4 maja 2013 r. marszałek Senatu Bogdan Borusewicz z grupą senatorów oraz przedstawicieli polskich organizacji pozarządowych wspierających Polonię wraz z Polakami mieszkającymi w Republice Czech wzięli udział w obchodach Światowego Dnia Polonii i Polaków za Granicą. Uroczystości, w których uczestniczył zaproszony przez marszałka Bogdana Borusewicza przewodniczący Senatu Czech  Milan Štěch, odbyły się na Śląsku Cieszyńskim.

Polski Senat reprezentowali: wicemarszałek Maria Pańczyk-Pozdziej, senator Andrzej Person, przewodniczący Komisji Spraw Emigracji i Łączności z Polakami za Granicą, a także senatorowie: Barbara Borys-Damięcka, Alicja Chybicka, Leszek Czarnobaj, Dorota Czudowska, Mieczysław Gil, Stanisław Gogacz, Stanisław Jurcewicz, Wiesław Kilian, Tadeusz Kopeć, Andrzej Misiołek, Zbigniew Meres, Jarosław Obremski, Bolesław Piecha, Leszek Piechota, Bogusław Śmigielski, Piotr Wach. Obecni byli także posłowie Jan Dziedziczak i Piotr Pyzik.

Podczas spotkania w Ostrawie, w którym uczestniczyli przedstawiciele organizacji polskich w Czechach i Słowacji, między innymi Klubu Polskiego w Pradze, Klubu POLONUS w Brnie oraz Klubu Polskiego – Stowarzyszenia Polaków na Słowacji i Stowarzyszenia Obywatelskiego POLONUS w Żylinie, a także władz województwa morawsko-śląskiego i miasta Ostrawy, Anna Olszewska, konsul generalny, podkreśliła, że Śląsk Cieszyński od wieków zamieszkiwali Polacy, a losy tego regionu są częścią historii Polski i Czech. Konsul podziękowała marszałkowi Bogdanowi Borusewiczowi za przybycie do Polaków mieszkających po drugiej stronie Olzy, co –jak podkreśliła – „jest dowodem zainteresowania się Senatu RP życiem rodaków w Republice Czeskiej”, i wyraziła wdzięczność za to, że tegoroczne święto Polaków mieszkających na obczyźnie odbywa się na ziemi czeskiej. Prezes Kongresu Polaków w Republice Czeskiej Józef Szymeczek powiedział, że chociaż losy morawskiej Ostrawy nie były związane z Polską, to serce mieszkających tutaj Polaków zawsze biło dla Polski. Dodał, że od 1920 r. polska mniejszość narodowa rozwija kulturę i oświatę, ale podkreślił: „potrzebne jest nam wsparcie moralne i finansowe”. Prezes Jan Rylko przedstawił działalność największej reprezentacji Polaków w Czechach – Polskiego Związku Kulturalno-Oświatowego, do którego należy blisko 15 tysięcy członków, czyli co trzecia przyznająca do narodowości polskiej osoba zamieszkała w Czechach.

Marszałek Bogdan Borusewicz podziękował organizacjom polskim w Republice Czeskiej i władzom lokalnym za zorganizowanie wizyty. Podkreślił, że zdecydował się przyjechać na Śląsk Cieszyński, aby świętować Światowy Dzień Polonii i Polaków za Granicą, bo Polacy zamieszkujący ten region są nam szczególnie bliscy. „Oni nigdy nigdzie nie wyjeżdżali za chlebem, jak nasi rodacy, którzy osiedlili się w Australii, Brazylii, Argentynie, w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie czy Francji lub Niemczech, a ich losy zawsze związane były z tą ziemią, choć zmieniały się granice” – powiedział marszałek.

Następnie w Ośrodku Kultury „Strzelnica” w Czeskim Cieszynie obaj przewodniczący Senatów spotkali się z władzami miasta, przedstawicielami placówek kulturalnych, oświatowych, kręgów gospodarczych i organizacji pozarządowych. Przewodniczący Senatu Republiki Czeskiej  Milan Štěch powiedział, że „cieszy się, iż może powitać polskich gości w Cieszynie, na granicy, która Polaków i Czechów nie dzieli, lecz łączy”. Dodał, że oba narody mają wspólne korzenie, ale teraz „idziemy wspólną drogą, jesteśmy członkami Unii Europejskiej i NATO”. Marszałek Bogdan Borusewicz wskazał, iż z polskiego i czeskiego Cieszyna promieniują dobre fluidy. Przejawem tego jest wzorowa współpraca obu miast, która zespala cały region dla dobra wszystkich obywateli.

Przyjeżdżając na Konteszyniec w Czeskim Cieszynie, marszałek Bogdan Borusewicz wraz z przewodniczącym Senatu Czech Milanem Štěchem i senatorami oraz posłami złożyli wieńce w miejscu pamięci polskich i czechosłowackich żołnierzy z II wojny światowej oraz więźniów hitlerowskiego obozu jenieckiego Stalag VIII.

Kolejnym celem wizyty było gimnazjum polskie w Cieszynie, w którym wszystkie zajęcie odbywają się w języku polskim. Goście spotkali się z pedagogami i uczniami. W szkole uczy się 326 uczniów, a 95% jej absolwentów dostaje się na studia w Polsce i Czechach. Marszałek Bogdan Borusewicz podziękował nauczycielom za utrzymywanie wysokiego poziomu nauczania w tej placówce.

Bardzo uroczysty charakter miało spotkanie z Polakami w Domu Koła Polskiego Związku Kulturalno-Oświatowego w Nawsiu. W domach tych, których związek ma 43, koncentruje się działalność kulturalno-oświatowa mniejszości polskiej w Czechach. Każde koło otrzymało z rąk obu przewodniczących Senatów flagi: polską i czeską. Będą one wywieszane w tych placówkach z okazji świąt państwowych Polski i Czech.

Na zakończenie Światowego Dnia Polonii i Polaków za Granicą w Domu Polskim w Wędryni miejscowy amatorski Zespół Teatralny im. Jerzego Cienciały, który obchodzi 110. rocznicę założenia, wystawił sztukę Eugene’a Marina Labiche’a „Słomiany kapelusz”. Przedstawienie reżyserował Janusz Ondraszek.

* * *

Polacy w Republice Czeskiej

Według ostatniego spisu ludności z 2012 r., w Republice Czeskiej mieszkało prawie 40 tys. osób. Pod względem liczebności Polacy stanowią trzecią – po Morawianach i Słowakach, ale przed Niemcami – mniejszość narodową. Mieszkają głównie na Śląsku Cieszyńskim.

W Czechach dobrze rozwinięte jest szkolnictwo polskie. Placówki szkolne to przedszkola, szkoły podstawowe, gimnazja i polskie klasy w trzech czeskich szkołach średnich. Całe szkolnictwo polskie skupia się w powiatach Karwina i Frydek-Mistek. Utrzymanie szkolnictwa polskiego ma podstawowe znaczenie dla zachowania tożsamości narodowej dla Polaków na Zaolziu.

Działalność polonijna skupia się w Polskim Związku Kulturalno-Oświatowym. Jego działalność polega na organizowaniu życia społecznego Polaków. Związek prowadzi naukę śpiewu, muzyki, tańca. Polski Związek Kulturalno Oświatowy liczy obecnie około 15 tys. członków.

Inna organizacją jest Kongres Polaków w Republice Czeskiej. To stowarzyszenie obywatelskie, które reprezentuje społeczność polską w kontaktach z władzami państwowymi i samorządowymi Czech. Kongres został powołany w 1990 r. Jego najważniejszym zadaniem jest wydawanie gazety „Głos Ludu” i książek. W skład kongresu wchodzi kilkanaście organizacji, np.: Cieszyńskie Towarzystwo Fotograficzne, Macierz Szkolna, Związek Byłych Więźniów Politycznych, Stowarzyszenie Literatów, Stowarzyszenie Artystów Plastyków, Stowarzyszenie Lotnicze im. Żwirki i Wigury.

Należy też wspomnieć o działalności jedynego polskiego profesjonalnego teatru działającego poza granicami kraju, jakim jest Scena Polska Teatru Cieszyńskiego. Istnieje od października 1951 r.

Na Zaolziu ukazują się: trzy razy w tygodniu „Głos Ludu”, miesięcznik społeczno-kulturalny „Zwrot”, pisma dla dzieci „Ogniwo” i „Jutrzenka” oraz dwutygodnik harcerski „Nasza Gazetka”.

Organizacje polskie w Czechach od wielu lat wspierał Senat. W ostatnich latach, czyli w 2010 i 2011 r., wsparcie to wyniosło 2,3 mln zł. Środki te były przeznaczane na zadania programowe i inwestycyjne. Dzięki pomocy Senatu zmodernizowano między innymi domy polskie w Suchej Górnej, Lesznem Dolnej, Cieszynie, Nytku.