17 września 2013 r. w Senacie odbyła się konferencja „Szanse i bariery dla rozwoju towarzystw ubezpieczeń wzajemnych na przykładzie rolnictwa”, zorganizowana przez senackie komisje: Budżetu i Finansów Publicznych oraz Rolnictwa i Rozwoju Wsi przy współpracy z Fundacją Wspierania Ubezpieczeń Wzajemnych. Wzięli w niej udział przedstawiciele administracji państwowej i samorządowej, firm ubezpieczeniowych, stowarzyszeń działających w branży ubezpieczeniowej, ośrodków doradztwa rolniczego, związków i organizacji rolniczych, samorządu rolniczego, a także rolnicy. Celem senackiego spotkania było wskazanie mechanizmów, które mogą zapewnić funkcjonowanie gospodarstwa rolnego w sytuacji klęsk żywiołowych.

Otwierając konferencję, przewodniczący Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi senator Jerzy Chróścikowski stwierdził, że łączenie się we wspólnoty i podział ryzyka pomiędzy członków jest prostym i skutecznym sposobem ograniczania skutków niekorzystnych zdarzeń losowych, które mogą powodować straty w najbardziej cenionych dobrach. Idea ubezpieczeń wzajemnych ma swoje źródło w trosce o zabezpieczenie dóbr przed negatywnymi efektami niespodziewanych zdarzeń losowych. Konferencja zaś ma przede wszystkim pomóc we wskazaniu szans tworzenia towarzystw ubezpieczeń wzajemnych (TUW).

Dyrektor Departamentu Finansów w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi Aleksandra Szelągowska przypomniała, że obecny system ubezpieczeń w rolnictwie obejmuje ubezpieczenia obowiązkowe (OC z tytułu posiadania gospodarstwa rolnego i ubezpieczenie budynków w gospodarstwie od ognia i innych zdarzeń losowych) i dobrowolne. Od 2006 r. wdrażany jest system ubezpieczeń upraw rolnych i zwierząt gospodarskich, dotowany z budżetu państwa; rolnik ma obowiązek ubezpieczenia co najmniej połowy powierzchni upraw rolnych. W ramach tego systemu stosuje się dopłaty do składek ubezpieczenia. Do końca 2013 r. będą one wypłacane w ramach wsparcia specjalnego na podstawie art. 68 unijnego rozporządzenia 73/2009; notyfikowanej pomocy krajowej; pomocy krajowej w formule de minimis (równowartość 7,5 tys. euro na 1 gospodarstwo w ciągu 3 lat; od 2014 r. – 10 tys. euro); dotacji na odtworzenie produkcji rolnej po klęskach w ramach „Programu rozwoju obszarów wiejskich 2007–2013” (w zależności od wielkości szkody, nie więcej jednak niż 300 tys. zł). Przedstawicielka resortu rolnictwa zaprezentowała też informację o korzystaniu z dopłat do składek ubezpieczenia upraw i zwierząt gospodarskich w latach 2006–2013. Jak podkreśliła, dopłaty te były wykorzystywane w niewielkiej części. W 2006 r. było to 10 mln z 55 mln zł, w 2012 r. – 162 mln z 203,8 mln zł, a w pierwszym półroczu 2013 r. wykorzystano 61 mln z 203,8 mln zł. Dyrektor Aleksandra Szelągowska zapewniła, że ministerstwo rolnictwa nadal będzie wspierać producentów rolnych poprzez dopłaty do składek ubezpieczenia. Podkreśliła, że konieczne są urealnienie stawek taryfowych, do których mogą być stosowane dopłaty, a także rezygnacja z maksymalnej stawki taryfowej uprawniającej do dopłaty. Resort dąży do tego, aby dopłaty były gwarantowane od 10% strat, a nie 30%, jak wymagają tego przepisy unijne. Ze względu na niezakończone prace Komisji Europejskiej nad uregulowaniami dotyczącymi udzielania pomocy publicznej proponowane przez ministerstwo zmiany będą mogły wejść w życie dopiero 1 stycznia 2015 r. Dyrektor Aleksandra Szelągowska zwróciła też uwagę, że w ramach wspólnej polityki rolnej po 2013 r. Unia Europejska przewiduje dopłaty do składek ubezpieczenia upraw i zwierząt gospodarskich oraz wsparcie dla funduszy rekompensacyjnych. Nowością będą fundusze stabilizacji dochodów rolników.

Jak mówił zastępca przewodniczącego Komisji Budżetu i Finansów Publicznych senator Grzegorz Bierecki, ustawa o działalności ubezpieczeniowej miała sprzyjać powstawaniu małych towarzystw ubezpieczeniowych o ograniczonym zakresie działalności. Tak się jednak nie stało. Przyczyną tego stanu – zdaniem senatora – są przede wszystkim zbyt uciążliwa procedura administracyjna, wysokie wymogi dla członków zarządów towarzystw, a także uznaniowość Komisji Nadzoru Finansowego odnośnie do określenia wielkości towarzystwa i minimalnego poziomu kapitału. Barierą są też nadmierne obciążenia, nieadekwatne do skali działalności. W opinii senatora Grzegorza Biereckiego, skoro małe TUW może zbierać składki do równowartości 5 mln euro, to koszt z tytułu nadzoru i regulacji nie może być taki sam, jak dla dużego towarzystwa ubezpieczeniowego. Senator wyraził również nadzieję, że senackie komisje dzięki konferencji przygotują inicjatywę ustawodawczą, zmieniającą przepisy dotyczące TUW.

Z opinią na temat funkcjonowania TUW, przedstawioną przez senatora Grzegorza Biereckiego, zgodził się prezes Agencji Ratingu Społecznego Cezary Mech. Poinformował, że z analiz przeprowadzonych przez agencję wynika, iż utworzenie małego TUW jest możliwe, ale wymaga istotnego wysiłku organizacyjnego i czasu. Jak mówił, przed 1939 r. w Polsce działało 300 firm ubezpieczeń wzajemnych, które obejmowały 60% rynku ubezpieczeń, obecnie zaś dotyczy to 2% rynku. Na świecie TUW to przeciętnie 26% rynku ubezpieczeniowego. Na podstawie tego porównania wyraźnie widać, że w naszym kraju istnieją bariery utrudniające rozwój tego segmentu ubezpieczeń.

Wybrane rozwiązania praktyczne i wyzwania pojawiające się przy tworzeniu TUW przedstawił członek zarządu Instytutu Sobieskiego Maciej Rapkiewicz. W jego ocenie, najważniejszym etapem w zakładaniu TUW, decydującym o powodzeniu przedsięwzięcia, jest zgromadzenie i przygotowanie dokumentów wymaganych w ramach postępowania przed KNF. Kolejne wyzwania to m.in. wysokość tzw. kapitału gwarancyjnego, przygotowanie planu działalności i wymagania personalne dotyczące członków zarządu TUW.

Działania i regulacje Unii Europejskiej w sprawie TUW omówiła dr Marietta Janowicz-Lomott z Katedry Finansów Uniwersytetu Gdańskiego i ekspert Fundacji Wspierania Ubezpieczeń Wzajemnych. Podkreśliła, że zakłady ubezpieczeń opierające swoje działalnie na idei wzajemności stanowią dziś znaczący element światowego rynku ubezpieczeniowego. Ponadto są one odporne na kryzysy i spadki zaufania do instytucji finansowych. Stąd coraz większe zainteresowanie instytucji unijnych taką formą ubezpieczeń. Zasady działania tych zakładów wpisują się też w priorytety UE, takie jak spójność społeczna, demokracja, lepsze zarządzanie i stabilny rozwój. Jak mówiła Marietta Janowicz-Lomott, raporty: „Mutuals in an enlarged Europe” z 2003 r., „The role of mutual societies in the 21st century” z 2011 r. oraz „Sytuacja obecna i perspektywy rozwoju organizacji wzajemnościowych w Europie. Raport końcowy z badania” z 2012 r. zawierają wnioski i zalecenia, które – jeśli zostaną wdrożone – mogą stanowić istotny wkład w postrzeganie i działanie TUW. Działania praktyczne dające szanse TUW są na razie bardzo znikome. W ocenie Marietty Janowicz-Lomott, odpowiednia polityka ubezpieczeniowa w UE i krajach członkowskich zapewniłaby rozwój TUW. Bez niej szanse dla tego typu działalności pozostaną na papierze, a zagrożenia powstaną w praktyce.

Dr Krzysztof Łyskawa z Katedry Ubezpieczeń Akademii Ekonomicznej w Poznaniu przedstawił metody ograniczania skutków ryzyka w rolnictwie, a w szczególności stosowanie funduszu wzajemnego wsparcia (mutual fund). Rozwiązania tego typu najlepiej funkcjonują we Włoszech i w Holandii. W celu tworzenia takich funduszy w Polsce należy przygotować odpowiednie regulacje. Powołanie funduszy pozwoli na wykorzystanie środków w ramach II filaru wspólnej polityki rolnej, a także umożliwi przygotowanie się Polski do działania w razie ograniczenia możliwości stosowania ubezpieczeń dotowanych upraw i zwierząt gospodarskich. Dr Krzysztof Łyskawa zwrócił również uwagę, że w budżecie UE na lata 2014–2020 przewiduje się wzmocnienie zarządzania ryzykiem poprzez dotowanie umów ubezpieczenia, dofinansowywanie funduszy wspólnego inwestowania, a także tworzenie i finansowanie funduszy stabilizacji dochodu, co ma umożliwić wspólne pokrywanie strat. W kontekście coraz częściej pojawiających się w UE głosów o ograniczaniu, czy wręcz likwidacji dopłat bezpośrednich właśnie fundusz stabilizacji dochodów może się stać narzędziem, które przejmie ich rolę.

W drugiej części konferencji odbyła się dyskusja panelowa z udziałem przedstawicieli TUW, m.in.: SKOK, Concordia, Pocztowy, Cuprum, Rejent Life, MACIF Życie. Podczas niej podkreślano zalety TUW, m.in. dostosowanie oferty do potrzeb członków towarzystwa i solidarnościowy charakter mechanizmu ubezpieczeniowego. Wskazywano na niestabilność i nieprecyzyjność przepisów, krytykowano procedurę zakładania TUW. Zgodzono się, że należy wspierać tworzenie TUW mimo dużych wyzwań organizacyjno-finansowych, gdyż jest to ważne uzupełnienie infrastruktury rynku finansowego.

Zapis video cz. I

Zapis video cz. II