Aktualności

„Czy budżet, który utracił rangę podstawowego planu finansów państwa, może być podstawą absolutorium dla rządu? to temat seminarium Rady Gospodarczej – Zespołu Doradców ds. Gospodarczych, działającej przy Marszałku Senatu RP, które odbyło się 11 lipca br. w Senacie.  Jego uczestnicy opowiedzieli się przeciwko udzieleniu  absolutorium dla rządu za wykonanie budżetu państwa w 2022 r. oraz za przejrzystością finansów publicznych.

Seminarium, którego inicjatorami byli senator Kazimierz Kleina, przewodniczący Komisji Budżetu i Finansów Publicznych, i dr Sławomir Dudek, członek Rady Gospodarczej – Zespołu Doradców ds. Gospodarczych przy Marszałku Senatu RP, prezes i główny ekonomista Instytutu Finansów Publicznych, zostało zorganizowane w przeddzień wystąpienia prezesa Najwyższej Izby Kontroli w Sejmie w związku z przygotowaną przez NIK analizą wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej w 2022 r. oraz projektem uchwały dotyczącej  absolutorium dla rządu. Uczestniczyło  w nim m.in. sześciu byłych ministrów finansów w różnych rządach, kilku wiceministrów oraz senatorowie. Mimo zaproszenia nie przybył jednak minister finansów.

Otwierając seminarium, Marszałek Senatu RP prof. Tomasz Grodzki podkreślił, że jego temat jest ważny ze względu na dobro przyszłych pokoleń – „naszych dzieci i wnuków”. Zwrócił on uwagę, że pierwszy raz po 1989 r. NIK wydał negatywną ocenę w kwestii zarządzania finansami publicznymi. „Jeżeli spojrzymy na metodyki liczenia budżetu unijną i naszą, «kreatywną», to różnica jest rzędu 302 mld zł w oszacowaniu długu publicznego” – powiedział Marszałek Senatu RP. W jego ocenie sytuacja jest dramatyczna, ponieważ „fundament finansów państwa już się kruszy, ale jeszcze chwila minie, zanim on się zawali. Podejmiemy działania naprawcze po wygranych wyborach. Wcześniej trzeba uświadamiać ludziom, że niebezpieczeństwo jest za rogiem i choć jeszcze go nie widzimy, to nie znaczy, że za chwilę ta fala nie zmiecie naszych finansów” – kontynuował. „Konkluzje z tego seminarium muszą wybrzmieć mocno. Jeśli chcemy uniknąć scenariusza Grecji, Argentyny czy innych państw, w których zdarzyły się upadłości, to musimy wysłać stąd, z Izby Wyższej, mocny sygnał” – konkludował prof. Tomasz Grodzki.  

Główne tezy analizy przez NIK wykonania budżetu w 2022 r. przedstawiła Anna Rybczyńska, wicedyrektor Departamentu Budżetu i Finansów NIK. Izba ocenia w niej negatywnie kierunki zmian w systemie finansów publicznych, jakie zaszły w ostatnich latach, a w szczególności redystrybuowanie środków na finansowanie zadań państwa poza ustawą budżetową, w tym w formie skarbowych papierów wartościowych. Jednocześnie wskazuje ona na konieczność podjęcia działań w celu przywrócenia przejrzystości finansów publicznych; przywrócenia budżetowi państwa rangi centralnego planu finansowego zgodnego z Konstytucją, przywrócenia ustawie budżetowej roli podstawowego aktu zarządzania finansami państwa, odzwierciedlającego dochody i wydatki państwa, co zapewni, że będzie ona podstawowym narzędziem prezentującym stan nierównowagi finansów publicznych i sprawowania kontroli nad procesami zachodzącymi w ich obszarze. W szczególności do ustawy budżetowej włączone powinny być plany finansowe funduszy obsługiwanych przez Bank Gospodarstwa Krajowego.

Dr Sławomir Dudek mówił, że na podstawie wyliczeń na etapie planu budżetowego skala deficytu poza budżetem miała wynieść 72%, a w wykonaniu było to aż 88%. Jego zdaniem, „nie można dostać absolutorium za 12% prawdy”. Uważa on, że rząd sobie stworzył równoległy budżet poza kontrolą społeczną, minister finansów został zmarginalizowany, nie jest nawet księgowym Banku Gospodarki Krajowej.  Dr Mirosław Gronicki, b. minister finansów, podkreślił, że postępowanie ministerstwa finansów i rządu doprowadziło do zapaści w dochodach finansów publicznych, a zaczęło się to już w 2021 r. Ludwik Kotecki, b. wiceminister finansów, członek Rady Polityki Pieniężnej, zwrócił uwagę na to, że polski dług jest drugim najdroższym w Europie po Węgrzech, a jego obsługa wyniesie w tym roku 4,6 proc. Uważa on, że jeżeli polityka budżetowa jest nieprzejrzysta, trudno do niej dopasować politykę pieniężną. „Ta nieprzejrzystość musi zostać zminimalizowana do 0 proc., aby móc doprowadzić inflację do pożądanego celu”- powiedział.    

Dr Stanisław Kluza, b. minister finansów, Szkoła Główna Handlowa, był zdania, że absolutorium można udzielić, jeżeli budżet jest znany, a nie do jego części. Zgodził się z Mirosławem Gronickim, że udzielenie absolutorium takiemu ułomnemu budżetowi będzie decyzją polityczną. Pytał, jak minister finansów może realizować swoją część budżetu, jeśli go nie zna w całości, i jak premier może rządzić, jeśli budżet składa się z części samodzielnych instytucji. „Powstaje wtedy zbiór niepowiązanych ze sobą samodzielnych decyzji różnych instytucji” – dodał. Prof. Marek Belka, b. premier, b. minister finansów, b. prezes NBP, poseł do Parlamentu Europejskiego, nazwał taki budżet  niemerytorycznym, a deklaratywnym. Według niego, jednym z pierwszych zadań nowego rządu powstałego po wygranych przez opozycję wyborach powinna być konsolidacja budżetu. Podkreślił też niekorzystny sposób finansowania wydatków publicznych, częściowo przy pomocy emisji obligacji na rynkach zagranicznych np. na Bliskim Wschodzie, w obliczu drastycznego zmniejszenia popytu krajowego. Dr Mateusz Szczurek, b. minister finansów, członek Europejskiej Rady Budżetowej, posłużył się metaforą: „W pacjencie coś zaszyto i nie wiadomo, co to jest”. Jego zdaniem, z tą niepewnością zmierzymy się w ciągu kilku lat, bo aby prowadzić odpowiednią politykę fiskalną, trzeba mieć wiedzę, co tak naprawdę się dzieje. Prof. Paweł Wojciechowski, b. minister finansów, przewodniczący Rady Programowej Instytutu Finansów Publicznych, poruszył aspekt nie tylko odpowiedzialności politycznej rządu, ale odpowiedzialności karnej za niegospodarność, przypominając , że w ustawach covidowych ustawodawca zwolnił wszystkich ze sprawczości i odpowiedzialności.

W przekonaniu senator Jolanty Hibner wyprowadzanie wydatków poza budżet to przestępstwo.  Wtórował jej senator Leszek  Czarnobaj, mówiąc o budowaniu systemu mafijnego, któremu trzeba przeciwstawić wiedzę obywatelską i uczciwość polityczną. Senator Marek Borowski mówił, że wyprowadzanie pieniędzy z budżetu do dziesiątków funduszy szkodzi, bo radykalnie rośnie niebezpieczeństwo marnotrawstwa. „Trzeba będzie wytropić  te wszystkie przypadki marnotrawstwa w tych wszystkich funduszach i fundusikach” – apelował.

Na zakończenie seminarium dr Sławomir Dudek zadeklarował, iż wierzy, że przejrzystość finansów publicznych można przywrócić. Senator Kazimierz Kleina dodał, że jest optymistą i że następnemu rządowi uda się wiele rzeczy w tym względzie zrobić.