Senacka Komisja Praw Człowieka, Praworządności i Petycji rozpatrzyła petycję w sprawie uregulowania statusu asystenta osoby niepełnosprawnej. Chodzi o to, by osoba niepełnosprawna ruchowo, ale w pełni sprawna intelektualnie miała prawo do asystenta, opłacanego przez państwo, który pomagałby takiej osobie funkcjonować społecznie i zawodowo.
W Polsce zawód asystenta osoby niepełnosprawnej został uregulowany w rozporządzeniach resortu pracy i edukacji. Młodzi ludzie kształceni są w tym zawodzie, natomiast państwo nie przewiduje stałego finansowania usług asystenckich. Uregulowanie statusu osób wykonujących usługi asystenckie oraz zasad ich finansowania na poziomie ustawowym zwiększyłoby szansę aktywizacji osób niepełnosprawnych.
Senatorowie postanowili, że po zasięgnięciu opinii resortu pracy i pełnomocnika rządu ds. osób niepełnosprawnych, zadecydują, czy podjąć w tej sprawie inicjatywę legislacyjną.
Komisja na posiedzeniu w końcu listopada br. rozpatrzyła petycję Barbary S., która postuluje wprowadzenie na polskim rynku pracy zawodu asystenta osoby w stopniu znacznym niepełnosprawnej upośledzonej ruchowo i społecznie. We wniesionej do Senatu petycji Barbara S. postulowała rozdzielenie dwóch funkcji społecznych: opiekuna osoby niepełnosprawnej, całkowicie zależnej od drugiej osoby (24 godziny na dobę) oraz asystenta osoby niepełnosprawnej.
Obowiązujący w Polsce system nie ułatwia pełnej aktywizacji osób niepełnosprawnych, gdyż nie zapewnia osobom niepełnosprawnym odpowiedniej ilości i jakości usług asystenckich.
Zawód asystenta osoby niepełnosprawnej został wprowadzony aktem wykonawczym Ministra Edukacji Narodowej, wymagania formalne definiuje rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej. Istnieje potrzeba dookreślenia statusu osób wykonujących usługi asystenckie, a w szczególności ich finansowania w akcie ustawowym - ustawie o rehabilitacji społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Państwo nie gwarantując stałego finansowania tego rodzaju usług nie daje szansy osobom niepełnosprawnym na pełnienie przez nie ról społecznych. W konsekwencji może to doprowadzić do wykluczenia i marginalizacji społecznej osób wykształconych lecz nie mogących samodzielnie funkcjonować. Bez pomocy asystenta osoby niepełnosprawne nie mogą rozwijać się intelektualnie, emocjonalnie i społecznie, mają także ograniczone możliwości nawiązywania kontaktów pozarodzinnych.
W ocenie składającej petycję opiekun przejmuje odpowiedzialność za podopiecznego w przestrzeni publicznej i prywatnej, natomiast asystent wspiera go intelektualnie i służy pomocą w sytuacjach trudnych, ale tylko wtedy, gdy osoba niepełnosprawna nie jest sama sobie w stanie poradzić. Z pomocą asystenta osoba niepełnosprawna mogłaby godnie funkcjonować w społeczeństwie.
Idea osobistej asystencji osób niepełnosprawnych wywodzi się ze Stanów Zjednoczonych, powstała z inicjatywy o charakterze samopomocowym pod nazwą "Independent Living" (niezależne życie) w końcu lat sześćdziesiątych. W Unii Europejskiej od wielu lat promowana jest koncepcja niezależnego życia, polegająca na udzielaniu osobom niepełnosprawnym pomocy w odzyskaniu kontroli nad własnym ciałem i stylem życia.
W Polsce zawód asystenta osoby niepełnosprawnej został wpisany do klasyfikacji zawodów w 2001 r., zaliczono go do grupy: pracownicy pomocy społecznej i pracy socjalnej. Usługi asystenta mają na celu społeczną i zawodową aktywizację osób niepełnosprawnych.
W praktyce jednak wyróżnia się trzy modele usług w ramach tego zawodu:
Asystenta osoby niepełnosprawnej (opiekuje się osobą niepełnosprawną
z niepełnosprawnością intelektualną lub zaburzeniami psychicznymi). Obowiązki asystenta osoby niepełnosprawnej obejmują: załatwianie spraw w urzędach, pomoc w podejmowaniu decyzji za osobę niepełnosprawną, sprawowanie nad nią opieki. Jego rolą jest także świadczenie rehabilitacji środowiskowej, w zakresie potrzeb zdrowotnych, psychicznych, zawodowych, społecznych czy kulturalnych.
Asystenta osobistego osoby niepełnosprawnej, który pomaga osobom sprawnym intelektualnie ale z dysfunkcjami narządów: ruchu, wzroku, słuchu. Asystent osobisty ma być towarzyszem i przyjacielem pomagającym w nawiązywaniu nowych relacji społecznych przez niepełnosprawnego. Przyjmuje się, że jest potrzebny nie tylko aktywnym niepełnosprawnym podejmującym pracę zawodową. Asystent osobisty osoby niewidomej pełni rolę jej przewodnika i lektora, w relacjach z niesłyszącym - rolę tłumacza. Do osoby niepełnosprawnej należy decyzja kiedy i do czego potrzebuje pomocy asystenta.
Trenera pracy osoby niepełnosprawnej, którego celem jest wspieranie zatrudnienia wspomaganego osób niepełnosprawnych. Program finansowany przez PFRON zakłada zatrudnienie na podstawie umowy o pracę osoby niepełnosprawnej, wymagającej podczas wykonywania pracy pomocy osób trzecich. Trener współpracuje z doradcą zawodowym i psychologiem tym samym wspierając osobę niepełnosprawną w procesie zdobywania i utrzymywania zatrudnienia. Wymiar i rodzaj otrzymywanego wsparcia jest ściśle związany z indywidualnymi potrzebami osoby niepełnosprawnej. Do zadań asystenta należy wyszukiwanie niepełnosprawnego i jego przygotowanie do pracy, wyszukiwanie pracodawcy, wspieranie w wykonywaniu prac z którymi sobie nie radzi. Pomoc świadczona jest do czasu uzyskania samodzielności w pracy. Wsparciem objęty jest pracodawca oraz pracownicy wobec, których trener pracy pełni funkcje doradcze.