Senatorowie z Komisji Praw Człowieka, Praworządności i Petycji zapoznali się z „Informacją o działalności Sądu Najwyższego w roku 2012”, którą przedstawił pierwszy prezes Stanisław Dąbrowski. Jak stwierdził, w 2012 r. Sąd Najwyższy rozpoznał łącznie 10 186 spraw, w tym 6862 skargi kasacyjne i kasacje, 1624 zażalenia i 162 zagadnienia prawne. Sędziowie rozpatrzyli o 919 spraw więcej aniżeli w 2011 r., a mimo zwiększonego wpływu spraw stan zaległości pozostał na niezmienionym poziomie. Podobnie jak w latach poprzednich sędziowie aktywnie uczestniczyli w działalności naukowej, komentatorskiej, publicystycznej i dydaktycznej. Utrzymywano kontakty międzynarodowe, zwłaszcza w wymiarze europejskim. Podstawową sferą działalności Sądu Najwyższego było dążenie do ujednolicenia orzecznictwa sądowego, co znalazło odzwierciedlenie we wzmożonej aktywności uchwałodawczej.

Podczas dyskusji senatorowie interesowali się zasadnością podwyższenia kwoty warunkującej dopuszczalność wniesienia skargi kasacyjnej w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych. Pytano także, czy w polskich sądach pojawiają się problemy związane ze stosowaniem prawa europejskiego. Senatorowie odnieśli się do problemu nierównomierności obciążenia izb Sądu Najwyższego, postulatu wydłużenia aktywności zawodowej sędziów Sądu Najwyższego oraz możliwości ograniczenia kręgu osób uprawnionych do składania kasacji. Senatorów interesowały także kwestie związane z przypadkami odmowy publikacji sprostowań oraz ze sprawami dyscyplinarnymi sędziów i immunitetem sędziowskim.

Podsumowując dyskusję, przewodniczący komisji senator Michał Seweryński podkreślił, że szczególnie cenne w sprawozdaniu są wszelkie wnioski de lege ferenda, które komisja może uwzględnić w swoich pracach legislacyjnych.

Na tym samym posiedzeniu Komisja Praw Człowieka, Praworządności i Petycji postanowiła zaproponować wprowadzenie 1 poprawki do ustawy o zmianie ustawy o wykonywaniu kary pozbawienia wolności poza zakładem karnym w systemie dozoru elektronicznego. Rekomendowana zmiana usuwa z ustawy puste normy prawne.

Podczas obrad nowelizacje omówił wiceminister sprawiedliwości Stanisław Chmielewski. Celem nowelizacji, uchwalonej na podstawie projektu poselskiego, jest włączenie na stałe do systemu prawnego przepisów dotyczących systemu dozoru elektronicznego, które obowiązują do 31 sierpnia 2014 r. Rozszerzono także zakres stosowania ustawy na inne niż kara pozbawienia wolności środki przewidziane przez prawo karne, tj. zapobiegawcze (stosowane w toku postępowania przygotowawczego czy w śledztwie), karne (zakaz obejmowania określonych funkcji, zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych itp.) i zabezpieczające. Zgodnie z intencją projektodawcy, ma to wzmocnić skuteczność orzekanych przez sądy środków polegających np. na zakazie zbliżania się do określonych osób lub powstrzymania się od przebywania w określonych miejscach. Doprecyzowano również uprawnienia podmiotu dozorującego w zakresie usuwania, wymiany, instalacji urządzenia rejestrującego lub nadajnika bez uprzedniej zgody sędziego penitencjarnego. Na podstawie nowelizacji wybór podmiotu dozorującego będzie dokonywany zgodnie z przepisami ustawy – Prawo zamówień publicznych. Dotychczas minister sprawiedliwości miał w tym względzie dużą swobodę. Mógł to czynić w trybie określonym w ustawie o partnerstwie publiczno-prawnym albo ustalonym we własnym rozporządzeniu.

2 poprawki zaproponowano natomiast do nowelizacji ustawy o księgach wieczystych i hipotece, uchwalonej przez Sejm na podstawie projektu rządowego. Celem pierwszej jest rozszerzenie kręgu podmiotów uprawnionych o występowanie o zgodę do ministra do dokonywania wglądu w księgi wieczyste poprzez uzupełnienie art. 36⁴ ust. 8 pkt 18 o adwokatów i radców prawnych. Druga poprawka doprecyzowuje, że zgoda, o której mowa w art. 36⁴ ust. 8, następuje w drodze decyzji administracyjnej.

W intencji projektodawcy, ustawa ma umożliwić każdemu obywatelowi – na mocy ustawy, a nie rozporządzenia, jak dotychczas – powszechnego bezpłatnego przeglądania księgi wieczystej w Internecie po podaniu jej numeru. Zawiera także regulacje umożliwiające wyszukiwanie ksiąg wieczystych w Centralnej Bazie Danych Ksiąg Wieczystych na podstawie np. danych właściciela nieruchomości. Uprawnienia do tego zyskają m.in.: Policja, organy kontroli skarbowej, organy podatkowe, NIK, ZUS, sądy, prokuratura, komornicy sądowi, notariusze i Prokuratoria Generalna Skarbu Państwa, pod warunkiem że jest to im niezbędne do realizacji ich zadań ustawowych, według konkretnego, zdefiniowanego kryterium wyszukiwania. Ma to ułatwić i przyspieszyć np. ustalanie majątku dłużnika oraz zwiększyć efektywność egzekucji i bezpieczeństwo finansowe podmiotów gospodarczych. Zgodnie z ustawą, nowym dokumentem wydawanym przez Centralną Informację Ksiąg Wieczystych będzie wyciąg z księgi wieczystej, obejmujący wskazane działy. Przewidziano również możliwość złożenia przez Internet wniosku o wydanie: odpisu księgi wieczystej, wyciągu z księgi wieczystej i zaświadczenia o jej zamknięciu, a także samodzielnego wydrukowania takiego dokumentu, który pod względem prawnym będzie równy dokumentom wydawanym przez sąd.

Na temat nowelizacji głos zabrali wiceminister sprawiedliwości Jacek Gołaczyński i posłanka sprawozdawczyni Ligia Krajewska. Propozycję wprowadzenia 2 poprawek do sejmowej nowelizacji zgłosił senator Aleksander Pociej.

Podczas posiedzenia rozpatrzono także drugą nowelizację ustawy o księgach wieczystych i hipotece, uchwaloną przez Sejm w wyniku inicjatywy senackiej. Komisja nie zgłosiła do niej żadnych zastrzeżeń i postanowiła zarekomendować Senatowi przyjęcie jej bez poprawek. Jak przypomniał wiceminister Jacek Kołaczyński, nowela zmierza do dostosowania systemu prawa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 10 lipca 2012 r. Chodzi o wprowadzenie ochrony wierzyciela, którego wierzytelność została zabezpieczona hipoteką na części ułamkowej nieruchomości, w sytuacji gdy następnie dochodzi do zniesienia współwłasności.

W swoim wyroku trybunał zakwestionował przepis ustawy o księgach wieczystych i hipotece, stanowiący, że „hipoteka na części ułamkowej nieruchomości obciąża w tym samym zakresie części ułamkowe wszystkich nieruchomości utworzonych przez podział”. Celem nowelizacji jest wprowadzenie ochrony wierzyciela, którego wierzytelność została zabezpieczona hipoteką na części nieruchomości. Dotychczas po podziale nieruchomości hipoteka ustanowiona na jej części wygasała. Nowelizacja wprowadza zasadę, że w razie podziału nieruchomości, stanowiącej zabezpieczenie długu, hipoteka automatycznie przechodzi na nową nieruchomość dłużnika. Jeśli w wyniku sprzedaży obciążonej hipoteką nieruchomości dłużnik otrzyma pieniądze, to zostaną one zabezpieczone na poczet spłaty zadłużenia (tzw. prawo zastawu). Reguła ta ma być stosowana odpowiednio, jeżeli w wyniku podziału nieruchomości właścicielowi udziału obciążonego hipoteką będzie przypadała nieruchomość z dopłatą. Według nowelizacji, roszczenia wierzycieli będą zaspokajane zgodnie z kolejnością ustanawiania hipotek na nieruchomości, w której dłużnik miał udział.

Na zakończenie posiedzenia Komisji Praw Człowieka, Praworządności i Petycji rozpatrzono wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie promowania swobodnego przepływu obywateli i przedsiębiorstw poprzez uproszczenie przyjmowania określonych dokumentów urzędowych w Unii Europejskiej i zmieniającego rozporządzenie (UE) nr 1024/2012 – COM(2013) 228. Projekt rozporządzenia omówiła Mirosława Hellich z Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Jak poinformowała, rząd popiera projektowany akt prawny, uzależnia jednak zgodę od tego, czy oczekiwane koszty nie będą wyższe od spodziewanych korzyści z przyjęcia aktu. W opinii przedstawicielki Biura Spraw Międzynarodowych i Unii Europejskiej Magdaleny Słok-Wódkowskiej, regulacja dotyczy wyłącznie sytuacji transgranicznych, co wymaga podjęcia współpracy międzynarodowej. Projektowane rozporządzenie zasługuje zatem na poparcie.

Komisja, po wysłuchaniu informacji przedstawionej przez przedstawicieli Ministerstwa Spraw Wewnętrznych oraz w wyniku przeprowadzonej dyskusji, poparła projekt rozporządzenia i nie stwierdziła naruszenia zasady pomocniczości.