 50 do 25% próg spadku przychodów przedsiębiorcy uprawniający do rekompensaty, przewidują także dodatkową pomoc finansową. Oprócz wypłacanej maksymalnie 3 razy w roku kalendarzowym rekompensaty w wysokości płacy minimalnej za każdego ubezpieczonego pracownika przedsiębiorca mógłby skorzystać 3 razy w roku z pomocy finansowej w wysokości 65% średniego przychodu wygenerowanego w gminie w ciągu 3 z 6 miesięcy poprzedzających zamknięcie przejścia granicznego. Komisje poparły też zmiany legislacyjno-techniczne zgłoszone przez senatora Krzysztofa Mroza oraz poprawki legislacyjne zaproponowane przez senackie biuro legislacyjne.

Jak mówił minister rozwoju i technologii Waldemar Buda, ustawa wprowadza 2 programy: „Bezpieczny kredyt 2 procent” z dopłatą państwa do rat i „Konto mieszkaniowe” z dodatkową premią mieszkaniową z budżetu państwa. Umożliwia też waloryzację dopłat do czynszów w ramach programu „Mieszkanie na start”, ogranicza cesje umów rezerwacyjnych i deweloperskich, a także zwiększa tegoroczny limit wydatków na budownictwo społeczne i komunalne. Ustawa reguluje ponadto zasady wypłaty z budżetu państwa rekompensat dla podmiotów prowadzących działalność gospodarczą w przypadku zarządzenia przez ministra właściwego ds. spraw wewnętrznych czasowego zawieszenia ruchu na przejściu granicznym.

Komisje: Budżetu i Finansów Publicznych oraz Gospodarki Narodowej i Innowacyjności rozpatrzyły ustawę o konsumenckiej pożyczce lombardowej i nie zgłosiły do niej na tym etapie żadnych zastrzeżeń, przyjmując ją bez poprawek. Wniosek w tej sprawie zgłosił senator Kazimierz Kleina, apelując o przemyślenie kwestii, która wywołała podczas posiedzenia największe kontrowersje. Chodzi o zapisy wprowadzone w Sejmie, na mocy których rolnicy mają być w relacjach z firmami pożyczkowymi oraz firmami lombardowymi traktowani jak konsumenci. Zdaniem wiceprezes Związku Banków Polskich Agnieszki Wachnickiej doprowadzi to do sytuacji, w której rolnicy-przedsiębiorcy przy braniu kredytów inwestycyjnych będą traktowani jak rolnicy konsumenci. Senatorowie zapoznali się z apelem kilku związków producentów rolnych oraz instytucji finansowych, aby z ustawy wykreślić część zapisów, a także dodać artykuł, że ustawa lombardowa nie obejmuje innych instytucji finansowych. „To nie jest tak, że projektowana ustawa ogranicza leasing, który jest umową nazwaną. Ale ustawa ogranicza pożyczkę leasingową, która jest umową nienazwaną i faktycznie nie jest niczym innym jak pożyczką lombardową” – wskazywał natomiast  wiceminister finansów Piotr Patkowski. „Z kolei zaś zmiana, aby ustawą nie obejmować innych instytucji, dąży do uprawomocnienia patologii. Instytucje pożyczkowe, aby uciec od rygoru narzuconego przez ustawę regulującą chwilówki, oferują klientom karty kredytowe z oprocentowaniem 180%. Wprowadzenie wyłączenia innych instytucji spod rygoru ustawy ma prowadzić do wyłączenia chwilówek” – dodał wiceminister finansów. Ostatecznie komisje zdecydowały o poparciu ustawy, a przewodniczący komisji budżetu zapowiedział jednak podjęcie próby takiej zmiany przepisów, aby ochrona rolników jako konsumentów nie dotyczyła kredytów czy pożyczek inwestycyjnych.

Ustawa o konsumenckiej pożyczce lombardowej ma na celu uregulowanie działalności lombardowej. Określa m.in., na czym polega działalność lombardowa, narzuca przedsiębiorcom prowadzącym działalność w tym zakresie konieczność przyjęcia formy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub akcyjnej, ustala także minimalne wymagania kapitałowe. Ponadto ustawa narzuca konieczność dokonania wpisu przez takiego przedsiębiorcę do rejestru, prowadzonego przez Komisję Nadzoru Finansowego.

Komisja Praw Człowieka, Praworządności i Petycji przyjęła projekt uchwały w sprawie kryzysu humanitarnego na granicy polsko-białoruskiej oraz kontynuowała prace nad 11 petycjami. W przypadku 3 petycji senatorowie zadecydowali o skierowaniu ich do Biura Legislacyjnego w celu przygotowania projektów ustaw.

Komisja przyjęła projekt uchwały wniesiony przez senator Ewę Matecką, w której to senatorowie pragną zwrócić uwagę sfer rządowych na sytuację organizacji pozarządowych i wolontariuszy niosących pomoc osobom przebywającym na granicy polsko-białoruskiej. Apelują w niej do Straży Granicznej, aby podjęła się współpracy z organizacjami pozarządowymi i zintensyfikowała akcje ratunkowe i pomocowe, bo na granicy, obok osób sterownych przez służby białoruskie, są też osoby postronne stające się przypadkowymi ofiarami. Komisja zwróciła się też z apelem, aby rząd wycofał się z tych zapisów ustawowych oraz rozporządzeń, które mogą prowadzić służby mundurowe przebywające na granicy do postępowania niezgodnego z międzynarodowymi standardami praw człowieka. „Norm cywilizacyjnych nie można stosować selektywnie, gdyż skutkuje to w krótkim czasie utratą wiarygodności na arenie międzynarodowej”.

Na wniosek komisji senackie Biuro Legislacyjne przygotuje projekt ustawy do petycji P10-34/22 proponującej uchwalenie nowych przepisów regulujących funkcjonowanie administracji parlamentarnej. Proponowane w petycji przepisy, ujęte w odrębnym akcie prawnym, powinny określać zasady: naboru do służby, przeniesienia służbowego, prowadzenia ścieżki kariery pracownika, wynagradzania, odpowiedzialności dyscyplinarnej oraz szczególne uprawnienia i roszczenia ze stosunku pracy.

Druga petycja P10-59/22, także skierowana do Biura Legislacyjnego, zmierza do zmiany ustawy Prawo o prokuraturze w celu rozdzielenia funkcji Prokuratora Generalnego od funkcji Ministra Sprawiedliwości.

Biuro Legislacyjne zajmie się również opracowaniem noweli przepisów Kodeksu karnego wykonawczego zgodnie z propozycją zawartą w petycji P10-70/22, w celu rozszerzenia możliwości korzystania przez osadzonych z samoinkasujących aparatów telefonicznych w jednostkach penitencjarnych.

Senatorowie z Komisji Spraw Emigracji i Łączności z Polakami za Granicą na posiedzeniu 9 maja br. zapoznali się z informacją Ministerstwa Spraw Zagranicznych na temat stanu przygotowań do organizacji wyborów parlamentarnych w 2023 r. za granicą, w tym do zapewnienia swobodnego dostępu do lokali wyborczych.

Przewodniczący komisji senator Kazimierz Michał Ujazdowski zauważył, że „z wyborów na wybory zwiększa się frekwencja wyborcza Polaków poza granicami kraju, czego dowodzi udział przeszło 300 tys. wyborców za granicą w wyborach parlamentarnych w 2019 r. i ponad 500 tys. w wyborach prezydenckich”. Przypomniał też, że istnieją obawy co do tego, że negatywne konsekwencje dla frekwencji w wyborach za granicą może mieć brak możliwości głosowania korespondencyjnego w nadchodzących wyborach parlamentarnych, a także niewystarczająca liczba obwodów głosowania za granicą.

Dyrektor Departamentu Konsularnego w MSZ Marcin Jakubowski poinformował, że ministerstwo planuje znaczące zwiększenie liczby obwodów do głosowania za granicą – z 320 obwodów w 2019 r. do 400 w roku bieżącym. Ministerstwo przekazało konsulom szereg zaleceń i zadań związanych z organizacją tegorocznych wyborów parlamentarnych na podstawie wniosków wyciągniętych z doświadczeń z poprzednich wyborów. Chodzi m.in. o to, by liczba głosujących w obwodzie za granicą nie przekraczała 2,5–3 tys. osób, zwłaszcza w krajach, w których frekwencja wyborcza wyraźnie wzrosła w ostatnich latach, co wiąże się z koniecznością ustalenia optymalnej lokalizacji i utworzenia dodatkowych obwodowych komisji wyborczych (OKW). Konsulom powierzono również zadanie znalezienia odpowiedniej do potrzeb liczby osób gotowych do pracy w charakterze członków OKW. W ministerstwie trwają też przygotowania związane z opracowaniem narzędzi ułatwiających m.in. rejestrację wyborców.

Przewodniczący Ujazdowski pytał, czy MSZ nie dostrzega niebezpieczeństwa, że nałożone nowelizacją obowiązki w postaci konieczności okazywania kart wyborczych każdemu z członków komisji, zliczenia wszystkich głosów i przekazania protokołów z wynikami głosowania w ciągu 24 godzin od zakończenia głosowania, mogą okazać się po prostu niewykonalne. „Jeśli ten system się załamie, to będzie to odpowiedzialność MSZ i służb konsularnych” – podkreślił. Z kolei senator Jerzy Fedorowicz opowiadał o zgłaszanych w czasie spotkań z Polakami w USA i w Niemczech, a także przesyłanych do komisji przez organizacje polonijne z innych krajów licznych obawach, związanych z utrudnieniami wyborczymi wynikającymi ze znowelizowanych przepisów i pytał o ich przyczynę.

Przedstawiciel MSZ odpowiedział, że zwiększenie liczby OKW umożliwi zrealizowanie obowiązków związanych z przeprowadzeniem głosowania. Dotyczy to zwłaszcza krajów, w których mieszka najwięcej Polaków. W samej Wielkiej Brytanii będzie co najmniej o 20 komisji więcej niż w 2019 r. Liczba nowych OKW będzie zależała od potrzeb wskazanych przez konsulów. Obecnie jednak nie jest jeszcze znany termin, w którym odbędą się wybory, co uniemożliwia podjęcie prac nad rozporządzeniem Ministra Spraw Zagranicznych w sprawie utworzenia obwodów głosowania za granicą. Do czasu obwieszczenia daty wyborów nie jest też możliwa rezerwacja pomieszczeń dla obwodowych komisji ulokowanych poza siedzibami polskich placówek.

W opinii eksperta komisji, prof. Bartłomieja Michalaka z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, w obecnie obowiązujących przepisach nie ma zakazu podjęcia prac nad rozporządzeniem Ministra Spraw Zagranicznych w sprawie utworzenia obwodów głosowania za granicą ani wydania takiego rozporządzenia przed ogłoszeniem terminu wyborów. Jego zdaniem nawet jeżeli MSZ nie chce wydać takiego rozporządzenia przed formalnym ogłoszeniem wyborów, nic nie stoi na przeszkodzie, aby już teraz opracować plan utworzenia obwodów głosowania na podstawie statystyk z poprzednich wyborów. Prof. Michalak wyraził również obawę, że w przypadku OKW z największą liczbą głosujących lub mających mniejszą sprawność organizacyjną wyniki głosowania mogą na czas nie zostać przekazane, co spowoduje ich unieważnienie. Z kolei prof. Magdalena Lesińska z Ośrodka Badań nad Migracjami Uniwersytetu Warszawskiego poinformowała, że wśród Polonii żywe są również obawy dotyczące zmiany procedur związanych z rejestracją wyborców i zaapelowała do MSZ o szeroką kampanię informacyjną w tym zakresie.

Przewodniczący Komisji Kazimierz Michał Ujazdowski zaapelował do MSZ o przekazanie listy wszystkich OKW na piśmie, gdy zostaną one powołane.

Członkowie Komisji Spraw Emigracji i Łączności z Polakami za Granicą zapoznali się także z informacją o sytuacji Polonii brazylijskiej.

Przewodniczący senator Kazimierz Ujazdowski poinformował, że wniosek o zajęcie się tym temat złożył senator Paweł Arndt.

Dyrektor Departamentu Konsularnego w MSZ Marcin Jakubowski powiedział, że według różnych szacunków w Brazylii żyje obecnie od 1,5 do 2,5 mln osób o polskich korzeniach, których przodkami byli polscy osadnicy z XIX w. oraz z lat 20. i 30. XX w. Największe polonijne skupiska istnieją w stanie Parana oraz Rio Grande do Sul, a mniejsze – w stanie Santa Catarina. Ważne historycznie skupisko znajduje się także w miejscowości Águia Branca w stanie Espirito Santo. Około 30 tys. osób polskiego pochodzenia zamieszkuje miasta São Paulo i Rio de Janeiro. Dyrektor Jakubowski podkreślił, że na terenie okręgu konsularnego w Kurytybie w wielu miejscowościach, w których Polonia stanowi znaczącą grupę mieszkańców, osoby polskiego pochodzenia mają niemały udział w sprawowaniu władzy samorządowej, a w szkołach podstawowych w Guarani das Missões, Áurea i Carlos Gomes język polski objęty jest programem nauczania.

Przypomniał, że zintensyfikowania działalności polonijnej i powrót do kontaktów z Macierzą nastąpiły w latach 90. XX w., po przemianie ustrojowej w Polsce.

Przedstawiciel MSZ poinformował również, że od 2019 r., od kiedy osoby polskiego pochodzenia z Brazylii mogą ubiegać się o Kartę Polaka, przyznano ok. 220 takich kart. Opowiedział ponadto o zadaniach inwestycyjnych sfinansowanych przez MSZ w 2022 r., które wsparło remonty siedzib najważniejszych ośrodków polonijnych w Brazylii.

Z kolei o barierach prawnych, uniemożliwiających osobom polskiego pochodzenia z Brazylii uzyskiwanie polskiego obywatelstwa, mówił pełnomocnik takich osób, Marcin Praczyk. Polacy urodzeni w Brazylii przed 1920 r., których rodzice mieli polskie obywatelstwo, stracili prawo do dziedziczenia polskiego obywatelstwa wskutek ustawy z 1920 r. i okólnika z 1925 r. Takie osoby uzyskiwały automatycznie obywatelstwo brazylijskie. Tymczasem ich rodzeństwo urodzone po 1920 r. mogło uzyskać polskie obywatelstwo. Poza tym Brazylijczycy, których polscy przodkowie pochodzili z innych części ziem polskich niż Królestwo Polskie, mają problem z udowodnieniem prawa do obywatelstwa polskiego, ponieważ ich przodkowie byli notowani jako obywatele państw zaborczych. Marcin Praczyk zaapelował o wprowadzenie zmian prawnych, które by ułatwiły osobom polskiego pochodzenia z Brazylii uzyskanie polskiego obywatelstwa. Ponadto zaapelował o opracowanie i upowszechnienie podręcznika oraz internetowej platformy edukacyjnej do nauki języka polskiego w języku portugalskim, dostosowanych do realiów znanych dzieciom z Brazylii. Brak znajomości języka polskiego uniemożliwia bowiem Brazylijczykom polskiego pochodzenia uzyskanie Karty Polaka. Ze względu na duże rozproszenie Polonii brazylijskiej i niewystarczającą liczbę nauczycieli polskich wielu chętnych nie ma możliwości uczęszczania na lekcje języka polskiego.

Marcio Rosiak z Centralnej Reprezentacji Wspólnoty Brazylijsko-Polskiej Braspol podkreślił, że wiele osób o polskich korzeniach w Brazylii ma większy sentyment do Polski niż większość współczesnych mieszkańców Polski. Te osoby czują się Polakami, ale nie mogą uzyskać oficjalnego potwierdzenia swojej polskości. Podkreślił, że większość przodków takich osób przybyła do Brazylii pod koniec XIX w., kiedy Polski nie było na mapie Europy. Zaapelował o to, by umożliwić ubieganie się o polskie obywatelstwo przynajmniej tym osobom, które znają język polski i prowadzą działalność promującą kulturę polską w Brazylii. Zwrócił też uwagę, że potomkowie osób, które wyemigrowały z Polski do Brazylii po 1951 r. dziedziczą obywatelstwo tylko wówczas, gdy polskie obywatelstwo miała ojciec, w przypadku matek-Polek prawo dziedziczenia natomiast nie obowiązuje.

Tiago Kalusinski, pełnomocnik osób polskiego pochodzenia z Brazylii starających się o uzyskanie polskiego obywatelstwa, opowiadał o związanych z tym trudnościach. Najczęstszym powodem – w przypadku 9 na 10 osób – jest fakt urodzenia polskich przodków w Brazylii przed wejściem w życie ustawy z 1920 r. W tym okresie do Brazylii wyemigrowało ok. 75 tys. Polaków.

Ksiądz Zdzisław Malczewski, rektor Polskiej Misji Katolickiej w Brazylii, podkreślił konieczność opracowania podręcznika do nauki języka polskiego, który byłby dostosowany do potrzeb Polonii brazylijskiej. Ponadto zwrócił uwagę na liczne problemy, które powoduje zdecydowanie niewystarczająca liczba polskich placówek dyplomatyczno-konsularnych w Brazylii. Duże odległości w tym rozległym kraju wielu chętnym uniemożliwiając np. udział w wyborach. Ks. Malczewski prosił również o rozważenie zmiany zasad przyznawania Karty Polka osobom polskiego pochodzenia z Brazylii – chodziłoby o poluzowanie rygorów znajomości języka lub umożliwienie sprawdzania jego znajomości osobom innym niż konsul.

Podkreślił też duże zapotrzebowanie na nauczycieli języka polskiego w tym kraju, a także zaapelował o powołanie Instytutu Polskiego w Brazylii.

Lourival Araujo Filho – prezes powstałego w 1936 r. patriotycznego Towarzystwa im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Kurytybie oraz Zespołu Pieśni i Tańca „Wisła” w Kurytybie – prosił o stworzenie funduszu stypendialnego dla polskiej młodzieży z Brazylii oraz fundowanie letnich kursów językowych dla takich osób. Poruszył także problem nostryfikacji polskich dyplomów ukończenia studiów wyższych, nieuznawanych w Brazylii i zaapelował o podjęcie tej sporawy na szczeblu ministerialnym.

Przewodniczący komisji Kazimierz Ujazdowski zadeklarował, że komisja przekaże zgłoszone postulaty do właściwych resortów.

Na wspólnym posiedzeniu senackie komisje: emigracji, praw człowieka, praworządności, samorządu terytorialnego i administracji państwowej oraz ustawodawcza przeprowadziły pierwsze czytanie senackiego projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks wyborczy i rekomendowały Senatowi jego przyjęcie.

Celem projektu jest uchylenie §2 w art. 230 kodeksu wyborczego, który nakłada na komisje wyborcze za granicą obowiązek dostarczenia protokołu z głosowania do kraju w ciągu 24 godzin. Intencją projektodawców jest wyeliminowanie niebezpieczeństwa wystąpienia sytuacji, w której ważny głos oddany przez obywatela polskiego poza granicami kraju nie zostanie uwzględniony z przyczyn od niego całkowicie niezależnych, związanych wyłącznie z funkcjonowaniem administracji wyborczej.

Przedstawiciel wnioskodawców senator Krzysztof Kwiatkowski poinformował, że projekt powstał z inspiracji Rzecznika Praw Obywatelskich. Zdaniem RPO „analiza regulacji zawartej w art. 230 §2 ustawy – Kodeks wyborczy prowadzi do wniosku, że przepis ten ogranicza prawo wybierania obywateli przebywających stale lub tymczasowo za granicą lub na polskich statkach morskich, ponieważ istnieje bardzo wysokie ryzyko (…), że nie będzie możliwości terminowego przekazania części wyników głosowań przeprowadzonych w tzw. polonijnych komisjach wyborczych i w praktyce duża część tych głosów nie zostanie wzięta pod uwagę przy ustalaniu ostatecznego wyniku wyborów”. Senator Kwiatkowski podkreślił, że konstytucyjne uprawnienia obywatela w sprawowaniu władzy i zarazem prawo do wybierania nie może być w żadnym razie limitowane ze względu na aktualne miejsce zamieszkania. W jego przekonaniu, „wielką wartością polskiej suwerenności i demokracji, odzyskanej po roku 1989, była odbudowa więzi łączącej Ojczyznę – Polskę z Polonią na całym świecie, także poprzez udział przedstawicieli Polonii w wolnych i demokratycznych wyborach w Polsce według procedury, która daje gwarancje tym obywatelom, że ich głos będzie (…) policzony i będzie miał wpływ na ostateczny wynik wyborczy”.

Senator Kwiatkowski podkreślił, że udział Polaków w wyborach za granicą rośnie, a w wyborach prezydenckich w 2020 r. osiągnął rekordowy poziom 525 tys. głosów. Podkreślił, że frekwencja wyborcza w obwodach zagranicznych jest o przeszło 20% wyższa niż w kraju. Poinformował ponadto, że do Senatu wpłynęły opinie w sprawie senackiego projektu zmiany Kodeksu wyborczego przekazane przez organizacje zrzeszające reprezentantów największych skupisk polonijnych na świecie. Zaapelowano w nich o zwiększenie liczby lokali wyborczych i zadeklarowano poparcie dla senackiego projektu.

Przedstawiciel Krajowego Biura Wyborczego Grzegorz Gąsior poinformował, że w opinii Państwowej Komisji Wyborczej przyjęcie projektu ustawy może doprowadzić do sytuacji, w której „ustalenie wyników wyborów będzie znacznie opóźnione, a nawet nie będzie w ogóle możliwe ustalenie (…) wyników głosowań przeprowadzonych za granicą”. Zdaniem PKW przepis art. 230 §2 jest niezbędny dla zapewnienia ciągłości władzy państwowej i możliwości funkcjonowania państwa.

Poparcie dla zniesienia obowiązku dostarczenia protokołu z głosowania za granicą do kraju w ciągu 24 godzin oraz apel o zwiększenie liczby obwodowych komisji wyborczych za granicą wyrazili uczestniczący w posiedzeniu przedstawiciele organizacji polonijnych – m.in. Rady Polonii Świata, Europejskiej Unii Wspólnot Polonijnych, Kongresu Polonii Amerykańskiej, Kongresu Polonii Kanadyjskiej oraz Rady Naczelnej Polonii Australijskiej. Zaapelowano również o odpolitycznienie tematu wyborów.

O przyjęcie projektu noweli kodeksu wyborczego zaapelowali też przedstawiciele Obserwatorium Wyborczego oraz Komitetu Obrony Demokracji.

W przekonaniu Wicemarszałka Senatu RP Bogdana Borusewicza „ostatnia zmiana ordynacji wyborczej miała na celu wzmocnić możliwości wyborcze partii rządzącej, [bo] zwiększono liczbę komisji wyborczych na obszarach wiejskich, gdzie partia rządząca ma znaczącą przewagę nad opozycją, (…) a ograniczono możliwości głosowania tam, gdzie przewagę ma opozycja (…), w tym poza granicami kraju”. „Dla mnie sytuacja jest dość jasna” – powiedział Wicemarszałek. Podkreślił, że z dostępnych danych wynika, że znaczna część lokali wyborczych za granicą nie zdąży policzyć głosów w 24 godziny, w związku z tym głosy tam oddane zostaną uznane za niebyłe, co wpłynie na ostateczny wynik wyborów. Wicemarszałek wyraził obawę, że dojdzie do paradoksu, że im większa będzie aktywność naszych rodaków za granicą, tym większe prawdopodobieństwo, że ich głosy nie zostaną uwzględnione.

Senator Jerzy Czerwiński odniósł się krytycznie do senackiego projektu, powołując się na negatywną opinię PKW. Zauważył ponadto, że wprowadzana w projekcie zmiana dotyczy tylko wyborów do Sejmu, nie obejmuje tymczasem analogicznych zmian w przepisach dotyczących wyborów do Senatu i wyborów prezydenckich.

Senator Magdalena Kochan zgłosiła propozycję przyjęcia projektu ustawy ze zmianą polegającą na wydłużeniu czasu na dostarczenie protokołu z głosowania za granicą. Z kolei senatorowie Marek Borowski i Bogdan Zdrojewski zaapelowali o przyjęcie projektu bez poprawek z założeniem stosownej korekty na posiedzeniu plenarnym po zasięgnięciu opinii specjalistów.

Komisje wyznaczyły na sprawozdawcę w Senacie senatora Krzysztofa Kwiatkowskiego, a na reprezentanta Senatu podczas prac w Sejmie - senatora Kazimierza Ujazdowskiego.

Komisja Budżetu i Finansów Publicznych rozpatrzyła 2 nowelizacje ustawy o podatku od towarów i usług.

Do ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw nie zgłoszono żadnych zastrzeżeń. Komisja wniesie o przyjęcie jej w brzmieniu uchwalonym przez Sejm. Nowela transponuje do polskiego prawa unijne przepisy dotyczące zwalczania oszustw związanych z VAT. Dostawcy usług płatniczych (m.in. krajowe banki, oddziały banków zagranicznych, instytucje kredytowe i płatnicze, SKOK) będą prowadzić kwartalną ewidencję płatności transgranicznych i odbiorców płatności, jeżeli dostawca usług płatniczych zrealizuje w ciągu kwartału więcej niż 25 takich płatności na rzecz tego samego odbiorcy.

Komisja poparła propozycje poprawek legislacyjnych przedstawionych przez Biuro Legislacyjne Kancelarii Senatu do ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw, która ma na celu uproszczenie i przyspieszenie rozliczania podatku VAT (tzw. pakiet Slim VAT 3 – Simple Local and Modern VAT). Nowe rozwiązania możliwią m.in. podwyższenie z 1,2 mln euro do 2 mln euro limitu sprzedaży małego podatnika i zmniejszenie formalności dla przedsiębiorstw w obrocie międzynarodowym. W odniesieniu do podatku od spadków i darowizn ustawa podwyższa progi nabycia od 1 zbywcy, po przekroczeniu których płaci się ten podatek (podniesienie do 36 120 zł w ramach I grupy podatkowej, do 27 090 zł w II grupie i do 5733 zł – w III grupie podatkowej). W ten sposób nowelizacja likwiduje tzw. podatek od zrzutek. Zmienia też okres, za który oblicza się wartość środków przekazanych w ramach darowizny. Ma się ją liczyć w roku, w którym nabyto środki w ramach darowizny, oraz za okres 5 lat przed tym rokiem. Nowelizacja zakłada, że przedsiębiorca będzie mógł łatwiej prowadzić ewidencję sprzedaży przy zastosowaniu kas rejestrujących, m.in. dzięki możliwości rezygnacji z obowiązku drukowania dokumentów fiskalnych. Zmniejszone mają zostać formalności w obrocie międzynarodowym.

Komisje: Środowiska oraz Gospodarki Narodowej i Innowacyjności zaproponowały poprawkę o charakterze redakcyjnym do ustawy o przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie elektrowni szczytowo‑pompowych oraz inwestycji towarzyszących. Według senackiego biura legislacyjnego ustawa nie budziła zasadniczych wątpliwości o charakterze legislacyjnym. Legislator zgłosił jednak 4 poprawki o charakterze redakcyjnym i doprecyzowującym, z których przedstawicielka rządu wiceminister klimatu Anna Łukaszewska–Trzeciakowska poparła 1 zmianę o charakterze redakcyjnym, przejętą następnie przez senatora Zdzisława Pupę. Wniosek o odrzucenie ustawy w całości zgłosiła senator Alicja Chybicka, powołując się m.in. na negatywne skutki elektrowni szczytowo-pompowych dla środowiska. W wyniku głosowania nie uzyskał on jednak poparcia połączonych komisji, które opowiedziały się wprowadzeniem poprawki.

Podczas posiedzenia ustawę omówiła wiceminister klimatu. Jak podkreśliła, nowe przepisy mają ułatwić i przyspieszyć budowę elektrowniszczytowo‑pompowych, wykorzystywanych jako magazyny energii. Ustawa zakłada, że budowa, przebudowa i utrzymanie ESP oraz inwestycji towarzyszącej będzie inwestycją celu publicznego. Ma to zapewnić szybszą ich realizację, a tym samym poprawę bezpieczeństwa energetycznego dzięki zwiększeniu możliwości magazynowania energii elektrycznej w polskim systemie elektroenergetycznym. Nowe przepisy przewidują, że do 30 czerwca 2024 r. planowanie i realizacja tych inwestycji spełniają wymagania Rozporządzenia Rady UE 2022/2577, stanowią realizację nadrzędnego celu publicznego i są uznawane za służące zdrowiu i bezpieczeństwu publicznemu. Unijne rozporządzenie ma przyspieszyć inwestycje w odnawialne źródła energii.

Inwestorami budującymi ESP będą mogły być wyłącznie spółki Skarbu Państwa, spółki z ich grup kapitałowych, spółki samorządowe lub Wody Polskie. Takie rozwiązanie uzasadniono szeregiem ustawowych włączeń oraz możliwości ewentualnego wywłaszczenia czy też ograniczenia prawa rzeczowego.

Komisja Ustawodawcza przyjęła projekt uchwały w sprawie wkładu Papieża Jana Pawła II w dzieje Polski, Europy i świata – w  103. rocznicę Jego urodzin.

Komisja zdecydowała zaproponować Senatowi  jednolity tekst projektu uchwały, opracowany na podstawie projektu przedstawionego przez senatora Kazimierza Michała Ujazdowskiego. Poprawki wnoszone przez senatora wnioskodawcę drugiego projektu uchwały Marka Komorowskiego w sprawie obrony dobrego imienia św. Jana Pawła II nie uzyskały poparcia komisji.

Poprawki do jednolitego tekstu zaproponował senator Marek Borowski. Zaproponował dodanie poprawki mówiącej o tym, że dla znaczenia pontyfikatu Jana Pawła II niezmiernie ważny był dialog z innymi wyznaniami. Senator Borowski podkreślił, że Jan Paweł II był pierwszym papieżem, który przekroczył próg meczetu i synagogi. Kolejna poprawka dotyczyła przeciwstawienia się wykorzystywaniu postaci papieża do rozgrywek politycznych. „Ta postać powinna łączyć, a nie dzielić” – powiedział senator Borowski. Zaproponował dopisać w uchwale, że „Senat Rzeczypospolitej Polskiej stanowczo sprzeciwia się wykorzystywaniu postaci papieża do politycznych rozgrywek przed zbliżającymi się wyborami parlamentarnymi. Takie postępowanie uwłacza godności Jana Pawła II i  lekceważy Jego dorobek i nauczanie”.

Senator Jerzy Czerwiński podkreślił, że nie jest to tekst jednolity, bo najistotniejsze akapity tekstu przedstawionego przez senatora Komorowskiego zostały pominięte.

Zdaniem senatora Borowskiego Jan Paweł II nie potrzebuje obrony. Tekst jest hołdem oddanym Janowi Pawłowi II,  jako człowiekowi który bardzo wiele wniósł do historii Polski, Europy i świata.

Senator Ujazdowski podkreślił, że dzieło Jana Pawła II jest ważnym elementem polskiego i europejskiego dziedzictwa historycznego. „Parlament w tej kwestii powinien przemawiać nie reaktywnie tylko w formule pozytywnej i nie ma co odnosić się do jednego lub drugiego ataku medialnego” - powiedział. Dodał, że najgorsze jest zakwestionowanie dorobku Jana Pawła II.  Aby dzieło Jana Pawła II było trwałym elementem dziedzictwa nie może być politycznie instrumentalizowane, bo to będzie narzędzie dzielenia Polaków - dodał.

W projekcie uchwały senatorowie przypominają, że „Kardynał Karol Wojtyła 16 października 1978 r. został wybrany na papieża. Był pierwszym po 455 latach biskupem Rzymu pochodzenia niewłoskiego. Jego wybór na następcę św. Piotra w Stolicy Apostolskiej obudził nadzieję na odnowę chrześcijaństwa oraz wyzwolenie narodów”.

W ocenie senatorów „Jego słowa i czyny demonstrowały i budziły miłość do Ojczyzny, wspierając czynnie naród polski w dążeniach do odzyskania wolności i niepodległego bytu państwowego.”

W uchwale przypomniano, że „papież był zwolennikiem integracji narodów Europy, podkreślał, że Stary Kontynent powinien oddychać obydwoma płucami – wschodnim i zachodnim, a po upadku żelaznej kurtyny wskazywał, że „nie będzie jedności kontynentu, dopóki nie będzie on wspólnotą ducha”. Podczas wystąpienia w polskim parlamencie powiedział: „Integracja Polski z Unią Europejską jest od samego początku wspierana przez Stolicę Apostolską”.

Senat Rzeczypospolitej Polskiej wyraża szacunek dla dzieła Jana Pawła II i Jego wkładu w dzieje Polski, Europy i świata. Jednocześnie Senat RP uważa za swój obowiązek wobec przyszłych pokoleń przypomnienie, że Jan Paweł II był niestrudzonym orędownikiem praw człowieka i obrońcą ubogich we wszystkich zakątkach świata.

„Senat Rzeczypospolitej Polskiej wyraża papieżowi Janowi Pawłowi II wdzięczność za odzyskaną wolność i niepodległość naszej Ojczyzny i obudzenie poczucia godności wśród narodów świata” – czytamy w projekcie uchwały.