Z prac komisji senackich

Na posiedzeniu seminaryjnym trzech komisji: Kultury i Środków Przekazu, Praw Człowieka, Praworządności i Petycji oraz Spraw Zagranicznych i Unii Europejskiej, które odbyło się 31 marca 2023 r. w Senacie, przyjęta została uchwała w sprawie przeciwdziałania dezinformacji w Polsce. Senatorowie wezwali w niej wszystkie siły polityczne do podjęcia wysiłku w celu zbudowania jak najszerszego konsensusu do walki z dezinformacją, zwłaszcza wobec trwającego kryzysu zaufania społecznego w Polsce i zagrażającej bezpieczeństwu międzynarodowemu wojny w Ukrainie. Jak wskazali, już teraz, kiedy Polska wchodzi w kampanię wyborczą, niezbędne są działania mające na celu przeciwdziałanie dezinformacji wymierzonej w jej przebieg.

W uchwale czytamy, że dezinformacja, rozumiana jako świadome i celowe rozpowszechnianie fałszywych lub zmanipulowanych informacji, negatywnie wpływa na bezpieczeństwo obywateli. Aby przeciwdziałać temu zagrożeniu dla demokratycznego państwa i jego instytucji, potrzebne są systemowe rozwiązania wspierające społeczeństwo obywatelskie oraz zaangażowanie ośrodków państwowych. Senatorowie napisali, że Polska jako państwo jest mocno opóźniona w walce z dezinformacją, która jest wykorzystywana przez obce kraje, szczególnie Rosję, do ingerencji w nasze wewnętrzne sprawy, a także przez podmioty wewnętrzne – do manipulowania polskim społeczeństwem dla celów wyborczych. „Zaniedbania w tym zakresie przyczyniły się do zaostrzenia debaty publicznej, postępującej degradacji instytucji publicznych oraz polaryzacji społeczeństwa. Taka sytuacja stwarza również zagrożenie dla bezpieczeństwa kraju” – głosi uchwała.

Senatorowie są zdania, że konieczna jest strategia postępowania państwa wobec tego zagrożenia, obejmująca tak ważne obszary życia publicznego, jak: edukacja, media, polityka bezpieczeństwa, wsparcie społeczeństwa obywatelskiego czy prawodawstwo.  Apelują oni o podjęcie szeregu natychmiastowych działań, takich jak: pilne wdrożenie Rozporządzenia Unii Europejskiej o usługach cyfrowych, w tym powołanie koordynatora do spraw usług cyfrowych w konsultacji ze środowiskami obywatelskimi i parlamentarnymi, zwiększenie kompetencji kontrolnych Państwowej Komisji Wyborczej, szczególnie w zakresie kontroli finansowania kampanii wyborczych oraz reklam politycznych w internecie, a także powołanie zespołów eksperckich przez Sejm i Senat w celu monitorowania przebiegu kampanii wyborczej pod kątem zagrożeń dezinformacją. Senackie komisje postulują zaproszenie do Polski w okresie kampanii wyborczej misji obserwacyjnych Unii Europejskiej i Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie. Chcą też wprowadzenia do szkół programu związanego z katalogiem kompetencji informacyjnych, medialnych i cyfrowych oraz nauki krytycznego myślenia.

Trzy senackie komisje opowiedziały się także za opracowaniem i przyjęciem strategii bezpieczeństwa informacyjnego państwa, a także jego strategii komunikacyjnej oraz za zwiększeniem przejrzystości finansowania działalności politycznej i związanej z nią komunikacji medialnej. Chcą także wzmocnienia społeczeństwa obywatelskiego i instytucji demokratycznych w bezpośredniej walce z dezinformacją i wprowadzenia działań związanych ze zwalczaniem polaryzacji społecznej.

Kanwą dla obrad połączonych komisji stał się raport „Przeciwdziałanie dezinformacji w Polsce. Rekomendacje systemowe”, przygotowany przez 40 ekspertów pracujących w sześciu zespołach pod kierunkiem Anny Mierzyńskiej. W senackiej debacie uczestniczyli współautorzy raportu, a także zaproszeni eksperci. Raport określa priorytetowe środki zaradcze wobec dezinformacji takie jak korygowanie fałszy­wych informacji, zwiększanie odporności społecznej oraz przeciwdziałanie niepożądanemu wpływowi społecznemu w wielu obszarach. Aby go zminimalizować, państwo musi być zdolne do szybkiej analizy napływających danych oraz prowadzenia sprawnej komunikacji strategicznej i kryzysowej. Po­trzebne są programy uczące krytycznego myślenia i edukujące młodzież medial­nie. Niezbędne jest również zmniejszanie podziałów społecznych i zapobieganie radykalizacji – wynika z raportu.

W debacie prof. Irena Lipowicz z Uniwersytetu Stefana Kardynała Wyszyńskiego była zdania, że nasza niepodległość cyfrowa jest skrajnie zagrożona, bo Polska ma przestarzały system, który nie chroni przed manipulacjami zewnętrznymi. Red. Grzegorz Rzeczkowski, współautor raportu, opisywał, jak Rosja realizuje w Polsce  swoje cele destabilizacji wewnętrznej, dezintegracji społecznej i dekompozycji instytucji państwowych i struktur społecznych poprzez  wojnę informacyjną, konsekwentne osłabianie spójności naszego społeczeństwa, skłócanie, podważanie autorytetu i zaufania do służb państwa, wzmaganie nastrojów antyunijnych i antyamerykańskich. Tomasz Chłoń, były ambasador Polski w Estonii i Słowacji, sugerował, aby skorzystać z doświadczeń i gotowych rozwiązań innych państw, które już parę lat temu wzięły się za działania zwalczające dezinformację np. Estonii, Czech czy Litwy. Wicemarszałek Senatu Bogdan Borusewicz podkreślił, że trzeba ściśle oddzielić hejt i propagandę tworzoną w Polsce od tej inspirowanej przez Rosję.

Przewodnicząca Komisji Kultury i Środków Przekazu senator Barbara Zdrojewska zwracała uwagę na narastającą dezinformację w mediach publicznych, co stanowi zagrożenie dla bezpieczeństwa zbliżających się wyborów parlamentarnych. Senator Zdrojewska nie wykluczyła kontynuacji tego tematu w Senacie.