Z prac komisji senackich

Komisje: Ustawodawcza oraz Praw Człowieka, Praworządności i Petycji przeprowadziły pierwsze czytanie projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego i zaproponują Senatowi jego przyjęcie.

Projekt, wniesiony przez Komisję Ustawodawczą, umożliwia złożenie zażalenia na postanowienie sądu stwierdzające, że interesy oskarżonych bronionych przez tego samego obrońcę nie są sprzeczne. Obecnie zażalenie przysługuje jedynie na postanowienie sądu stwierdzające, że interesy oskarżonych są sprzeczne.

Komisje przystąpiły ponadto do pierwszego czytania projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego, przygotowanego przez komisję praw człowieka. Realizuje on postulat zawarty w petycji P10–47/21, wniesionej do Senatu przez Naczelną Radę Adwokacką. Zgodnie z proponowanymi przepisami, jeśli zatrzymany chce skorzystać z uprawnienia do nawiązania w dostępnej formie kontaktu z adwokatem lub radcą prawnym, a także bezpośredniej z nimi rozmowy lub z jego udziałem mają być wykonywane czynności procesowe lub dowodowe, a nie ma adwokata lub radcy prawnego ustanowionego z wyboru, przed przystąpieniem do tych czynności należy wyznaczyć zatrzymanemu adwokata lub radcę prawnego z urzędu.

W związku z uwagami do projektu, senatorowie zdecydowali o zawieszeniu prac do czasu przygotowania poprawek.

Komisja Rodziny, Polityki Senioralnej i Społecznej rozpatrzyła nowelizację ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, która  podnosi wysokość kwot miesięcznego dofinansowania wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych, i jednogłośnie rekomenduje Senatowi przyjęcie jej bez poprawek.

Senatorowie z Komisji Praw Człowieka, Praworządności i Petycji zapoznali się z informacją prezesa Rady Ministrów na temat działań zrealizowanych w ramach Europejskiego Roku Młodzieży, którą przedstawił zastępca dyrektora Departamentu Społeczeństwa Obywatelskiego w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, koordynator Europejskiego Roku Młodzieży 2022 w Polsce Łukasz Marcisz.

Na wspólnym posiedzeniu komisji: Ustawodawczej oraz Budżetu i Finansów Publicznych odbyło się pierwsze czytanie projektu ustawy zmieniającej ustawę o zmianie ustawy o repatriacji oraz niektórych innych ustaw. Do projektu nie zgłoszono żadnych uwag i propozycji poprawek. Komisje zaproponują Senatowi jego przyjęcie.

Projekt, przygotowany z inicjatywy Komisji Spraw Emigracji i Łączności z Polakami za Granicą, przewiduje zwiększenie limitu wydatków z budżetu państwa na realizację zadań z zakresu repatriacji w latach 2023–26 o kwotę 80 mln zł, czyli po 20 mln zł na każdy rok.

Komisja Ustawodawcza rozpatrzyła ustawę o fundacji rodzinnej i zarekomendowała Senatowi wprowadzenie do niej 64 poprawek. Celem wprowadzonych poprawek jest między innymi umożliwienie powrotu do kraju polskiego kapitału poprzez przeniesienie środków z fundacji rodzinnych zarejestrowanych za granicą, których fundatorami byli ich polscy właściciele. Poprawki mają także na celu rozszerzenie możliwości stosowania estońskiego citu, gdy właścicielem spółki jest fundacja rodzinna. Jedna z poprawek wprowadza udzielanie absolutorium nie tylko zarządowi lecz także radzie nadzorczej fundacji, jeśli taka jest powołana, w zakresie obowiązków powierzonych jej w statucie. Inna poprawka reguluje, kiedy fundacja rodzinna ulega rozwiązaniu w przypadku nie wpisania do rejestru fundacji rodzinnych tejże fundacji. Kolejna zmierza polega na dodaniu do ustawy przepisu, który określi skutki dokonania czynności prawnej przez fundację bez stosownej uchwały zgromadzenia beneficjentów wtedy, jeżeli taka zgoda czy taka uchwała jest wymagana bądź też skutki dokonania czynności prawnej bez zgody właściwego organu fundacji rodzinnej w sytuacji, gdy taka zgoda jest wymagana. Inna proponowana zmiana ma dookreślić, że zmiana statutu fundacji rodzinnej będzie skuteczna wtedy, gdy dodany zostanie odpowiedni wpis w rejestrze fundacji. Komisja opowiedziała się także za wprowadzeniem szeregu poprawek o charakterze legislacyjnym i redakcyjnym.

Celem ustawy jest zarządzanie majątkiem i jego ochronę zgodnie z wolą określoną przez fundatora w statucie. Powołuje nową instytucję, czyli fundację rodzinną, która ma pomóc firmom rodzinnym kontynuować prowadzenie biznesu w perspektywie dłuższej niż jedno pokolenie. Majątek firmy zostanie zatrzymany w jednych rękach, co pomoże jej rozwojowi. Fundacja ma też zapewnić środki dla beneficjentów wskazanych przez fundatora. Fundator będzie miał swobodę w określeniu zarówno zasad zarządzania fundacją, jej funkcjonowania, jak i celu, dla którego zostaje ona powołana. Fundatorem będzie mogła zostać osoba fizyczna, posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych, a więc m.in. prawo swobodnego dysponowania swoim majątkiem. Fundację rodzinną będzie mogło utworzyć także kilku fundatorów. Fundacja rodzinna będzie ustanawiana na czas określony albo nieokreślony. Będzie mogła prowadzić działalność gospodarczą, polegającą na obrocie majątkiem, w tym udziałami w spółkach, ale nie może ich nabywać tylko dla dalszej odsprzedaży, najmu, udzielania pożyczek spółkom, w których ma udziały, lub beneficjentom, obrotu obcą walutą ani prowadzenia gospodarstwa rolnego. Założenie fundacji i przekazanie majątku do fundacji nie będzie opodatkowane.

Komisja Gospodarki Narodowej i Innowacyjności rozpatrzyła ustawę o fundacji rodzinnej i zarekomenduje Izbie wprowadzenie do niej 65 poprawek. Są to poprawki Biura Legislacyjnego Kancelarii Senatu o charakterze technicznolegislacyjnym, a także zmiany doprecyzowujące, jaki rodzaj działalności gospodarczej w sferze rolniczej będzie mogła prowadzić fundacja rodzinna.

Jak podkreśliła wiceminister rozwoju i technologii Olga Semeniuk-Patkowska, wprowadzenie przepisów ustawy zapewni polskim firmom stabilne działanie pomimo śmierci lub przejścia na emeryturę właściciela. Obecnie tylko ok. 8% spośród ok. 830 tys. polskich firm rodzinnych ma już ustaloną sukcesję. Ustawa powołuje fundację rodzinną. Będzie mogła ona prowadzić działalność gospodarczą, polegającą na obrocie majątkiem, w tym udziałami w spółkach, ale nie może ich nabywać tylko dla dalszej odsprzedaży, najmu, udzielania pożyczek spółkom, w których ma udziały, lub beneficjentom, obrotu obcą walutą. Fundacja będzie płacić ryczałtowy podatek CIT w wysokości 15%, ale tylko w razie wypłaty świadczeń na rzecz beneficjentów lub rozwiązania fundacji. Zgodnie z ustawą fundusz założycielski fundacji rodzinnej będzie doliczany do spadku po fundatorze tylko w ciągu 10 lat od otwarcia spadku.

Senatorowie z Komisji Spraw Emigracji i Łączności z Polakami za Granicą zapoznali się z rekomendacjami ekspertów w sprawie ułatwienia dostępu do głosowania poza krajem.

Prof. Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu Bartłomiej Michalak zaznaczył, że adresatem rekomendacji są nie tylko organy mające inicjatywę ustawodawczą, ale także podmioty zajmujące się organizacją wyborów, a więc Państwowa Komisja Wyborcza i Krajowe Biuro Wyborcze oraz Ministerstwo Spraw Zagranicznych, choć jedna rekomendacja dotyczy ściśle kwestii legislacyjnych, a jej realizacja bez pomocy Senatu nie będzie możliwa. Podkreślił, że liczba Polaków głosujących za granicą sukcesywnie wzrasta: „w drugiej turze wyborów prezydenckich w 2020 r. – nawet jeśli uznać je za niereprezentatywne ze względu na pandemię – za granicą głosowało ponad pół miliona osób i była to maksymalna dotychczasowa liczba głosujących. Można więc powiedzieć, że w 2020 r. obecny system przeszedł swego rodzaju stress-test i zdał egzamin”. Jednocześnie profesor zwrócił uwagę, że widoczny był niepokojący trend: w krajach, w których skupiska Polaków są największe – zwłaszcza w Wielkiej Brytanii, Niemczech, Irlandii, Holandii i USA – było najmniej okręgów wyborczych w przeliczeniu na liczbę wyborców. W związku z tym przeciążenie poszczególnych komisji w ostatnich wyborach było nawet ponaddwudziestodwukrotnie większe w stosunku do średniej krajowej. W celu rozwiązania tego problemu, zdaniem profesora, należałoby rozważyć uelastycznienie przepisów dotyczących tworzenia obwodów wyborczych lub kalendarza wyborczego, co dałoby możliwość wcześniejszego oszacowania liczby głosujących i utworzenia dodatkowych obwodów w konkretnych lokalizacjach, gdzie skupiska głosujących są największe. Można także rozważyć wprowadzenie wyłącznie głosowania korespondencyjnego dla obywateli głosujących za granicą i stworzenie tylko jednej komisji obwodowej na okręg konsularny, co wydaje się rozwiązaniem optymalnym. Obecnie Polacy mieszkający za granicą nie mają możliwości głosowania korespondencyjnego, choć mieli taką możliwość od 2011 roku oraz w ostatnich wyborach prezydenckich. Wprowadzenie takiego rozwiązania na stałe wymagałoby podjęcia przez ustawodawcę prac legislacyjnych. Prof. Michalak przedstawił także rekomendację na przyszłość w zakresie elektronizacji przynajmniej procesu rejestracji wyborców z zagranicy, ponieważ dla wielu z nich dotarcie do konsulatu najpierw w celu rejestracji na wybory, a potem ponownie na głosowanie stanowi problem. Jego zdaniem docelowo należałoby rozważyć wprowadzenie pełnej elektronizacji wyborów, a głosowanie za granicą można by potraktować jako pilotaż przed wprowadzeniem wyborów elektronicznych w kraju.

Dr hab. Magdalena Lesińska z Ośrodek Badań nad Migracjami UW i prof. Ryszard Balicki poparli rekomendacje dotyczące wprowadzenia trybu korespondencyjnego w wyborach za granicą. Podkreślali, że ze względu na duże rozproszenie Polaków głosujących za granicą głosowanie korespondencyjne jest najwygodniejszym i najtańszym rozwiązaniem. Przypomnieli ponadto, że taki trend panuje obecnie na świecie, a wybory korespondencyjne są uznawane za najprzystępniejsze dla wyborców, jakkolwiek dla placówek konsularnych organizacja wyborów korespondencyjnych jest bardzo trudna, zwłaszcza ze względu na napięty kalendarz wyborczy i przewidziane w nim nieprzekraczalne terminy, zwłaszcza w przypadku drugiej tury wyborów prezydenckich.

Przewodniczący Komisji Spraw Emigracji i Łączności z Polakami za Granicą Kazimierz Michał Ujazdowski zauważył, że wprowadzenie tego rozwiązania, wymagającego ingerencji ustawodawcy, byłoby możliwe w momencie, gdy Sejm przedstawi nowelizację ordynacji wyborczej. Dotychczasowe doświadczenie pokazuje bowiem, że samodzielna inicjatywa senacka „przeważnie spotyka się z negatywną reakcją Sejmu”. Zapytał również przedstawicieli MSZ i PKW, czy rozważane jest zwiększenie liczby obwodów wyborczych za granicą w ramach obecnego prawnego jeszcze w tegorocznych wyborach parlamentarnych. W odpowiedzi przedstawiciel MSZ poinformował, że planowane jest utworzenie blisko dwukrotnie większej liczby komisji wyborczych w stosunku do liczby z roku 2020.

Z kolei senator Halina Bieda zasugerowała, by spróbować wprowadzić pewne zmiany w ordynacji wyborczej w odniesieniu do kolejnych wyborów, np. wyborów prezydenckich w 2025 roku, tak aby był czas na przygotowanie się do zmian.

Przewodniczący Komisji Spraw Emigracji i Łączności z Polakami za Granicą Kazimierz Michał Ujazdowski zapowiedział, że prezydium komisji skieruje pisma do Państwowej Komisji Wyborczej i Ministerstwa Spraw Zagranicznych z sugestią zwiększenia liczby komisji wyborczych, a następnie zaplanuje prace dotyczące nowelizacji ordynacji wyborczej w zakresie wprowadzenia głosowania korespondencyjnego w wyborach za granicą, obowiązującego od wyborów prezydenckich w 2025 roku.

Komisje: Nauki, Edukacji i Sportu, Rodziny, Polityki Senioralnej i Społecznej oraz Samorządu i Administracji Państwowej na wspólnym posiedzeniu jednogłośnie opowiedziały się za przyjęciem ustawy o zmianie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa oraz niektórych innych ustaw wraz z deudziestoma pięcioma poprawkami o charakterze legislacyjnym i technicznoredakcyjnym.

Sprawozdawcą połączonych komisji w toku dalszych prac będzie senator Zygmunt Frankiewicz.

Nowelizację omówił sekretarz stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji Paweł Szefernaker, podkreślając, że została ona przygotowana wspólnie ze stroną samorządową w gronie Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu i była konsultowana ze wszystkimi instytucjami, które w ramach rządu zajmują się pomocą uchodźcom, jak również z organizacjami pozarządowymi, także międzynarodowymi, które na terenie Polski pomagają uchodźcom wojennym z Ukrainy.

W nowelizacji znalazły się przepisy stanowiące podstawę prawną do partycypowania obywateli Ukrainy w kosztach zakwaterowania i wyżywienia oraz uzależnienie możliwości korzystania ze zbiorowego zakwaterowania w okresie dłuższym niż 120 dni od przybycia na terytorium RP od posiadania numeru PESEL. Propozycja dotyczy ok. 80 tys. uchodźców wojennych z Ukrainy, które obecnie przebywają w miejscach zbiorowego zakwaterowania. Od 1 marca br. osoby, których pobyt w Polsce trwa pond 120 dni, będą musiały pokryć 50% kosztów pomocy, a od 1 maja br. – 75% kosztów utrzymania. Z tej regulacji są wyłączone osoby niepełnosprawne, kobiety w ciąży, kobiety sprawujące opiekę nad co najmniej rójką małoletnich dzieci oraz osoby starsze.

Ponadto nowelizacja ma na celu uszczelnienie systemu świadczeń dla uchodźców. Samorządy przygraniczne zwracały bowiem uwagę, że zdarza się, że osoby, które na co dzień nie mieszkają w Polsce, nienależnie otrzymują świadczenia pomocowe. W nowelizacji znalazł się także przepis zobowiązujący do złożenia wniosku o nadanie numeru PESEL w ciągu 30 dni od momentu przybycia do Polski.

Zgodnie z nowelą nadal funkcjonować będzie fundusz wsparcia; wsparciem objęte będą także jst w dodatkowych zadaniach oświatowych, w tym w dowożeniu uczniów oraz zapewnieniu korzystania z wychowania przedszkolnego. Wiceminister przypomniał, że w polskim systemie oświaty pozostaje ok. 200 tys. uczniów uchodźców z Ukrainy.

Na etapie prac sejmowych wprowadzono zapis, zgodnie z którym od 1 kwietnia br. osoby legalnie przebywające w Polsce jako uchodźcy wojenni będą mogły występować o kartę stałego pobytu i pozwolenia na pracę, tak aby móc planować najbliższą przyszłość w Polsce, przy czym pierwszeństwo będą miały osoby, które mają umowę o pracę lub podjęły działalność gospodarczą.

Senackie Biuro Legislacyjne zgłosiło szereg uwag legislacyjnych, doprecyzowujących i porządkujących tekst ustawy, z których znakomita większość została zaaprobowana przez stronę rządową, a następnie jednogłośnie przyjęta przez połączone komisje.