Rozmowa z senatorem Mieczysławem Augustynem, przewodniczącym Komisji Rodziny i Polityki Społecznej

Z inicjatywy przewodniczących: senackiej komisji rodziny i polityki społecznej oraz komisji budżetu i finansów publicznych powołany został zespół, który pracuje nad rozwiązaniami ułatwiającymi spadkobiercom osób zmarłych, odzyskanie pieniędzy, które nieżyjący krewni pozostawili na kontach w bankach lub SKOK-ach. Pierwsza wersja projektu ustawy o tzw. uśpionych kontach bankowych powinna być gotowa w drugiej połowie stycznia nowego roku. Szacuje się, że na tych kontach może być zgromadzonych od 5 do 8  mld zł. Są to pieniądze pozostawione na kontach przez osoby zmarłe, o których spadkobiercy  nie wiedzą, lub na kontach osób, które nie miały spadkobierców. 

- Jaki jest cel tej inicjatywy senackiej?

- Głównym celem tej inicjatywy jest umożliwienie realizacji  prawa do spadku. Dzisiaj na skutek sztywnych przepisów prawa bankowego jest wielki problem z dostępem do informacji. Wielu spadkobierców nie wie, że ich najbliżsi, po których oni dziedziczą, mieli pieniądze w banku na koncie, a jeśli mieli, to w jakim banku, w jakim SKOKU, w jakiej instytucji ubezpieczeniowej.  Banki, mimo wezwania Komisji Nadzoru Finansowego,  nie wdrożyły same procedur  aktywnego poszukiwania spadkobierców. Jest  to o tyle oburzające, że w przypadku śmierci osoby, która miała dług wobec banku aktywnie poszukują dłużników,  spadkobierców długu. Nie ma tutaj zachowanej zasady odpowiedniości, symetrii rozwiązań.  Ponadto banki i SKOKI przekierowują te pieniądze z „nieużywanych” kont, po jakimś czasie ( w każdym banku, SKOKU inaczej) na tzw. konta uśpione, które nie są oprocentowane. A przecież nikt umowy z bankiem nie zerwał, ale istnieją zapisy, że umowa wygasa. Wygasa wraz ze śmiercią klienta banku. Więc rodzi się pytanie: czy i skąd bank wie lub nie wie, że jego klient umarł, skoro umowa wygasa. Tymczasem, wystarczyłoby przecież wejść do systemu PESEL i jeśli nie ma w bazie numeru, to nie ma człowieka . W ten sposób postępuje się w  ubezpieczeniach, ale nie w bankach.

- A co z pieniędzmi osób zmarłych, które nie miały spadkobierców?

- Zawsze jest jakaś liczba zmarłych, po których nie będzie żadnego spadkobiercy  i warto zastanowić się, co zrobić z takimi pieniędzmi. Kancelaria Senatu wykonała szczegółową kwerendę w tej sprawie, przeprowadziła analizę rozwiązań obowiązujących na świecie. Powstały dwie ekspertyzy. Myślę, że z zachodnich wzorców na grunt polski warto przenieść rozwiązanie, które pozwoli na powołanie specjalnego funduszu, gdzie lokowane byłyby nie podjęte pieniądze po zmarłych. W pierwszym rzędzie zatem podejmujemy tę inicjatywę w celu zaspokojenia roszczeń spadkobierców, ale także po to, by  kiedy ich nie ma,  te pieniądze mogły pracować na jakiś dobry cel. Osobiście cieszyłbym się, gdyby te środki zostały przeznaczone na wsparcie opieki długoterminowej. Nasze społeczeństwo starzeje się i potrzeba zapewnienia tej opieki będzie się stawała coraz większa w naszym kraju. Byłoby dobrze, gdyby na taki szlachetny cel poszły te pieniądze.  Pomysłów jednak jest wiele i do rozstrzygnięć w tej sprawie jeszcze daleko.

- Jak narodził się pomysł tej inicjatywy?

- Na trop tej sprawy wpadł parlamentarny zespół ds. osób starszych,  kiedy po aferze  Amber Gold  analizowaliśmy oferty instytucji finansowych kierowane do osób starszych.. W aferze Amber Gold wielu starszych ludzi straciło dorobek życia. Przy tej okazji zeszliśmy na kwestie spadkowe. Zaczęło się od indywidualnego przypadku  i odkryliśmy zjawisko. Chodziło o podjęcie lokat przez osobę upoważnioną po zmarłej osobie, a bank odmówił informacji  na temat lokat zasłaniając się tajemnicą bankową. Przy tej okazji zaczęliśmy zastanawiać się, co dzieje się z pieniędzmi po zmarłych, którzy nie zostawili spadkobierców i stąd narodził się pomysł tej inicjatywy.

- Na jakim etapie są prace nad projektem ?

- Powołany został zespół składający się z przedstawicieli ministerstwa sprawiedliwości, ministerstwa finansów i Komisji Nadzoru Finansowego oraz przewodniczących dwóch komisji senackich: rodziny i polityki społecznej oraz budżetu i finansów publicznych, który zajmuje się  przygotowaniem  projektu rozstrzygnięć w tej kwestii. W połowie stycznia 2014 r.  pierwsza wersja projektu ujrzy światło dzienne. Zakłada ona zmiany m.in. w prawie bankowym.
Uważam, że to bardzo ważne przedsięwzięcie senackie, które pozwoli rozwiązać istniejący od dawna problem. Ten problem dotyczy nas wszystkich. Chodzi bowiem o zwiększenie bezpieczeństwa pieniędzy lokowanych na kontach w instytucjach finansowych. Będzie to rozwiązanie z korzyścią dla banków, bo powinno ono wpłynąć na zwiększenie zaufania do instytucji finansowych, które to zaufanie przeżywa obecnie kryzys. Zwłaszcza wśród osób starszych,  nie ufają one bankom i nie powierzają im swoich oszczędności. Nowe rozwiązania wzmocnią wiarygodność banków, a ta warta jest przecież więcej niż te kilka miliardów, którymi obracają. 

Dziękuję za rozmowę