Senat i senatorowie

11 marca 2024 r. w Warszawie, na zaproszenie przewodniczącego senackiej Komisji Spraw Unii Europejskiej senatora Bogdana Klicha i przewodniczącego sejmowej Komisji do Spraw Unii Europejskiej posła Michała Koboski, odbyło się w ramach formuły Trójkąta Weimarskiego spotkanie przedstawicieli komisji ds. europejskich Bundestagu  Niemiec oraz Senatu i Zgromadzenia Narodowego Francji z przedstawicielami komisji spraw UE polskiego parlamentu.

Jak podkreślił przewodniczący obradom senator Bogdan Klich, współpraca między Polską, Francją i Niemcami w ramach Trójkąta Weimarskiego ma wpływ na kształtowanie kierunków rozwoju bezpieczeństwa europejskiego. Jest to szczególnie ważne w obliczu wojny w Ukrainie, będącej odpowiedzią Rosji na europejskie aspiracje tego państwa. Senator mówił też o pomocy UE dla Ukrainy. Przypomniał, że dzięki Europejskiemu Instrumentowi na rzecz Pokoju Ukraina otrzymała 2,5 mld euro.

W pierwszym punkcie porządku dziennego posiedzenia debatowano na temat perspektyw i skutków rozszerzenia Unii Europejskiej. Przewodniczący komisji ds. europejskich Bundestagu Antoni Hofreiter zwrócił m.in. uwagę, że Gruzja i Mołdawia, które złożyły oficjalne wnioski o członkostwo w Unii Europejskiej, obawiają się zbrojnej interwencji wojsk rosyjskich stacjonujących na ich terytorium. Deputowany Johannes Schäfer przypomniał, że ostatnia akcesja Chorwacji do Unii Europejskiej miała miejsce w 2013 r. W jego ocenie należy podjąć, tak szybko jak jest to możliwe, kroki w kierunku rozszerzenia UE o Czarnogórę, Serbię, Turcję, Macedonię Północną, Albanię, Ukrainę, Mołdawię, Bośnię i Hercegowinę oraz Gruzję. Deputowany Gunther Krichbaum podkreślił, że proces akcesji niektórych krajów, np. Czarnogóry, trwa już wiele lat. Zastanawiał się nad zastosowaniem zasady „stopniowego” członkostwa w UE poprzez przyznanie państwom kandydującym np. statusu obserwatora w Radzie i Parlamencie Europejskim, co – jego zdaniem – przyspieszyłoby proces akcesji poszczególnych państw i umożliwiło im korzystanie z funduszy unijnych.

Francuski deputowany Frédéric Petit podkreślił, że Bałkany stanowią część kultury europejskiej i ze względu na związki kulturowe kolejne rozszerzenie powinno dotyczyć właśnie tego obszaru. Jak dodał, w procesie rozszerzenia UE o państwa tego regionu istotne byłoby wsparcie  państw Trójkąta Weimarskiego. Deputowana Joëlle Mélin wskazała na potrzebę informowania obywateli Unii Europejskiej o skutkach rozszerzenia UE – zmniejszenia budżetu przysługującego poszczególnym państwom członkowskim na politykę spójności i wspólną politykę rolną. Według niej w perspektywie powiększenia Unii o 10 państw należałoby zmienić obowiązującą zasadę głosowania w Radzie, polegającą na jednomyślności na zasadę kwalifikowanej większości.     Poseł Marcin Przydacz podkreślił natomiast, że o możliwości rozszerzenia UE decydują warunki geopolityczne. Być może po utracie Bachmutu i Awdijiwki Putin skieruje się na Kijów, a wtedy proces rozszerzenia będzie utrudniony. Francuski deputowany Vincent Seitlinger wyraził opinię, że dla zagwarantowania rozszerzenia Unii Europejskiej niezbędne będzie wzmocnienie polityki wspólnotowej m.in. wspólną walutą  i pogłębieniem polityki europejskiej. Podczas debaty mówiono także o potrzebie wsparcia dla Ukrainy w wymiarze pomocy wojskowej, finansowej i rzeczowej, a także zwiększania przez poszczególne kraje członkowskie funduszy na obronę.

W drugim punkcie porządku obrad omawiano kwestie dotyczące zmian unijnych traktatów. Część parlamentarzystów, m.in. senator Claude Kern, opowiedziała się przeciw rewizji traktatów unijnych. W opinii francuskiego senatora ze względu na potrzebę uzyskania jednomyślności podczas głosowania w Radzie nad zmianami traktatów przyjęcie jakichkolwiek poprawek wydaje się mało realistyczne. Dodał, że spór między państwami członkowskimi dotyczy prawa weta i tzw. kompetencji dzielonych. Zdaniem senatora rezygnacja z zasady jednomyślności w Radzie służyć będzie federalizacji europejskiej a nie idei Europy narodów. W ocenie senatora Michała Ujazdowskiego zmiana traktatów unijnych nie jest konieczna. Jak przypomniał, pierwsza ustawa zasadnicza na świecie, konstytucja amerykańska, uchwalona w 1789 r., na przestrzeni lat podlegała tylko nielicznym zmianom.  Według posła Marcina Przydacza ewentualne poprawki do traktatów i próba odejścia od jednomyślności będą negatywnie postrzegane przez mniejsze kraje członkowskie.

Za zmianą unijnych traktatów opowiedziało się kilku parlamentarzystów. W opinii niemieckiej deputowanej Chantal Kopf ze względu na potrzebę  rozszerzenia UE o nowe kraje należy przeprowadzić rewizję traktatów. W ramach ochrony praworządności i w celu przyspieszenia procesu podejmowania decyzji należy też zrezygnować z zasady jednomyślności podczas głosowania w Radzie. W ocenie deputowanego Johannesa Schrapsa proces rozszerzenia UE wymaga zorganizowania wpływów finansowych z państw narodowych na szczebel europejski i szybkiego podjęcia decyzji w tej sprawie.

Przewodniczący Komisji Spraw Zagranicznych senator Grzegorz Schetyna podkreślił rolę Trójkąta Weimarskiego we współpracy między Europą Wschodnią i Zachodnią. Dodał, że projekt rozszerzenia UE łączy się z potrzebą opracowania nowej strategii bezpieczeństwa. Na zakończenie przewodniczący senackiej Komisji Spraw Unii Europejskiej senator Bogdan Klich zaproponował, aby następne spotkanie komisji spraw europejskich parlamentów państw Trójkąta Weimarskiego odbyło się w II półroczu 2024 r.