3 grudnia 2013 r. w gmachu Senatu odbyła się konferencja „System rejestracji przedsiębiorstw w Polsce”, zorganizowana przez Parlamentarny Zespół Małych i Średnich Przedsiębiorstw.

Prof. dr hab. Adam Opalski z Uniwersytetu Warszawskiego omówił wybrane aspekty funkcjonowania systemu ujawniania danych o przedsiębiorcach w KRS. Oceniając skutki, jakie wynikają z wpisów do KRS, wskazał na brak możliwości rozstrzygania przez sądy o wewnętrznych niezgodnościach statutów spółek handlowych. Odnosząc się do Dyrektywy 2009/101/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 16 września 2009 r. w sprawie koordynacji gwarancji, wymaganych w państwach członkowskich od spółek w celu ich równoważności dla zapewnienia ochrony interesów zarówno wspólników, jak i osób trzecich (Dz.U. UE.L.2009.258.11), prof. Adam Opalski podkreślił, że w przyjętym systemie domniemania wpisu osoby trzecie mogą powoływać się na wpisy do KRS mające charakter deklaratoryjny. Tymczasem polski ustawodawca wprowadził domniemanie absolutne wpisów do KRS. Prof. Adam Opalski podkreślił, że sądy rejestrowe powinny czuwać nad tym, aby w KRS ujawniane były tylko dane prawdziwe.

Dr Andrzej Herbet z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego omówił systemowe aspekty rejestracji przedsiębiorców. Jak poinformował, w Europie funkcjonują dwa różne systemy rejestracji przedsiębiorstw. W niektórych państwach rejestracja to czynność administracyjnoprawna, w innych zaś poddana jest kontroli organu sądowego, a szereg wpisów ma charakter konstytutywny. Dr Andrzej Herbet zwrócił uwagę na to, że w Polsce funkcjonuje kilka systemów rejestracji przedsiębiorstw, działających niezależnie od siebie i często nieskorelowanych ze sobą. Zwrócił uwagę na odmienne definiowanie przedsiębiorstwa w przepisach kodeksu cywilnego i ustawie o Krajowym Rejestrze Sądowym.

Dr Monika Tarska z Instytutu Nauk Prawnych PAN i Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie mówiła na temat kognicji sądu rejestrowego w sprawach rejestracji spółek kapitałowych. Zwróciła uwagę, że badanie prowadzone przez sąd rejestrowy na podstawie art. 23 ustawy o KRS może mieć decydujący wpływ na istnienie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub akcyjnej. Stwierdzenie niezgodności w umowie spółki, statucie lub w organach ją reprezentujących może skutkować odmową wpisu do rejestru, co jest równoznaczne z zakończeniem działalności takiej spółki.

Dr Marek Leśniak z Uniwersytetu Wrocławskiego przedstawił informację na temat możliwości i zagrożeń wynikających z – obowiązującej od 3 lipca 2013 r. – dyrektywy 2012/17/UE w zakresie interoperacyjności rejestrów przedsiębiorstw jako szeroko rozumianej zdolności rejestrów przedsiębiorstw do efektywnej współpracy, zapewniającej wzajemny dostęp użytkowników do umieszczonych w nich informacji. Cele dyrektywy to m.in.: poprawa transgranicznego dostępu do informacji o spółkach, aktualne informacje w rejestrach oddziałów, utworzenie precyzyjnych kanałów komunikacji pomiędzy rejestrami w ramach procedur transgranicznej rejestracji. Dla realizacji celów zawartych w dyrektywie ma zostać utworzona Centralna Europejska Platforma (CEP), umożliwiająca wymianę informacji pomiędzy rejestrami krajowymi państw członkowskich. Zgodnie z dyrektywą 2009/101/UE całość rejestrów państw członkowskich i rejestrów CEP oraz portalu e-Sprawiedliwość (europejski elektroniczny punkt dostęp) utworzą System Integracji Rejestrów (SIR). Centralna Europejska Platforma ułatwiać będzie dostęp do informacji, m.in. o wszczęciu i zakończeniu postępowań likwidacyjnych oraz upadłościowych, o wykreśleniu spółki z rejestru, a także o transgranicznym połączeniu spółek. Jednoznaczną identyfikację w komunikacji między rejestrami krajowymi za pośrednictwem SIR zapewni specjalnie nadawany identyfikator. Koszty utworzenia Centralnej Europejskiej Platformy pokryje Komisja Europejska, po stronie państw członkowskich zaś pozostanie sfinansowanie dostosowania rejestrów krajowych oraz ich utrzymania i funkcjonowania. Transpozycja dyrektywy 2012/17/UE przez państwa członkowskie powinna nastąpić do 7 lipca 2014 r.

Dr Paweł Zdanikowski z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego przedstawił propozycje zmian w postępowaniu rejestrowym. Wskazał, że obecnie regulacje postępowania rejestrowego nie są jednolite. Omówił przepisy, które dotyczą różnych rejestrów, właściwości sądów w sprawach rejestrowych i osób wykonujących czynności w takim postępowaniu. Zwrócił uwagę na problem legitymacji procesowej w postępowaniu o dokonanie pierwszego wpisu. Podkreślił, że zawieszenie postępowania procesowego wiąże się z prejudycjalnością (może stanowić podstawę do podobnego orzekania w analogicznych przypadkach).

W trakcie dyskusji wskazywano na problemy pojawiające się w związku z rejestracją spółek cywilnych i wykreśleniem z rejestru tzw. skrajnie niewypłacalnych spółek. Pytano o możliwości zgodnego z prawem Unii Europejskiej wykreślania spółek z rejestru bez konieczności przeprowadzania postępowania likwidacyjnego. Poruszono również kwestie równoczesnego prowadzenia działalności rolniczej i gospodarczej, a także wymogów prawnych zróżnicowanych za względu na wielkość podmiotów gospodarczych.

Podsumowując konferencję, przewodniczący Parlamentarnego Zespołu Małych i Średnich Przedsiębiorstw senator Grzegorz Czelej przedstawił informację na temat systemu rejestracji przedsiębiorstw w Polsce z punktu widzenia przedsiębiorców. Porównał go do systemów działających na świecie, omówił czas i koszty rejestracji. Jak stwierdził, pod względem rozpoczynania działalności Polska zajmuje 116. pozycję wśród 189 krajów świata, pod względem czasu zakładania spółki – 140. miejsce, a pod względem wysokości minimalnego kapitału zakładowego – 133. Wśród 28 państw Unii Europejskiej zaś nasz kraj zajmuje przedostatnią pozycję pod względem czasu rozpoczynania działalności, a ostatnią – pod względem kosztów z tym związanych. Ważne są więc głosy wszystkich zainteresowanych środowisk, mogące wpłynąć na faktyczną zmianę tej sytuacji.